Uczniowie nieakceptowani w klasie szkoły ponadgimnazjalnej

Dla dzieci w wieku szkolnym głównymi grupami społecznymi są: rodzina, klasa szkolna, grupa ćwiczeniowa i inne grupy rówieśnicze.
Grupa społeczna, jaką tworzą uczniowie w tej samej klasie umożliwia wychowanie interpersonalne. Uczenie się nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, kształtowanie wzajemnych postaw jest ważnym zadaniem szkoły.
Dla wielu uczniów klasa szkolna jest terenem sukcesów, źródłem bezpieczeństwa i akceptacji. Przebywanie w grupie jest źródłem nieprzyjemnych doznań, porażek, niepewności a w konsekwencji wrogich postaw.
Nie akceptacja w grupie może prowadzić do nieprawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie dorosłych. Z badań wynika, że dotyczy ot około 30% uczniów.
Klasa szkolna, grupa ćwiczeniowa posiada względnie stały skład, określone przepisy zachowań zawartych w statucie szkoły, regulaminie pracowni, programie nauczania, standardowych wymaganiach egzaminacyjnych.
Jest przede wszystkim środowiskiem wychowawczym.
Podczas pracy w grupie ćwiczeniowej wykonywane są zadania na zasadach współpracy. Uczeń w klasie i grupie ćwiczeniowej zdobywa wiedzę, umiejętności, nawyki.
Zaspokaja swoje potrzeby psychiczne: uznanie, akceptacja, kontakt, rozwija zainteresowania i zamiłowania do wybranego zawodu. Uczy się współpracowania z innymi. Nauczyciel prowadzący zajęcia czuwa nad przebiegiem procesów wychowawczych. Wpływa na bieg wydarzeń stosunki w klasie.
W każdej klasie tworzy się nieformalna struktura społeczna, czyli wzajemny układ stosunków pomiędzy poszczególnymi uczniami.
E. Hurlock /4 str. 252/ do cech zapewniających popularność w zespole zalicza: zdolność współpracy, życzliwość, odpowiedzialność, pewność siebie, dobre wyniki w nauce, zdrowie, sprawność fizyczną, atrakcyjny wygląd zewnętrzny.
Cechami powodującymi niepopularność są według tej autorki: nieśmiałość, powściągliwość, ociężałość, nieprzystępność, egocentryzm, agresywność, swoisty styl życia.
Uczniowie ci przeszkadzają w pracy popisują się są nieobowiązkowi.
M. Pilkiewicz /6/ skonstruował socjologiczną skalę akceptacji, w której wyróżnia w klasie szkolnej uczniów:
• akceptowalnych
• przeciętnie akceptowalnych
• izolowanych
• odrzuconych.
Każdy człowiek jest oceniany w grupie na podstawie swego zachowania i stosunku do innych.
Badania techniką „ zgadnij kto ” /2/ wykazują cechy uczniów akceptowanych: najlepszy uczeń, najlepszy kolega, najbardziej lubiany w klasie, najlepszy organizator imprez, lubi wielu uczniów klasie, chętnie pomaga innym, wesoły, towarzyski, sprawiedliwy, dyskretny, aktywny.
Uczeń przeciętny – raczej lubiany, nie zajmuje w klasie ważnych miejsc.
Uczeń izolowany: zawsze spokojny unika udziału w imprezach z nikim się nie przyjaźni. Nieśmiały, łatwo się zniechęca, peszy, unika kolegów, słaby uczeń, bywa zarozumiały, złośliwy, niekoleżeński.
Uczeń odrzucony: niekoleżeński, dokucza innym, bije słabych, arogancki, złośliwy, egoista, używa wulgarnych słów. Z nikim z klasy się nie przyjaźni.
Wśród uczniów odrzuconych są uczniowie, którzy niewłaściwie zachowują się wobec nauczycieli.
Zapobieganie o względy nauczycieli nie jest dobrze widziane w klasie. Uczniowie akceptowani mają poczucie popularności, izolowani zaś uważają, że są lubiani tylko przez niektórych uczniów.
Wydaje się, że wykształcenie rodziców ma wpływ na pozycję dziecka w grupie. Wykształceni rodzice lepiej zaspokajają potrzeby dziecka, kształtują aspiracje, wspomagają od wczesnych lat edukacji.
Złe warunki materialne, alkoholizm ojca wpływają niekorzystnie na pozycję ucznia w klasie, utrwalają niską samoocenę.
Brak zaspokajania ważnych potrzeb prowadzi do zachowań agresywnych, wrogości, stresu frustracji, patologicznych form zachowania.

Samoocena zaniżona powoduje:
• zmniejszenie własnej aktywności,
• unikanie trudnych zadań ,
• osiągnięcia znacznie niższe niż człowiek mógłby osiągnąć,
• niską satysfakcję z własnego życia co może powodować objawy : stres i depresję
W kategorii uczniów odrzuconych rodzice stwierdzają, że dzieci popadły w złe towarzystwo, że koledzy często starsi mają niekorzystny wpływ na ich dziecko.
Rodzice starają się decydować o doborze kolegów, ale często im to się nie udaje.
Trudna jest praca wychowawcy klasy i nauczycieli w zasadniczych szkołach zawodowych o wysokim udziale uczniów izolowanych odrzuconych.Uczniowie często, ci najbliżsi traktują naukę jako ciężki i przykry obowiązek.
Na ich zachowania ma wpływ środowisko pozaszkolne o najbliższym wieku, warunkach środowiskowych i zainteresowaniach. Negatywnie działa brak opieki rodzicielskiej, uzależnienie od alkoholu i narkotyków.
W każdej klasie szkolnej istnieje niepowtarzalna struktura. Można wyodrębnić w niej uczniów akceptowanych, izolowanych i odrzuconych.
Wnikliwa obserwacja uczniów czasie zajść umożliwia wyłonienie takich uczniów
W prawidłowo funkcjonującym zespole każdy może pełnić zadania, w których jest najlepszy.
Pomóc uczniom zadaniach przynoszących satysfakcję. Działalność społeczna na rzecz szkoły wzbudza pozytywne zainteresowania uczniów, Prace społeczne na rzecz szkoły wzbudza pozytywne zainteresowanie uczniów. Prace społeczne na rzecz szkoły dają możliwość zaktywizowania uczniów izolowanych odrzuconych. Może okazać się, że izolowany lub odrzucony uczeń doskonale radzi sobie z naprawą zlewu wierceniu dziur w ścianie lub sadzeniu roślin wokół szkoły. Dobre wywiązywanie się z zadania, pochwała umożliwiają lepszą samoocenę ucznia, wzrasta życzliwość uznanie wśród kolegów. Pod wpływem oddziaływań wychowawczych zmienia się stosunek uczniów izolowanych do klasy.
Tworzenie grupy zadaniowej z uczniów akceptowanych, izolowanych odrzuconych może wyzwolić koleżeńskość, umiejętności organizacyjne i życzliwość.
Poznanie stosunków międzyludzkich w klasie umożliwia zastosowanie testów socjometrycznych. Uważna obserwacja poszczególnych uczniów, ich zachowania na lekcji, w czasie przerw, na zajęciach pozalekcyjnych ułatwia poznawanie stosunków panujących w grupie. Ujawnienie niechęci i wrogości klasy do pewnych uczniów stanowi do nauczycieli
Informację do wyeliminowania tej wrogości.
Przyczyną odrzucenia i izolacji w klasie może być pilność, kulturalne zachowanie, i gorliwe spełnianie poleceń nauczyciela. W tym przypadku praca wychowawcza nauczyciela musi zmierzać do zmiany przyjętych w grupie zasad i postaw postępowania. Marek Pilkiewicz (6) wskazuje trzy mechanizmy, które działają w relacjach nauczyciele – uczniowie w klasie szkolnej:
1. Nauczyciel funkcjonuje jako model postaw interpersonalnych. Poprzez swoje zachowanie prezentuje sposób zachowania społecznego.
2. Nauczyciel jest z punktu widzenia uczniów dyspozytorem nagród i kar. Reaguje na zachowania uczniów. Karze zachowania, które chce wyeliminować. Nagradza zachowania pozytywne stara się je utrwalać postaci ocen lub nagród rzeczowych.
3. Nauczyciel jest organizatorem życia społecznego klasy. Nauczyciel podejmuje się zmian pozycji uczniów nieakceptowanych nieformalnej grupie klasowej powinien koncentrować się na „silnych stronach„ Radość zadowolenie, poczucie akceptacji, pozytywne nastawienie do siebie i innych sprzyjają wzrostowi aktywności poznawczej i rozwój samooceny uczniów

Bibliografia:

1. Babich M. – „Jak współpracować z rodzicami uczniów trudnych”. WSiP Warszawa 2002
2. Ekier L. Grafowska „Dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej” WSiP Warszawa 2005
3. Fintaj, J ORegan: „Jak pracować z dziećmi specjalnych potrzebach edukacyjnych” K.E. Liber Warszawa 2005
4. Hurlocke: „Rozwój dziecka” PWN Warszawa 2001
5. Kwiatkowski S. „Kształcenie zawodowe – wyzwania, priorytety, standardy” JBE Warszawa 2006
6. Pilkiewicz M. „Charakterystyka klasy szkolnej jako grupy społecznej i jej wpływ na ucznia” Oświata i wychowanie 1974 nr 19 wkładka NURT