Wykorzystanie Metody Dobrego Startu w pracy z dziećmi z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną

W pracy z dziećmi z autyzmem w wieku przedszkolnym i w klasach I-III warto prowadzić zajęcia w oparciu o Metodę Dobrego Startu „Piosenki do rysowania” M.Bogdanowicz. Dzięki stałym częściom zajęć wprowadzana jest struktura, która zmniejsza lęk i niepewność dzieci przed tym, co może nastąpić. Struktura zwiększa poczucie bezpieczeństwa i pozwala „otworzyć się” na proponowane aktywności.
Istotną rolę w MDS pełni element wzrokowy(wzór graficzny), słuchowy (piosenka) oraz motoryczny (odtwarzanie wzoru graficznego zgodnie z rytmem piosenki).
Metoda ta ma na celu rozwijanie funkcji językowych, funkcji percepcyjnych oraz koordynowanie i współdziałanie tych funkcji, czyli integrację percepcyjno-motoryczną.
Prowadząc zajęcia z dziećmi z autyzmem, dokonałam pewnych modyfikacji metody, dostosowując ją do potrzeb danej grupy. Elementy MDS wykorzystywałam również podczas zajęć indywidualnych z dziećmi w ramach wczesnego wspomagania rozwoju.
W czasie zajęć w zespole klasowym (4 uczniów) każdy wzór opracowywany był przez dwa tygodnie do tej samej piosenki.
W pierwszym tygodniu akcent zajęć położony był na ćwiczenia ruchowe i ruchowo-słuchowe. Dzieci zostały zapoznane też ze wzorem graficznym, ale poznawały go dotykowo tylko na dużym formacie a odtwarzały jedynie w powietrzu oraz poprzez ułożenie na podłodze z różnych materiałów. Na kolejnym spotkaniu główne działania koncentrowały się na ćwiczeniach ruchwo-słuchowo-wzrokowych. Dzieci poznawały wzór polisensorycznie, odtwarzały na tacy z kasza manną, na plecach kolegi, kartach pracy. Prowadzone były również zajęcia o charakterze plastycznym np. wspólne malowanie wzoru na dużym arkuszu, lepienie wzoru z plasteliny, wykonywanie wzoru z materiału przyrodniczego itp.
Zajęcia przebiegały wg następującego schematu:

I. Zajęcia wprowadzające
1.Powitanie
a) przedstawienie PCS „uczyć się”
b)powitanie przy akompaniamencie gitary piosenką „Witamy się serdecznie”(początek murmurando, wokalizowanie na sylabie „la”, a następnie śpiewanie całej piosenki )
c)ćwiczenia somatognozji
-wskazywanie części ciała prezentowanych przez nauczyciela na PCS lub piktogramach
-w grupach z dużymi trudnościami percepcyjnymi wprowadzałam tylko jedną część ciała, włączałam elementy masażu, nakładanie ciężarków na ręce lub nogi; owijanie danej części ciała chustą, bandażem
- w kolejnych zajęciach w grupach lepiej funkcjonujących wprowadzałam zabawy ruchowe
z pokazywaniem np. „Głowa, ramiona, kolana, pięty”, „Idzie zuch”
d) ćwiczenia w orientacji w przestrzeni
- w początkowych zajęciach prowadziłam zabawy utrwalające znajomość jednej strony ciała np. witanie się prawą dłonią, prawym łokciem, prawym kolanem. Powitanie takie najlepiej prowadzić w ustawieniu w szeregu, aby uniknąć efektu lustrzanego odbicia, przy ustawieniu w kręgu. Organizując tę część zajęć włączałam ćwiczenia Ruchu Rozwijającego W. Sherborne oraz piosenki np. „Do przodu prawą rękę daj”.

2.Zapoznanie z piosenką i omówienie jej treści
a) wysłuchanie piosenki odtwarzanej z płyty
b) wysłuchanie piosenki śpiewanej przez nauczyciela przy akompaniamencie gitary
c) rozwijanie funkcji językowych, ćwiczenia logopedyczne:
-rozmowa nt. treści piosenki z wykorzystaniem dostępnych dla każdego dziecka środków komunikacji - konkretów, obrazków, PCS, etykiet. Nie zawsze istnieje konieczność rozmowy dotyczącej treści całej piosenki, można skupić się tylko na kluczowych słowach i je zilustrować. W grupach z dziećmi z głębszym upośledzeniem można ćwiczyć gest wskazywania, dobierania obrazków na zasadzie „taki sam”, umiejętność dmuchania.
d)swobodne tworzenie wspólnego akompaniamentu do piosenki na instrumentach perkusyjnych niemelodycznych( tę część ćwiczeń ruchowo-słuchowych autorka MDS proponuje wprowadzić w późniejszym etapie zajęć, ja natomiast wykorzystuję je jako zakończenie rozmowy dotyczącej utworu)

II. Zajęcia właściwe
a) ćwiczenia ruchowe
Realizując tę część zajęć można wprowadzać, zwłaszcza w grupach z małymi dziećmi, zabawy tematyczne, przyjmowanie ról, zabawy konstrukcyjne oraz zabawy i gry edukacyjne Proponując zabawy ruchowe można także wykorzystać elementy stymulacji sensorycznej, Ruchu Rozwijającego W. Sherborne, Integracji Sensorycznej
b)ćwiczenia ruchowo-słuchowe
W tej części zajęć wykorzystujemy woreczki z fasolą, grochem, piaskiem itp. Początkowo każde dziecko otrzymuje tylko jeden woreczek. Chcąc utrwalić strony ciała wprowadzamy polecenie uderzania prawą (otwartą) dłonią w woreczek. Na kolejnych zajęciach pokazujemy dzieciom inne sposoby odtwarzania rytmu ręką i zachęcamy do proponowania własnych pomysłów. Po opanowaniu umiejętności odtwarzania rytmu prawą ręką, uczymy rytmizowania lewą ręką, a następnie dwoma rękami.
c)ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe
- prezentacja dużego wzoru umieszczonego na tablicy + komentarz (co przypomina, jak rysować)
- poznawanie dużego wzoru poprzez dotyk
- rysowanie wzoru w powietrzu
- tworzenie wzoru na podłodze z różnych materiałów(np. z materiału przyrodniczego)
- odtwarzanie wzorów polisensorycznych z piosenką i bez
- odtwarzanie wzoru na tacy z kaszą ( bez śpiewu i ze śpiewem)
- rysowanie wzoru po śladzie i łączenie kropek (na formacie A4)
- odtwarzanie wzoru na kartach pracy
- tworzenie wzoru z plasteliny, mas plastycznych , wspólne malowanie, wyklejanie

III. Zajęcia końcowe
- wspólne zaśpiewanie poznanej piosenki +aktywność ruchowo-słuchowa tj. gra na drewnianych pałeczkach, instrumentach perkusyjnych niemelodycznych, taniec z balonami, szarfami, gazetami, wstążkami, chustami
- piosenka na pożegnanie „Żegnamy się serdecznie” (murmurando, wokalizowanie na sylabie „la”, a następnie śpiewanie całej piosenki ).


KONSPEKT Z MDS
PIOSENKA „TAK SIĘ ZACHMURZYŁO” cz.1

1.Zajęcia wprowadzające:
a) powitanie: mmm, la la la, „Witamy Was , witamy Was serdecznie, cieszymy bardzo się, że Wojtek tutaj jest, że Stefan tutaj jest, że Ola tutaj jest, że Mariusz tutaj jest. Witamy Was serdecznie, cieszymy bardzo się”
b)ćwiczenia somatognozji
- wskazywanie części ciała pokazanej na PCS
- piosenka „Głowa ramiona, kolana, pięty”
c)orientacja w przestrzeni
- przywitanie się prawą ręką, powitanie prawym łokciem, kolanem, stopą (Dzieci
i nauczyciele stoją w szeregu. Nauczyciel prowadzący prosi wszystkich o wyciągnięcie prawej ręki, a następnie pierwsza osoba z szeregu wychodzi i wita się z każdym uczestnikiem zajęć prawą ręką. Po powitaniu wszystkich ustawia się na końcu szeregu. Nauczyciel prosi
o pokazanie prawego łokcia i pierwsza osoba w szeregu wita się z każdym uczestnikiem prawym łokciem itd.
d) zapoznanie z piosenką „Tak się zachmurzyło”
(pomoce-tekst piosenki dla dzieci, które potrafią czytać)
-wysłuchanie nagrania
- wysłuchanie piosenki śpiewanej przez nauczyciela przy akompaniamencie gitary
e)rozwijanie kompetencji językowych
(pomoce-obrazki i etykiety: chmura, słońce, śnieg, chłopiec, dziewczyna, sanki, górka;
drewniane sanki, postaci chłopców i dziewczynek wycięte z gazet ),
- pogadanka połączona z prezentacją PCS i obrazków: jaka jest teraz pora roku, jaki miesiąc, jaka jest pogoda zimą, jaka jest dzisiaj pogoda, jaka jest pogoda w piosence, co robią dzieci, z czego zjeżdżają, jaka jest górka(pojęcia wysoko-nisko, z góry na dół), kto zjeżdża (dobieranie do PCS „dziewczynka” , „chłopiec” odpowiednich obrazków wyciętych z gazet)
f) wspólna próba zaśpiewania piosenki, a następnie swobodne tworzenie akompaniamentu na instrumentach perkusyjnych
2.Zajęcia właściwe
a) zabawa ruchowa
(pomoce-dwa koce), dzieci w parach, jedno siada na złożonym kocu, drugie ciągnie, zmiana ról; (można zrobić wyścigi)
b) ćw. ruchowo-słuchowe
-woreczki (po jednym dla każdego ucznia)- uderzanie otwartą prawą dłonią, a następnie palcami
c)ćw. ruchowo-słuchowo-wzrokowe
-pokazanie dużego wzoru na tablicy
- omówienie co przypomina i jak się rysuje
- dotykanie wzoru na tablicy (każdy uczeń indywidualnie, pytamy Kto chce?)
- rysowanie w powietrzu
- wspólne układanie wzoru z płatków kosmetycznych na podłodze
3.Zajęcia końcowe
a)wysłuchanie piosenki z magnetofonu
b)zabawa w padający śnieg na blat stołu, taniec z grzechotkami
c)piosenka na pożegnanie „Żegnamy się serdecznie, do zobaczenia znów”.


KONSPEKT Z MDS
PIOSENKA „TAK SIĘ ZACHMURZYŁO” cz.2

1.Zajęcia wprowadzające:
a) powitanie piosenką „Witamy Was , witamy Was serdecznie, cieszymy bardzo się, że Wojtek tutaj jest, że Stefan tutaj jest, że Ola tutaj jest, że Mariusz tutaj jest. Witamy Was serdecznie, cieszymy bardzo się”
b)ćwiczenia somatognozji
- wskazywanie części ciała pokazanej na PCS
- piosenka „Głowa ramiona, kolana, pięty”
c)orientacja w przestrzeni
- przywitanie się prawą ręką, powitanie prawym łokciem, kolanem, stopą. (Dzieci
i nauczyciele stoją w szeregu. Nauczyciel prowadzący prosi wszystkich o wyciągnięcie prawej ręki, a następnie pierwsza osoba z szeregu wychodzi i wita się z każdym uczestnikiem zajęć prawą ręką. Po powitaniu wszystkich ustawia się na końcu szeregu. Nauczyciel prosi
o pokazanie prawego łokcia i pierwsza osoba w szeregu wita się z każdym uczestnikiem prawym łokciem itd.
d) przypomnienie piosenki „Tak się zachmurzyło”
(pomoce-tekst piosenki dla dzieci, które potrafią czytać)
- wspólne zaśpiewanie piosenki przy akompaniamencie gitary
e)rozwijanie kompetencji językowych- „Kto przypomni o czym jest piosenka?”; wprowadzenie zagadek
f) śpiewanie piosenki połączone z grą na trójkątach
2.Zajęcia właściwe
a) zabawa ruchowa
zagniatanie kul z gazet, podrzucanie, rzucanie do celu
b) ćw. ruchowo-słuchowe
-woreczki (po jednym dla każdego ucznia) uderzanie otwartą prawą dłonią, a następnie palcami
c)ćw. ruchowo-słuchowo-wzrokowe
-pokazanie dużego wzoru na tablicy, przypomnienie jak się rysuje
- polisensoryczne poznanie wzoru (cztery wzory wykonane z różnych materiałów)
- „rysowanie” wzoru palcami na tacy ze śniegiem
-rysowanie na tackach z kaszą manną
-rysowanie na czarnych kartkach(format A-4) palcem umoczonym w białej farbie
-rysowanie na kartach pracy- rysowanie grubym pisakiem
- naklejanie sanek na kartę pracy
- wspólne stemplowanie kółek (gąbka z papilotów) na dużym niebieskim kartonie.
3.Zajęcia końcowe
a) taniec z balonami w parach
b)piosenka na pożegnanie „Żegnamy się serdecznie, do zobaczenia znów”.


KONSPEKTY

TEMAT: Zwierzęta domowe-pies cz.1
(zajęcia indywidualne prowadzone w oparciu o Metodę Dobrego Startu
z dzieckiem uczęszczającym na zajęcia z wczesnego wspomagania rozwoju)

Cele ogólne:

• rozwijanie koordynacji wzrokowo- ruchowo-słuchowej
• rozwijanie funkcji językowych
• rozwijanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni

Cele szczegółowe:

• rysuje prostokąt
• rozpoznaje cyfrę 2
• zna i rozumie tekst piosenki
• śpiewa piosenkę
• gra rytmicznie na trójkącie
• rozumie pojęcia: najdłuższa (smycz, kość), długi(ogon)

Metody pracy: ćwiczebne, waloryzacyjne
Formy pracy: indywidualna
Środki dydaktyczne: „dotykowy” chodnik, dwa pluszowe psy, obrazki, etykiety, woreczki, trójkąt, gitara, wzory, tacka z kaszą manną, plastelina

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1.Powitanie i ustalenie planu zajęć w oparciu o PCS
2. Stymulacja czuciowa stóp- przechodzenie po chodniku wykonanym z różnych materiałów. Zadawanie dziecku pytań: Co to jest? Jakie to jest?(twarde czy miękkie?)
3.Rozpoznawanie głosów zwierząt-kot, pies, ptak;
ćwiczenia dźwiękonaśladowcze
4. Zapoznanie z piosenką „Pieski małe dwa”(zwrotka 2),
analiza treści piosenki (wykorzystanie obrazków, etykiet, pluszowych piesków)
5. Zabawa ruchowa- spacer pluszowych piesków po „dotykowym chodniku”
z równoczesnym śpiewaniem piosenki „Pieski małe dwa”
6. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe
- gra na trójkącie do melodii piosenki
- wystukiwanie rytmu na woreczkach

7.Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe
-zapoznanie z wzorem-prostokąt (nawiązanie do kształtu kładki z piosenki)
-polisensoryczne poznanie wzoru ze śpiewem i bez
-rysowanie wzoru po śladzie
-rysowanie wzoru na tacy z kaszką manną(ze śpiewem)
-łączenie kresek(duży wzór A4)
8. Wyklejanie wzoru z plasteliny
9. Rysowanie „ścieżek edukacyjnych” (pieski i budy, pieski i kości, pieski
i smycze); wskazywanie najdłuższej kości, najdłuższej smyczy, największej budy
10.Układanie obrazka psa (4 elementy)-na wzorze, bez wzoru
11.Ćwiczenia ruchowe na sali gimnastycznej integrujące odruchy ATOS i STOS
12. Pożegnanie


TEMAT: Zwierzęta domowe-pies cz.2

Cele ogólne:
- rozwijanie integracji percepcyjno-motorycznej
- rozwijanie mowy
- rozwijanie orientacji w przestrzeni
- rozwijanie umiejętności szkolnych(wycinanie, klejenie, malowanie)

Cele szczegółowe:
- rysuje po śladzie, łączy kropki
- rozpoznaje i rysuje prostokąt
- składa obrazek złożony z 4 elementów
- wycina i nakleja fragmenty obrazka
- maluje w konturze
- zna i rozumie pojęcia: długi - krótki, na – pod, największy, średni, najmniejszy
- pracuje w relacji naprzemiennej
- odpowiada na pytania: Co to jest? Jakie(jaka, jaki) to jest?
- śpiewa piosenkę

Metody pracy: ćwiczebne, waloryzacyjne
Formy pracy: indywidualna
Środki dydaktyczne: „dotykowy” chodnik, dwa pluszowe psy, klocki, obrazki, etykiety, nożyczki, klej, farby, pędzel, wzory do MDS

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1.Powitanie i ustalenie planu zajęć w oparciu o PCS
2. Stymulacja czuciowa stóp- przechodzenie po chodniku wykonanym z różnych materiałów. Zadawanie dziecku pytań: Co to jest? Jakie to jest?(twarde czy miękkie?)
3. Zabawa ruchowa-spacer pluszowych piesków po „dotykowym chodniku”
z równoczesnym śpiewaniem piosenki „Pieski małe dwa”
4. Zabawa konstrukcyjna- budowanie z klocków kładki w relacji naprzemiennej
( zadawanie pytania: Kto teraz?)
5. Układanie obrazków przedstawiających psy w kolejności od największego
do najmniejszego
6. Układanie pluszowych piesków na krześle lub pod krzesłem-
na polecenie nauczyciela
7. Przypomnienie wzoru-prostokąt; wodzenie palcem po wzorach wraz ze śpiewem piosenki „Pieski małe dwa”
8. Rysowanie kształtu: po śladzie, na tacy z kaszką, na kartce pisakiem(łączenie kresek, łączenie kropek), samodzielnie
9. Składanie obrazków pociętych na prostokąty, wskazywanie pieska z długim ogonem i krótkim ogonem
10. Wycinanie i naklejanie obrazka psa
11. Malowanie psa farbami(przynoszenie i odnoszenie przyborów)
12.Stymulacja przedsionkowa na sali gimnastycznej (poruszanie się
na deskorolce w pozycji na brzuchu, huśtanie w sakwie, podskoki
na trampolinie, zbieranie woreczków w leżeniu brzuchem na deskorolce
i wrzucanie ich do miski z uwzględnieniem przekraczania linii środka, wspinanie na zjeżdżalnię zrobioną z ławek opartych o szczeble drabinek).
13.Pożegnanie.