Wykorzystanie piłek edukacyjnych "EDUBAL" na lekcji wychowania fizycznego z dziećmi upośledzonymi

Upośledzenie umysłowe według definicji, jest to istotnie niższy od przeciętnego poziom funkcjonowania intelektualnego o charakterze globalnym wraz z zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i przystosowania społecznego, spowodowany przez czynniki genetyczne i egzogenne na podłożu względnie trwałych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim jest najłagodniejsza formą oligofrenii. Według nowej klasyfikacji dotknięci nią stanowią grupę o ilorazie inteligencji mieszczącym się w granicach 52-67.
Dokonując analizy warunków psychofizycznych dzieci upośledzonych umysłowo należy podkreślić, że nie różnią się na ogół od swoich rówieśników wyglądem zewnętrznym. Jednak objawy zaburzeń w funkcjonowaniu procesów poznawczych, percepcyjnych i emocjonalnych świadczą o upośledzeniu umysłowym. Dzieci te wykazują duże trudności w zakresie przyswajania i tworzenia pojęć abstrakcyjnych oraz wszelkich uogólnień. Myślenie ma charakter konkretno-obrazowy i sytuacyjny. Konsekwencją tych właściwości jest ograniczenie ich wyuczalności. Upośledzeni umysłowo z trudem przyswajają sobie pojęcia i reguły, zwłaszcza matematyczne, fizyczne i gramatyczne. Trudności wnioskowania przyczynowo-skutkowego sprawiają, że nie radzą sobie z rozwiązywaniem zadań, szczególnie nowych i o treści teoretycznej.
Istotą upośledzenia umysłowego jest zwolnione tempo i mała ruchliwość procesów intelektualnych. Dzieci te wykazują się słabą zdolnością panowania nad sobą, sztywnością poglądów i zachowań, przy dużej podatności na sugestię.
Ograniczenia w myśleniu abstrakcyjnym, obniżenie ciekawości poznawczej, dociekliwości i zdolności koncentracji uwagi utrudniają realizację dłuższych czasowo zadań i osiąganie sukcesów.
Trudności w uczeniu się dzieci upośledzonych umysłowo spowodowane są także różnorodnymi fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi i dodatkowymi zaburzeniami procesów psychicznych. W czynności zapamiętywania wymagają więcej powtórzeń na urozmaiconym materiale poglądowym. Potrzebują częstych wzmocnień pozytywnych i odpowiedniego rozłożenia materiału nauczania w czasie.
Dzieci upośledzone w stopniu lekkim mają na tyle dostateczną uwagę i dobrą stosunkowo pamięć mechaniczną, że opanowują bogate słownictwo. Wykazują też stosunkowo dobrze rozwiniętą pamięć ruchową, a właściwość ta wraz z myśleniem konkretno – obrazowym i sytuacyjnym daje możliwość usprawniania psychofizycznego tych dzieci.
Praca z dzieckiem upośledzonym wymaga on nauczyciela stosowania różnych metod, form oraz środków dydaktycznych, tak aby dziecko osiągnęło sukces. Biorąc pod uwagę zainteresowania dzieci aktywnością ruchową oraz atrakcyjność ćwiczeń, zabaw i gier z piłką, dokonano w 2002r. – modyfikacji „tradycyjnych” piłek, umieszczając na ich powierzchniach litery alfabetu, cyfry oraz znaki. Litery, cyfry, znaki oraz kolory umieszczone na piłkach edukacyjnych „Edubal” umożliwiają ich wszechstronne wykorzystanie we wszystkich dziedzinach wiedzy zawartej nie tylko w podstawach programowych. Piłki umożliwiają nauczycielom zdobywanie nowych doświadczeń pedagogicznych poprzez poszukiwanie i tworzenie rozwiązań w efektywniejszym osiąganiu celów wychowawczych i dydaktycznych. Wprowadzenie i wykorzystanie piłek edukacyjnych w szkolnictwie specjalnym może nie tylko wzbogacić proces dydaktyczno – wychowawczy, ale znacznie go uatrakcyjnić.
Edubale sprzyjają wszechstronnemu rozwojowi ucznia- rozwojowi ruchowemu, rozwojowi funkcji percepcyjnych, poznawczych, rozwojowi społecznemu, a w szczególności :
- realizacji jednego z założeń reformy oświaty jakim jest dostosowanie sposobów nauczania do naturalnej w tym wieku aktywności ruchowej dziecka,
- polisensorycznemu uczeniu się, każde dziecko ma szansę uczenia się zgodnie z preferowanym przez siebie systemem sensorycznym,
- integrowanie zespołu klasowego,
- rozwijaniu komunikacji werbalnej i pozawerbalnej,
- kształceniu umiejętności współdziałania w zespole,
- zapobieganiu powstawaniu wad postawy,
- rozwijaniu spostrzegawczości wzrokowej, słuchowej, sprawności manualnej oraz koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej,
- kształceniu uwagi, pamięci, myślenia, wyobraźni,
- rozbudzaniu ciekawości poznawczej, aktywności umysłowej,
- rozwijaniu pomysłowości, kreatywności, twórczości,
- planowaniu czynności,
- rozumieniu i zapamiętywaniu poleceń,
- przeżywaniu pozytywnych emocji-radości, przyjemności oraz rozładowaniu napięcia nerwowego i obniżaniu tonusu mięśniowego i in.

A oto kilka ćwiczeń wykorzystujących piłki edukacyjne w nauce pisania, czytania i liczenia, które można przeprowadzić w ramach zajęć wychowania fizycznego:
1. Toczenia piłek po śladzie: na podłodze narysowana jest litera lub cyfra, dzieci toczą piłkę, mającą tę samą literę lub cyfrę wzdłuż linii zgodnie z kierunkiem pisowni.
2. Ułóż taki sam napis: piłki rozrzucone po Sali, a dzieci dobierają się parami i losują wyrazy zapisane na paskach papieru. Dzieci szukają odpowiednich piłek i po znalezieniu wracają biegiem do swojego wyznaczonego miejsca. Następnie układają z piłek taki sam napis jak na paskach papieru, koniec zadania sygnalizują podnosząc rękę do góry. Wygrywa ta para, która najszybciej oraz poprawnie ułożyła wyraz i potrafi go odczytać.
3. Znam swoje imię: dzieci stoją pod ścianą i bacznie obserwują rozrzucone po całej sali piłki. Nauczyciel rozkłada w różnych miejscach na podłodze kartki z imionami wszystkich uczniów. Na dany sygnał, jedno dziecko szuka karteczki ze swoim imieniem oraz piłki z literą, która: rozpoczyna jego imię, jest na końcu jego imienia, jest trzecią z kolei, i jak najszybciej zatrzymuje się przy swoim napisie. Następnie kozłując biega dookoła swojej karteczki dopóki kolejna osoba nie zatrzyma się przy swoim imieniu. Wtedy siada i dopinguje swoim kolegom.
4. Od zera wzwyż: Dzieci podzielone na dwa zespoły. Na sygnał biegną kolejno do zestawu piłek po drugiej stronie sali, przeskakując przez rozłożone na podłodze, w dowolny sposób, woreczki. Dobierają po jednej piłce i ustawiają się z nimi, w wyznaczonym miejscu, w kierunku wzrastającym, począwszy od 0 do 9. Wygrywa zespół, który szybciej się ustawi.
5. Porównywanie zbiorów: na sali są piłki, a dzieci tworzą krąg wokół nich. Nauczyciel układa 5 obręczy, do których dzieci będą wkładały piłki zgodnie z ich kolorem. Podczas wykonywania zadania, dzieci poruszają się „tiptopami”. Gdy skończą układanie piłek, przeliczą je. Wspólnie ustalają, która obręcz zawiera więcej piłek, najmniej i tyle samo, a następnie układają pomiędzy nimi na ringach znaki matematyczne. Do tej zabawy można użyć dowolną liczbę piłek. Należy jednak pamiętać, by przeliczanie i porównywanie nie stanowiło dla dzieci problemu.

„Dlaczego piłki edukacyjne? Bo bawiąc- uczę się wszystkiego w ruchu, z dużą ochotą i radością!” Dr. Tadeusz Rzepa

Literatura:
1. A. Żak „ 100 gier i zabaw ruchowych dla dzieci sześcioletnich z wykorzystaniem piłek edukacyjnych Edubal”, Fundacja na Rzecz Rozwoju Edukacji Sportowej Dzieci Doktora Edubala, Wrocław 2004r., s.7-8, 21-22,38-39