Nauczanie języka zawodowego w Liceum Ekonomicznym oraz w Policealnym Studium Zawodowym.

1. Określenie pojęcia język zawodowy.

Język zawodowy lub branżowy nie jest innym językiem. To jest język literacki, w którym dominuje leksyka z danej branży. Bardzo rzadko spotyka się kategorie gramatyczne specyficzne dla języka branżowego. Nauczanie języka branżowego polega, więc na nauczaniu leksyki zawodowej.

2. Czy warto uczyć języka zawodowego?

Warto uczyć języka zawodowego, ponieważ:

• Absolwenci lepiej będą przygotowani do przyszłego zawodu, wzrośnie ich kompetencja oraz zaspokojone będą oczekiwania przyszłego pracodawcy; znajomość języka zawodowego będzie dodatkowym atutem absolwentów. Celem nauczania w LE i PSZ jest przygotowanie uczniów do przyszłej pracy.
• Wzrośnie motywacja uczniów do uczenia się, ponieważ nauczanie będzie praktyczniejsze i bardziej atrakcyjne.
• Wzrasta autorytet nauczyciela, gdy uczniowie zauważą, że nauczyciel podejmuje tematy, które są tematem ich zainteresowań, studiów.
• Znajomość leksyki zawodowej, skrótów, itd. była sprawdzana na egzaminach wstępnych z j. obcych na wielu uczelniach Spis, AWF.

3. Jeśli warto nauczać j. zawodowego to ile i kiedy?

Nauczanie można rozpocząć nawet w początkowej fazie nauczania języka. Na etapie, co to jest? można użyć sformułowania to jest dom lub to jest przedsiębiorstwo.
Zakres leksyki zawodowej należałoby zwiększać wraz ze wzrostem zaawansowania uczniów.

4. Jakich umiejętności oczekują od naszych absolwentów przyszli pracodawcy? Jakich kompetencji powinniśmy nauczać?

Od naszych absolwentów przyszli pracodawcy będą wymagać następujących umiejętności:
a) umieć wypowiadać się na tematy zawodowe
b) umieć prowadzić dialog na tematy zawodowe
c) umieć prowadzić rozmowy telefoniczne
d) umieć rozumieć teksty fachowe
e) umieć prowadzić podstawową korespondencję zawodową
Jest to ogromne wyzwanie zarówno dla nauczyciela (który przecież nie jest ekonomistą czy hotelarzem) jak również dla ucznia (który nie jest filologiem). W trakcie tego procesu może nastąpić zawiązanie współpracy pomiędzy uczącym i uczniem oraz zacieśnienie więzi. Obydwie strony podejmują, bowiem trudne zadania.

5. Jak kształtować oczekiwane umiejętności?

Ad. 4. a) wydaje się ta umiejętność najmniej praktyczna. Nikt od przyszłego pracownika nie będzie oczekiwał wywodów na tematy zawodowe. Jeśli uczeń będzie posiadał odpowiedni zasób słów, podstawową znajomość struktur gramatycznych, wiedzę merytoryczną w języku ojczystym, to poradzi sobie w precyzowaniu wypowiedzi na tematy zawodowe.

Ad. 4. b) uczenie przeprowadzania rozmowy (dialogu) bezpośrednio lub przez telefon musi odbywać się w konkretnej sytuacji zawodowej. Uczniowie muszą rozwiązywać konkretne zadania, możliwie zbliżone do rzeczywistych. W tym momencie następuje najsilniejsza korelacja międzyprzedmiotowa. Uczniowie muszą wykorzystać swoje umiejętności wyniesione z innych przedmiotów. Tutaj sprawdzają się niejako w działaniu. Dlatego też niezbędne jest wykorzystywanie wszystkich możliwych rekwizytów np. lada recepcyjna, nakrycia stołowe, aparat telefoniczny itd. Z metodologicznego punktu widzenia dobrze jest zrobić plan każdej rozmowy. Podzielić na drobne umiejętności a następnie podać materiał leksykalny. Przed ćwiczeniami należy uzmysłowić sobie i uczniom, iż najważniejsze jest przy nauczaniu języka w dialogu zawodowym (sytuacyjnym) co powiedzieć?, a w drugiej kolejności jak powiedzieć. Cała uwaga ucznia skupiona musi być, na co powiedzieć?, Aby dane zadanie rozwiązać, dlatego więc jak powiedzieć musi już być całkowicie zautomatyzowane.

Przykład:
1. Przyjęcie rezerwacji
2. Odebranie telefonu w biurze przez sekretarkę

Ad 1 Umiejętności:
- Umieć się przedstawić
- Umieć zapytać o życzenie
- Zapytać „co?” jaki pokój
- Zapytać „na kiedy?” (termin)
- Sprawdzić
- Odpowiedź na tak
- Zapytać na jakie nazwisko zarezerwować
- Odpowiedź na nie
- Potwierdzenie rezerwacji
- Pożegnanie

Ad 2. Umiejętności:
- Umieć się przedstawić
- Umieć zapytać o życzenie
Odpowiedź „nie” (szef jest nieobecny)
Odpowiedź „tak” (połączenie)

Tworząc plan danej sytuacji podajemy materiał leksykalny uczniom w możliwie różnych wariantach. Uczeń zdolniejszy wybierze „ambitniejsze” warianty, a uczeń mniej zdolny bardziej proste. Dla obydwu jednak zadanie jest wykonywalne, przez co rośnie motywacja do nauki i zaangażowanie.
Jakich sytuacji uczyć, podpowiada nam program oraz doświadczenie słuchaczy wyniesione z praktyki zawodowej. Możliwie częste przeprowadzanie takich symulacji daje doskonałe efekty w przygotowaniu uczniów do zawodu.

Ad 4. c) Pod pojęciem tekstu kryje się praktycznie każde słowo pisane. Mogą to być zarówno artykuły z czasopism, teksty ankiet personalnych, faksy, opakowania na produktach, reklamy itd. Ze wszystkimi typami tych tekstów może uczeń spotkać się w swej przyszłej pracy, dlatego możliwie dużo czasu należy poświęcić pracy z tekstem. Jest to również ważne z „psychologicznego” punktu widzenia. Aby uczeń nie bał się tekstu. Nie wszystkie rodzaje tekstu musi rozumieć w 100%. Dlatego musimy nauczyć go czytania selektywnego. Największym problemem przy uczeniu rozumienia tekstu fachowego jest jego właściwy dobór.

Skąd brać teksty?

- Czasopisma fachowe- trudne teksty
- Prospekty- zdarzają się błędy
- Podręczniki w języku obcym do nauki zawodu- zbyt dużo informacji, trudne do adaptacji
- Instrukcje obsługi
- Ankiety
- Blankiety, druki oryginalne
- Podręczniki do języka zawodowego
- Opakowania

Przykład: Jak wykorzystać opakowania>

- Jakich informacji o towarze szuka klient na opakowaniu (co należałoby wiedzieć o towarze)
- Gdzie tych informacji szukać na opakowaniu (tutaj pojawi się bogate słownictwo dotyczące towaru np.: data produkcji, okres ważności, producent, nazwa i rodzaj firmy, składniki, sposób przechowywania, znak firmowy). Słownictwo zawodowe powinno być wprowadzane i utrwalane tak samo jak z języka ogólnego
- Uczniowie dostają opakowania i mają ułożyć wypowiedzi, czego dowiedzieli się o danym towarze
- Uczniowie mogą także zredagować reklamy danego produktu
Jeśli na opakowaniu pojawi się znak (zielony punkt) „przyjazny dla środowiska” to jest to również pretekst do rozmowy na temat ochrony środowiska i pojawi się aspekt wychowawczy.

Ad 4. e) W swojej przyszłej pracy uczeń często będzie stykał się z tą formą tekstu. Podczas nauczania należy uzmysłowić mu różnice pomiędzy korespondencją prywatną a służbową. Na konkretnych przykładach korespondencji uczeń musi poznać budowę listu urzędowego i w której części szukać jakich informacji. Przy czytaniu i rozumieniu korespondencji fachowej ważna jest też umiejętność czytania selektywnego.
O wiele trudniejszym zadaniem jest nauczenie redagowania listu urzędowego. Aby to osiągnąć możemy wyróżnić typy listów np.:
Zapytanie o coś →
Oferta ←
→ Zamówienie
Potwierdzenie ←

Do każdego typu listu należy podać gotowe struktury językowe. Uczniowie znając układ listu poukładają gotowe teksty. Uczniowie chętnie układają z rozsypani gotowe listy oraz określają ich rodzaj. Potwierdzeniem nabytych umiejętności jest samodzielne zredagowanie listu.

Podsumowując musimy stwierdzić, że przy nauczaniu języka zawodowego występuje silna korelacja między przedmiotowa.
Uczenie wymaga dużej wiedzy merytorycznej z danego przedmiotu.
Uczenie wymaga różnicowania form pracy.
Wymaga ciągłego uzupełniania materiałów pomocniczych.
Daje dużo satysfakcji.