Różnica klasy integracyjnej w szkole masowej

Lidia Różańska
nauczyciel pedagogiki specjalnej
w klasach integracyjnych

Różnica klasy integracyjnej w szkole masowej

Obecnie klasy integracyjne funkcjonują w wielu szkołach w Polsce. Bardzo często sami rodzice są inicjatorami powstawania klas integracyjnych na ich terenie za zgodą władz gminnych.
Klasa integracyjna liczy od 15 do 20 uczniów - liczba ta obejmuje od 3 do 5 dzieci z różnymi rodzajami niepełnosprawności. W klasie pracuje równolegle 2 nauczycieli: jeden z przygotowaniem ogólnym, drugi ze specjalnym, którego zadaniem jest pomoc w nauce dzieciom niepełnosprawnym. Obaj nauczyciele czuwają, by klasa stawała się zintegrowanym zespołem, oraz by każde dziecko czuło się w niej dobrze i robiło postępy na miarę swoich możliwości. Dodatkowo proces kształcenia wspierają inni specjaliści: logopeda, psycholog, rehabilitant. Klasy integracyjne są poważnym wyzwaniem dla szkoły, która musi dokonywać licznych zmian programowo-organizacyjnych w funkcjonowaniu klasy, doskonali sposoby oceniania dzieci, wzbogaca ofertę pomocy dydaktycznych i usuwa wszelkie bariery.
Dzieci i młodzież niepełnosprawna ma możliwość kształcenia się w różnorodnych placówkach oświatowych działających w różnych szkołach W szkołach masowych funkcjonują klasy alternatywne ( integracyjne, terapeutyczne, wyrównawcze i specjalne ).
Do wyżej wymienionych klas uczęszczają dzieci mające trudności w nauce, potrzebujące pomocy pedagoga, psychologa lub innego specjalisty, dzieci z uszkodzonym narządem ruchu lub innym upośledzeniem. Na mocy Zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4.10.1999r. w sprawie zasad organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, ich kształcenia w ogólnodostępnych i integracyjnych publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz organizacji kształcenia specjalnego, tworzone są klasy integracyjne i specjalne. Zadaniem oddziałów integracyjnych jest umożliwienie dziecku niepełnosprawnemu zdobycie wiedzy i umiejętności - na miarę jego możliwości – w środowisku rówieśniczym. Obok klas alternatywnych w szkołach masowych, funkcjonują również we Wrocławiu szkoły i ośrodki specjalne. Dzieci i młodzież, która z uwagi na swój stan zdrowia nie może brać udziału w zajęciach szkolnych na terenie szkoły korzysta z tzw. nauczania indywidualnego.
Kierowaniem do wyżej wymienionych placówek zajmują się poradnie psychologiczno – pedagogiczne.
Jednak, w każdym przypadku o rodzaju szkoły dla niepełnosprawnego dziecka decydują rodzice.

Specyfika pracy w klasie integracyjnej na pierwszym poziomie edukacyjnym

Kształcenie integracyjne to wspieranie wszystkich osób w uczeniu się i wspólne uczestniczenie w życiu społecznym. Oznacza to, że każde dziecko w wieku szkolnym ma szansę uczenia się w szkole masowej bez względu na swoje możliwości i zdolności. W szkole tej ma ono i jego rodzina zapewnione wsparcie ze strony wysoko wykwalifikowanej kadry szkoły. Do grupy integracyjnej należą dzieci zdrowe i niepełnosprawne, które realizują program wychowawczy i edukacyjny. W zajęciach uczestniczy cała grupa. Ponieważ występują różnice w możliwościach przyswajania wiedzy i tempie pracy, program edukacyjny musi być tak zmodyfikowany, aby uwzględniał indywidualne możliwości intelektualne każdego ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
W klasie integracyjnej pracuje dwóch nauczycieli: jeden- nauczyciel nauczania zintegrowanego, drugi- pedagog specjalny, pełniący rolę nauczyciela wspomagającego. Oboje są odpowiedzialni za postępy uczniów w równym stopniu. Dzięki pracy dwóch pedagogów możliwa jest indywidualizacja w procesie nauczania każdego ucznia.
Aby dziecko niepełnosprawne mogło się rozwijać i doskonalić swoje umiejętności, dodatkowo zatrudnieni są: logopeda, pedagog-terapeuta, psycholog, pielęgniarka i nauczyciele świetlicy. Zadaniem tych osób jest wspólne oddziaływanie w taki sposób, aby następowało:
*  wspieranie indywidualnego rozwoju uczniów,
*  tworzenie indywidualnych programów terapeutycznych dla osób niepełnosprawnych,
*  dostosowanie treści programowych i pomocy dydaktycznych do potrzeb i możliwości każdego dziecka.
Nauczyciele wykorzystują w swojej pracy różnorodne, często nowatorskie metody, m.in.: Dobrego Startu, Ruchu Rozwijającego Weroniki Scherborne, Paula Denisona, Marianny i Christophera Knillów, Glena Domana , Ewy Gruszczyk- Kolczyńskiej oraz pedagogikę zabawy.
Pierwszy etap działania to rozpoznanie możliwości dziecka. Na podstawie rozmowy z rodzicami i przekazanej przez nich dokumentacji dokonywana jest wstępna diagnoza. Określa ona sferę najbliższego rozwoju ucznia i jest podstawą do określenia indywidualnych założeń programowych. Uwzględnia ona ograniczenia dziecka i opisuje to, co można wykorzystać w procesie nauczania jako mechanizm kompensacyjny. Jego potrzeby i możliwości są na bieżąco weryfikowane.
W systemie integracyjnym wszyscy mają równe szanse uczestnictwa w życiu społecznym. Zarówno „zdrowi”, jak i niepełnosprawni uczą się tolerancji, akceptacji, otwartości na potrzeby innych, odpowiedzialności, a także życzliwości i wyrozumiałości.
Dzieci „zdrowe” są naturalnym bodźcem do działania dla niepełnosprawnych rówieśników, są dla nich wzorcami do naśladowania. To im starają się dorównać w każdej dziedzinie, nie chcąc być gorszymi. Integracja powoduje u dzieci niepełnosprawnych wzrost motywacji do działania i nauki. Rodzi się wiara we własne siły, łatwiej jest im przełamywać nieśmiałość. Dzięki temu nabierają pewności siebie i rozwijają się dynamiczniej naśladując dzieci zdrowe. Tak rozumiana integracja koncentruje się głównie na umiejscowieniu dziecka w środowisku szkolnym wraz ze sprawnymi rówieśnikami. Jest to oczywiście ogromny postęp w stosunku do segregacyjnego systemu kształcenia, ponieważ daje szansę niepełnosprawnemu na naukę w lokalnej szkole bliskiej miejsca zamieszkania jego rodziny i na uczestnictwo w życiu szkoły.

Klasy integracyjne w praktyce

Nauczyciele ( prowadzący oraz wspomagający) corocznie opracowują zmodyfikowane programy nauczania w klasach integracyjnych oraz indywidualne programy rewalidacji (pedagog specjalny), uwzględniając dotychczasowe sukcesy i porażki. Muszą być one zaakceptowane przez dyrektora placówki.
Nauczyciele tak starają się różnicować wymagania, aby każdy mógł osiągnąć sukces i satysfakcję z wykonywanych zadań i poleceń. Poprzez odpowiedni dobór metod, form pracy oraz środków dydaktycznych nauczyciele umożliwiają wszystkim uczniom maksymalne wykorzystanie swoich umiejętności, zdolności oraz rozwój zainteresowań.
Dzięki miłej, nie stresującej atmosferze każde dziecko czuje się akceptowane i szanowane. Jest to szczególnie ważne w początkowej fazie edukacji. Poprzez zastosowanie określonych ćwiczeń z zakresu „gimnastyki mózgu” P. Denisona występuje poprawa koncentracji uwagi na lekcji, zdolności do prawidłowego pisania i czytania. Codzienne rytuały to: powitanie w kręgu, wspólne spożywanie śniadania, pożegnanie w kręgu, tzw. „Iskierka”.
Rozumiejąc, jak ważny jest ruch dla rozwoju i funkcjonowania każdego człowieka, dużo uwagi nauczyciele poświęcają zabawom i grom ruchowym. Spełniają one również funkcję integracyjną klasy. Aby pomóc dzieciom w integracji sensorycznej, nauczyć je odreagowania, są wplatane w proces dydaktyczny elementy muzykoterapii.
Ciekawą formą, wykorzystywaną w klasie, jest cotygodniowy zwyczaj pt. „W kąciku na dywaniku”. W każdy poniedziałek dzień rozpoczyna się od sprawozdań dzieci, co robiły w sobotę i niedzielę. Siedząc w kręgu razem z nauczycielami opowiadają o tym , co robiły od piątku , jak spędzały czas w domu. Pomaga to opiekunom zorientować się, w jakim nastroju są uczniowie, co ich cieszy, a co smuci. Dzieci uczą się słuchania innych, wyrażania emocji w sposób akceptowany społecznie.
Wrażliwość na potrzeby innych, otwartość są kształcone poprzez nawiązywanie współpracy z innymi klasami w szkole (pikniki integracyjne, Zielone Szkoły, turnieje klasowe).
Ważnym elementem pracy wychowawców jest dobra współpraca z rodzicami. Dzięki właściwym relacjom z nimi, chętniej wspierają pedagogów w organizacji imprez klasowych, na wycieczkach, w urządzaniu sali lekcyjnej.
Ponadto wychowawca musi być tzw. centrum informacyjnym. Zbiera i przekazuje informacje i zalecenia dotyczące uczniów wszystkim osobom mającym kontakt z dzieckiem (rodzicom, logopedzie, terapeucie, pielęgniarce).