Dzieci leniwe

Wychowawca do dzieci leniwych zalicza zazwyczaj wszystkie dzieci, które nie potrafią dostosować się do ustalonego przez niego rytmu pracy.
W ten sposób do dzieci leniwych zaszeregowane są dzieci o różnym sposobie zachowania się.
Do tej kategorii dzieci zalicza się; dzieci trudne, zbuntowane, nieposłuszne, chore i zmęczone, słabe i wątłe, o opóźnionym rozwoju umysłowym, a także dzieci zahamowane, niezrównoważone emocjonalnie, z zaburzoną analizą i syntezą wzrokowo-słuchową, dzieci z leteralizacją skrzyżowaną, leworęczne, można powiedzieć, że wszystkie dzieci, które są ofiarami złych metod nauczania lub przeładowanych programów.
Najbardziej leniwy w tej sytuacji jest nauczyciel, który zbyt pochopnie ocenia i klasyfikuje dziecko, nie starając się zrozumieć przyczyn trudności.
Zarówno lenistwo jak i nieuwaga nie istnieją w oderwaniu. Są to symptomy pewnych zaburzeń i braków, których przyczyny należy dopiero znaleźć. Podobnie jak dziecko, które nie ma apetytu, tzw. dziecko leniwe przejawia w ten sposób pewne dolegliwości fizyczne, psychiczne, uczuciowe lub umysłowe.
W tych sytuacjach wymówki i sankcje robione dziecku wcale nie oddziaływują dodatnio na tzw. dzieci leniwe lecz przeciwnie – pogłębiają ich trudności.

Jakie są przyczyny tzw. lenistwa?
1. Przyczyny fizyczne, które oddziaływują na jego zdrowie i rozwój. Są to często choroby somatyczne, zaburzenia fizjologiczne okresu dojrzewania, przepracowanie nauką, niedobór snu, złe warunki mieszkaniowe, złe warunki wychowawcze – lekceważenie szkoły przez rodzinę. Najczęściej jednak do przyczyn fizycznych zaliczamy choroby tarczycy, zaburzenia układu wegetatywnego, anemię, niedokrwistość, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niedostrzeżenie pewnych wad u dziecka, np. wady wzroku, słuchu – dzieci te tracą motywację do nauki.
2. Przyczyny pedagogiczne i intelektualne – błędy wychowawcze i opóźnienia w rozwoju.
Do przyczyn pedagogicznych zalicza się: przeładowane programy, wadliwe metody nauczania, liczne klasy, niedoświadczony nauczyciel, powtarzanie klasy, nagła zmiana nauczyciela, zmiana szkoły, nagła zmiana metod nauczania, zaniedbania pedagogiczne. Często bywa tak, że nauczyciele winy pewnych trudności doszukują się po stronie ucznia, a nie po swojej stronie.
Przyczyny intelektualne to: słaba pamięć, zwolnione tempo myślenia. Częściej mamy do czynienia z błędami pedagogicznymi, zaburzeniami charakteru dziecka, które zaburzają intelekt. Nauczyciel powinien poznać przeszłość szkolną ucznia. Zmianę szkoły mogą powodować zmiany rodzinne. Przyczyną trudności dziecka może być zbyt duża dyscyplina formalna w szkole (uczeń boi się spytać, choć nie rozumie tego, co mówi nauczyciel).
Błędem jest również powierzanie nauczycielowi niedoświadczonemu pierwszej klasy, oraz przenoszenie dzieci do szkół prywatnych, gdyż nie zawsze są to szkoły sprzyjające uczniom.
3. Przyczyny uczuciowe – relacje między dzieckiem a rodzicami, rodzeństwem, środowiskiem szkolnym.
Dzieci są zdrowe, mają normalny iloraz inteligencji, lecz praca i działalność, których się od nich wymaga nie odpowiada ich zainteresowaniom lub potrzebom. Praca musi iść w parze z minimalnym zainteresowaniem, gdy go zabraknie staje się ciężarem.
Lenistwo w tych przypadkach jest to brak zainteresowań, co powoduje niechęć do narzuconej pracy i niezdolność do skupienia uwagi.
Bardzo często brak zainteresowań występuje u dzieci:
• z ciągłym niepokojem oraz u dzieci wykorzystywanych,
• z poczuciem małej wartości – wątpiących we własne siły,
• wobec których stosowany jest szantaż uczuciowy,
• z emocjami negatywnymi np. zazdrością,
• obawiających się wymówek lub kary,
• którym w szkole jest źle i żyjących marzeniami.

Psychologia mówi o tym, że ani wpływ moralny wychowawców ani dobra wola dziecka nie zdołają ograniczyć objawów lenistwa. U dzieci tych bardzo często występuje brak dyscypliny wewnętrznej. „Bujanie w obłokach” jest pewnego rodzaju ucieczką, schronieniem przed wymaganiami środowiska, jest to jednocześnie ucieczka przed budzącą lęk rzeczywistością.
Lenistwo może być również środkiem pewnej presji przed otoczeniem. Lenistwo bywa formą przeciwstawienia się nauczycielowi. Wszystkie przypadki lenistwa biorą początek w poczuciu niepewności w siebie i braku wiary w siebie.

Zadania dla wychowawcy:
1. Doszukanie się przyczyny braku zainteresowania dziecka wymaganą od niego pracą.
2. Unikanie przymusu.
3. Reedukację należy rozpocząć od właściwego źródła porażki. Jednocześnie musimy stwarzać dziecku szansę powodzenia i osiągnięcia sukcesów. W ten sposób wzmacniamy poczucie własnej wartości i wewnętrznej dyscypliny.

- Uczeń traci motywację do nauki widząc, że nauczyciel jest niesprawiedliwy.
- Uczeń traci motywację do nauki widząc, że nauczyciel nie zauważa jego wysiłków.
- Uczeń traci motywację do nauki kiedy nauczyciel jest napastliwy, kiedy stawia zbyt wysokie wymagania.

Na skutek wyżej wymienionych czynników może nastąpić zerwanie pozytywnych kontaktów z nauczycielem. Zerwanie tych kontaktów może mieć charakter ironii, charakter cichej wojny podjazdowej przeciw wszechwładnemu nauczycielowi. Taki uczeń może okazywać zazdrość w stosunku do dobrych uczniów – zdarza się, że chce ich przeciągnąć na swoją stronę, żeby np. błaznowali.
Błędy wychowawcze środowiska są znacznie częściej przyczyną lenistwa niż samo dziecko.

Literatura:
1. M. Devisi, „Psychologia dziecka”, PWN, 1963, s. 211-236.
2. B. Harwas-Napierała, „Rodzinne uwarunkowania społecznej lękliwości dzieci i młodzieży” w książce „Rozwój dziecka w rodzinie i poza nią” pod red. M.Tyszkowej, Poznań 1985, s. 101-126.
3. M. Chłopkiewicz, „Zaburzenia zachowania dzieci zahamowanych jako wyraz patologii osobowości” artykuł w „Przyczyny i patomechanizmy zaburzeń rozwoju dzieci” pod red. M. Kościerskiej, s. 35-57.
4. S. Purzyński, „Depresje”, Warszawa 1988, s. 318-321.
5. J.Rembowski, „Samotność”, Gdańsk 1992, s. 34-57.