Ocena i ocenianie

"Prawdziwa wiedza i prawdziwa nauka człowieka - to człowiek".
(P.Charron)

1. OCENIANIE WEWNĄTRZSZKOLNE
W ramach swojego systemu oceniania wewnątrzszkolnego każda szkoła opracowuje wymagania na oceny, ustala relacje między ocenami śródrocznymi i końcowymi, określa szczegółowe kryteria poszczególnych stopni.
Ocenianie jest sztuką - trudną i odpowiedzialną, a niezbędne do jej uprawiania, jak każdej innej dziedziny, są różnorakie umiejętności i sprawności - i to bynajmniej nieograniczone do wiedzy przedmiotowej oraz podstaw psychologii. Tak pojmowane ocenianie zakłada wielostronność metod i technik w kierowaniu pracą uczniów, a także, co jest może najważniejsze, współdziałanie między nauczycielami i uczniami w realizacji osiągnięć edukacyjnych oraz w wymianie informacji o wynikach uczenia się i nauczania. Owo współdziałanie tak bardzo ważne w nauczaniu, pozwala w ocenianiu odejść nauczycielom od stosowania jednostronnego stylu - przede wszystkim nastawionego na wynik (ocenę). Wyniki są bowiem krótkotrwałe, zamykają etapy współdziałania, czyli proces oceniania. To właśnie jakość procesu, jego solidność, spójność poszczególnych elementów stanowi o poznawczej, motywacyjnej i wychowawczej wartości wyniku. To jakość procesu oceniania jest miarą tego, czego nauczyli się nie tylko nasi uczniowie, ale i my nauczyciele.
Nauczyciele zorientowani na proces nauczania, planują go i modyfikują dążąc do ulepszania, zbliżają się więc do tak oczekiwanego przez wszystkich związanych ze szkołą - obiektywizmu oceniania. Jak go osiągnąć? Jak uprawiać ocenianie wspierające pracę ucznia i zapewniające rozwój jego osoby? Nie da się odpowiedzieć na te pytania bez spójnego powiązania oceniania z zadaniami zapisanymi w Podstawie programowej kształcenia ogólnego i filozofią oceniania.
W ocenianiu zbieramy całą wiedzę o uczniach, aby trafniej rozpoznawać i opisywać ich osiągnięcia i to nie tylko ograniczone do dziedziny poznawczej. W tę nową filozofię wpisane jest odejście od „materializowania” wyników nauczania i tzw. rozkładów nauczania, istotne ograniczenie oceniania „braków i błędów” i subiektywizmu, czyli tzw. oceniania personalnego. Nowe, wynikające z ogólnych założeń reformy zasady oceniania wewnątrzszkolnego, kładą szczególny akcent na ocenianie pojmowane właśnie jako ciągły proces zbierania, interpretowania informacji w celu wartościowania decyzji podejmowanych w trakcie realizacji treści nauczania - czyli na ewaluację.Tak pojmowane ocenianie jest nie tylko złożonym działaniem edukacyjnym, ale także wyróżnikiem państwowego systemu kształcenia

W każdej szkole mamy więc wewnątrzszkolny system oceniania. W ramach tego systemu:
Sformułowane wymagania edukacyjne , gdzie każdy nauczyciel do realizowanego przez siebie programu nauczania opracowuje sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów o czym informuje uczniów i rodziców.
Precyzyjnie określenie, w jaki sposób jest formułowana informacja o osiągnięciach w postaci ocen i jaka jest ich skala - nauczyciele przedmiotów i wychowawcy klas (ocena z zachowania) zarówno w odniesieniu do oceniania bieżącego jak i klasyfikacyjnego.
W ramach swojego systemu oceniania wewnątrzszkolnego każda szkoła opracowuje wymagania na oceny, ustala relacje między ocenami śródrocznymi i końcowymi, określa szczegółowe kryteria poszczególnych stopni.
Ocenianie nie sprowadza się więc tylko do orzekania i informowania, lecz również do projektowania kolejnych zadań, mających na celu rozwój każdego ucznia. Dotychczas wydawało się nam to oczywiste, gdy osiągnięcia uczniów były zgodne z naszymi założeniami, bądź efekty ich pracy okazywały się wyższe od naszych oczekiwań, np. uczniowie laureaci konkursów i olimpiad. Efektywność pracy nauczyciela jest przecież również mierzona efektywnością dokonań jego uczniów. A najsłabsi - po prostu odpadali, powtarzając klasę. Egzaminy sprawdzające nie rozwiązały problemu drugoroczności. Jak teraz nauczyciel powinien projektować pracę z bardzo słabym uczniem, mając na celu wyeliminowanie drugoroczności, jak sprawdzić, że braki uzupełnił i osiągnął minimum kompetencji? Ocenianie bardzo słabego ucznia, który dłużej dochodzi do „małych sukcesów” musi być oczywiście także porównaniem do ustalonych przez nauczyciela wymagań edukacyjnych oraz osiągnięć wskazanych w Podstawie programowej, ale zamykających dany etap edukacyjny, a nie klasę! To, wydaje się, ważne założenie filozofii oceniania odnosi się do indywidualnego ustalenia tempa pracy w realizacji opracowanego przez nauczyciela programu nauczania. To nauczyciel zadecyduje jak ma doprowadzić ucznia w kolejnej klasie do założonych osiągnięć danego etapu edukacyjnego.
Jak widać, filozofia oceniania zakłada posługiwanie się przez nauczycieli nie tylko wiedzą przedmiotową, znajomością psychologii dziecka, motywacji działań, lecz również pogłębienia wiedzy z teorii oceniania dydaktycznego, umiejętności komunikacyjnych czy pracy w grupie.

2. ZAGADNIENIE OCENY W PROCESIE KSZTAŁCENIA

1.Pojęcie oceny.
2.Rodzaje ocen.
3.Zasady oceniania.
4.Kryteria oceniania.
5.Funkcje oceny.
6.Formy oceny.
7.Metody oceniania.
8.Refleksje.
POJĘCIE OCENY
Ocena to informacja o efekcie (wyniku) kształcenia łącznie ze sposobem ze sposobem zakomunikowania go uczniowi. Cechą jej jest kryterialność, czyli stwierdzenie rodzaju ocenianej umiejętności. Ocena ma ścisły związek z poziomem wymagań.
Pojęcia „ocena” używa się w znaczeniu procesu oceniania lub jego rezultatu. Ocena jest efektem uprzedniego sprawdzenia i podsumowania wiedzy, osiągnięć i braków z określonego przedmiotu szkolnego, jest wartościowaniem tych efektów w postaci stopni występujących w skalach ocen, wyrazem opinii nauczyciela o wynikach pracy ucznia.
RODZAJE OCEN
Do wyrażenia oceny w formie stopnia stosuje się różne skale ocen: od dwustopniowej (pozytywna – negatywna) do wielostopniowej. Rodzaj oceny zależy od jej miejsca, czasu i funkcji.
Wyróżniamy więc następujące rodzaje ocen:
diagnostyczną
formatywną
ogólną
Podstawowym zadaniem oceny diagnostycznej jest ustalenie aktualnego poziomu intelektualno-sprawnościowego ucznia na początku jednostki metodycznej.
Ocena formatywna (od łac. formare – kształtować; w tym przypadku kształtować wielkość, wymiary lub wzorzec zgodny z treściami programu nauczania) wyraża osiągnięcia uczniów, które uzyskali w toku lekcji lub ich części. Ocena ta wiąże się z pomiarem sprawdzającym.
Ocena ogólna, określana również jako sumatywna lub okresowa, odnosi się do zakresu opanowania większych części programu nauczania. Wystawia się ją najczęściej pod koniec semestru, roku szkolnego lub na zakończenie cyklu szkolenia.
W szkole stosowane są następujące rodzaje ocen:
- oceny bieżące
- oceny punktowe (ew. "nieformalne” )
- oceny semestralne i roczne

Oceny bieżące funkcjonują w skali 1 - 6
celujący - 6
bardzo dobry - 5
dobry - 4
dostateczny - 3
dopuszczający - 2
niedostateczny - 1

ZASADY OCENIANIA
Zasady oceniania reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych
Zasady oceniania w danej szkole ujęte są w opartym o Rozporządzenie MENiS Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania /WSO/. Jest to regulamin oceniania, który zawiera m.in.:
Postanowienia ogólne
Cele i zakres WSO
Zasady oceniania bieżącego
Skala i ogólne kryteria ocen
Zasady klasyfikowania i przeprowadzania egzaminów klasyfikacyjnych i poprawkowych
Regulamin jest zaopiniowany przez Radę Szkoły i zatwierdzany uchwałą Rady Pedagogicznej.
Ocenianie to:
planowanie procesu nauczania
przebieg procesu nauczania
sposoby zbierania informacji
sposoby komunikowania
ewaluacja pracy nauczyciela
W procesie oceniania należy przestrzegać kilku zasad:
Ocena powinna służyć wyrabianiu u uczniów nawyków samokontroli.
W ocenianiu kierujemy się ustalonymi kryteriami.
Uwzględniamy w ocenianiu indywidualne zainteresowania i zdolności uczniów.
Oceniamy jawnie, sprawiedliwie, motywująco.
Pamiętamy o funkcjach oceny.
Ocenianie powinno być obiektywne, oparte o rzetelne narzędzia pomiaru.

KRYTERIA OCENIANIA
W. Okoń ustala trzy główne kryteria ocen:
poznawcze (obejmuje jakość i zakres wiedzy)
kształcące  / dotyczy rozwoju osobowości i obejmuje wymagania związane z myśleniem i mową: logiczne myślenie, samodzielność i krytycyzm, poprawność językowa, planowość, obszerność wypowiedzi
wychowawcze /obejmuje konsekwentnie naukowy charakter poglądów ucznia, wymagania jednolitości poglądów co do postawionych kwestii w szkole i poza szkołą.
Do podstawowych kryteriów oceniania zaliczyć należy:
obiektywność
niezawodność
symptomatyczność
prognostycyzm
rzetelność (uzasadnienie oceny)
jawność
sprawiedliwość
instruktywność
element mobilizacji do dalszej nauki
B. Niemierko wyróżnia również ocenianie uwzględniające wymagania poza programowe. Nazywa je społeczno - wychowawczym ocenianiem osiągnięć szkolnych.
Kryteria tego oceniania są następujące:
wymagania programowe w danym zakresie iw innych zakresach (tego samego przedmiotu lub innych przedmiotów w danej klasie lub klasie programowo wyższej lub programowo niższej),
wymagania programowe - poziom nauczania w danej szkole (wyposażenie materialne, kadra pedagogiczna)
- uzdolnienia ucznia (do danego przedmiotu, do innych przedmiotów),
- motywacja ucznia (obecna i będąca reakcją na ocenę),
- sytuacja rodzinna ucznia (materialna, moralna),
- perspektywy i plany szkolne i zawodowe ucznia,
- polityka oświatowa państwa,
- zalecenia administracji szkolnej i nadzoru pedagogicznego.

Kryteria te uwzględniają dodatkowo: wkład pracy ucznia, stan zdrowia ucznia, postępy lub regres od ostatniego oceniania, osobowość nauczyciela, jego wrażliwość, zdolność podejmowania decyzji.
W przypadku oceniania społeczno - wychowawczego różna jest waga poszczególnych kryteriów, a szczególnie ich wpływ na efekt dydaktyczny. Stosowanie tego rodzaju oceniania wydaje się być tyle słuszne, co konieczne.

FUNKCJE OCENY
I. Altszuler wymienia trzy funkcje oceny:
a) dydaktyczną
b) wychowawczą
c) społeczną.
1. Funkcja dydaktyczna:
Ocena winnapełnić funkcje kontrolną, jest miernikiem mającym na celu ustalenie
faktycznych wiadomości i umiejętności w stosunku do wymogów programowych. Polega też na wskazaniu uczniowi popełnianych przez niego błędów i przedstawieniu możliwości i sposobów ich unikania.
2. Funkcja wychowawcza:
Jest równie co poprzednia istotnym aspektem oceniania. Polega na kształtowaniu postawy twórczej ucznia, rozwijaniu jego motywacji do nauki i chęci osiągnięcia najlepszych wyników
Ma wpływ na uczucia i wolę ucznia, na jego samoocenę, wiąże pracę nauczyciela i ucznia, zmusza do refleksji i weryfikacji postaw.
3. Funkcja społeczna:
Jest elementem wpływającym na relacje uczeń-klasa. Polega na tym, że ocena opinię o przydatności ucznia jako członka społeczeństwa do pracy i życia. Pozwala na wyrażenie sądu nauczyciela o możliwościach ucznia. Niesie to za sobą skutki w postaci planowania i rozwoju dalszej kariery ucznia. Funkcja ta również rozszerza poprzednią o wskazanie pracy jako sposobu na zaspokojenie potrzeb i sukces życiowy.
Ocena jest więc narzędziem kontroli, pomaga w kształceniu i wychowaniu, jest
czynnikiem motywującym do pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela.

FORMY OCENY
Zależą one od ustaleń WSO, wymagań i kryteriów Przedmiotowego Systemu
Oceniania/PSO/, od rodzaju zajęć, charakteru przedmiotu. Do najczęściej
spotykanych form oceny należą:
praca klasowa
sprawdzian
kartkówka
odpowiedź ustna
zeszyt
zadanie domowe
aktywność
test
obserwacja
prezentacja
drama
METODY OCENIANIA
Do najpopularniejszych metod oceniania zaliczamy:
cyfrową 1-6
punktową
opisową
znaki „+”  i „-”
świadectwa z wyróżnieniem
nagrody książkowe
listy pochwalne
listy gratulacyjne
Ocenianie szkolne jest przedmiotem szczególnej uwagi dydaktyków, metodyków psychologów. Procedury oceniania podlegają stałym regulacjom i udoskonaleniom. Ma to na celu zapewnienie optymalnych rozwiązań do stworzenia uczniom najlepszych warunków rozwoju. To narzędzie, które ze względu na swoją wagę wymaga od nauczyciela doskonałych kompetencji, prawdziwego kunsztu pedagogicznego.

3. OCENIANIE WSPIERAJĄCE
Wśród nauczycieli panuje przekonanie, że ucznia należy oceniać dlatego, ponieważ trzeba wiedzieć, co umie, a czego nie, i jak skuteczniej wpływać na jego postępowanie, by mógł lepiej kierować swoimi wysiłkami. Mowa tu o informującej funkcji oceny. Wiadomo też, że ocena pełni funkcję motywującą. Ale ta funkcja jest rozumiana rozmaicie, często błędnie. Na przykład, jeżeli nauczyciel stosuje ocenę dla utrzymania klasy w ryzach lub wystawianie stopni traktuje jak rodzaj broni, która gwarantuje mu przewagę nad uczniami, zachodzi zjawisko zwyrodnienia funkcji motywującej. Z patologią mamy także do czynienia wtedy, kiedy nauczyciel dostosowuje wymagania do możliwości ucznia: manipuluje wysokością stopnia lub poziomem stawianych uczniowi wymagań, starając się zrekompensować mu, na przykład, trudne warunki rodzinne, mniejsze uzdolnienia, lub by nagrodzić jego wysiłek. Manipulacja wysokością stopnia lub poziomem wymagań powoduje, że ocena jest zafałszowana i - mimo szlachetnych nieraz intencji - przynosi więcej szkody niż pożytku. Owszem, ocena powinna motywować uczniów, wspierać dydaktykę, ale nie kosztem prawdy! Najważniejszą cechą oceny powinna być rzetelna informacja!
W dobie reformy, w okresie budowania wewnątrzszkolnych systemów oceniania coraz większą uwagę zwraca się na zalety oceny wspierającej. Warto wyjaśnić to pojęcie, gdyż często jest rozumiane opacznie i ze szkodą dla uczniów.
Generalnie oceny szkolne można podzielić na dwie kategorie: oceny sumujące i oceny wspierające. Oceny sumujące są wystawiane na progach edukacyjnych, czyli wtedy, kiedy uczeń zdaje egzamin wstępny bądź kończy szkołę. Mają one za zadanie poinformowanie, czy uczeń poradzi sobie w nowej szkole albo czy spełnił stawiane mu wymagania. Zawierają więc diagnozę wiedzy i umiejętności ucznia, nie jest natomiast ich zadaniem wspieranie jego rozwoju. Natomiast wszystkie oceny śródroczne, a także - pod wieloma względami - oceny roczne powinny być ocenami wspierającymi, stymulującymi rozwój ucznia. Jednakże nigdy kosztem rzetelności informacji.
Pewna manipulacja w ocenianiu uczniów - i to raczej w zakresie wymagań niż w wysokości oceny - jest dozwolona tylko w wyjątkowych przypadkach. Na przykład w razie stwierdzonych deficytów rozwojowych, z powodu dysortografii albo niezawinionej długiej nieobecności ucznia w szkole. Jednak każdorazowo o obniżeniu wymagań należy poinformować i ucznia, i klasę. A także wyraźnie określić czas trwania taryfy ulgowej. Samo stwierdzenie, że uczeń cierpi na dysortografię, więc nie oceniamy jego błędów w pracach pisemnych, jest wysoce demoralizujące. Zwalnia bowiem ucznia z wysiłku nad usuwaniem lub choćby zmniejszaniem swoich braków. Po upływie wyznaczonego okresu wymagania muszą być korygowane, aby ucznia motywować do dalszej pracy.
W praktyce szkolnej spotyka się też sytuacje odwrotne: podwyższanie wymagań wobec uczniów uważanych przez nauczyciela za zdolnych, ale leniwych. Takiego zabiegu nie da się uzasadnić w sposób logiczny i moralny. Uczniów zdolnych należy motywować do pracy innymi środkami, a nie indywidualizacją wymagań. Nauczyciel nie ma prawa arbitralnie wyrokować o możliwościach uczniów i wymagać od każdego maksymalnego wykorzystania własnych możliwości. Ma tylko obowiązek zachęcać do tego.
Ocena powinna, w miarę możliwości, precyzyjnie określać wiedzę i umiejętności ucznia. W rzeczywistości szkolnej sposób zakomunikowania oceny uczniowi, twierdzi profesor Bolesław Niemierko, jest tak samo ważny jak jej wysokość. I to jest klucz do zrozumienia istoty oceniania wspierającego! Jeśli jest prawdą, że nauczyciel nie jest w stanie ustalić oceny adekwatnej do wiedzy i umiejętności ucznia, to zawsze może tę ocenę tak zakomunikować uczniowi, że wesprze to jego rozwój, a nie zahamuje. Ocena bowiem albo motywuje do pracy, albo zniechęca. Pomaga lub przeszkadza osiągać lepsze wyniki.
Teraz należałoby powiedzieć coś na temat, w jaki sposób tę ocenę komunikować, aby zasługiwała na miano wspierającej. Przepisy szkolne mówią, że każda ocena musi być uzasadniona (opatrzona komentarzem), ale rzeczywistość jest nader pesymistyczna, ponieważ nauczyciel i uczeń nie rozumieją istoty oceny tak samo, nie dochodzi między nimi w naturalny sposób do porozumienia i współpracy. Co dla nauczyciela jest ostrzeżeniem, dla ucznia może być karą. Toteż jest bardzo ważne, jaki komentarz będzie towarzyszył ocenie. Nauczyciel powinien nie tylko wyjaśnić, dlaczego uczeń uzyskał taki, a nie inny stopień (nie to jest najważniejsze), ale powinien wskazać uczniowi sposób uzyskania lepszej oceny lub doskonalszego wykonania zadania. Uwaga ta dotyczy nie tylko ocen najniższych, ale także wysokich.
Ocena wspierająca zawiera więc wskazówki dla dalszej pracy ucznia i w ten sposób pomaga mu w uzyskiwaniu osiągnięć. Często spotykane w szkole sformułowanie w rodzaju: "Nie zrozumiałeś tematu", jest niecelowe. Trzeba uczniowi wyjaśnić, co ma zrobić, żeby temat zrozumieć. Niczemu też nie służy uwaga: "Piszesz fatalnym stylem". Potrzebne są wskazówki, jak ten styl doskonalić. Należy także unikać komentarzy wyrażających wyłącznie emocję nauczyciela, ale pustych treściowo, jak na przykład: "Temat został płytko ujęty" albo: "Treść mierna", a nawet: "Praca zawiera stek bzdur". Nie tylko, jak w ostatnim przypadku, obrażamy ucznia, ale na pewno nie możemy mówić o ocenie wspierającej. Raczej nazwałbym to oceną "dołującą". Niewątpliwie instruujący ucznia komentarz trudniej jest wymyślić w przypadku pracy czy odpowiedzi na wysokim poziomie. Ale i wtedy jest on i potrzebny, i możliwy. Na przykład coś w rodzaju: "Z bardzo ciekawej perspektywy spojrzałeś na problem. Staraj się zawsze rozważać różne punkty widzenia, analizuj je i wybieraj ten, który uznasz za najciekawszy".
Pierwszym warunkiem oceny wspierającej jest więc instrukcja postępowania dla ucznia. Warunkiem kolejnym jest sformułowanie tej oceny w sposób przyjazny, zwany kodem pozytywnym. Zwróćmy uwagę, że oceniamy osiągnięcia ucznia, a nie jego niedostatki. Nagroda za sukces powinna być więc większa niż kara za uchybienie. Jest to zasada skutecznej dydaktyki: najpierw wskazać uczniowi zalety jego pracy czy odpowiedzi, a w dalszej kolejności wady.
Ta kolejność jest bardzo ważna z psychologicznego punktu widzenia. Pierwsze wrażenie jest punktem odniesienia, do którego przymierzamy nasze doświadczenia. Zupełnie z innym nastawieniem przyjmujmy krytykę, kiedy najpierw słyszymy o zaletach naszego postępowania: pojawia się wówczas pragnienie usunięcia wad. Kiedy zaczyna się od krytyki, rodzi się nastawienie negacyjne. Zdarza się jednak, że w przypadku bardzo słabych odpowiedzi czy prac trudno znaleźć znamiona jakiś zalet. Spróbujmy i wtedy wyszukać choćby ich zadatki, aby uzasadnić nauczycielską wiarę w możliwości ucznia. Deklarowanie samej wiary, że ucznia stać na więcej, bez jej uzasadnienia, jest niedobre. Robi wrażenie nieautentyczności. A taką wiarę musi mieć każdy nauczyciel, w innym przypadku nie ma moralnego prawa stanąć przed klasą i rozpocząć lekcji.

Dla polskiej szkoły jest charakterystyczny "policyjny" styl oceniania: zwracamy uwagę nie na zalety, ale na wady pracy czy odpowiedzi. Często już sam brak wad uważamy za zaletę. A przecież to nie to samo! Popatrzmy na nasze adnotacje na marginesach prac klasowych czy domowych, odnotowujemy tam same uchybienia! Uwagi w rodzaju: "Pominąłeś w pracy ważne przykłady" albo: "Zapomniałeś o omówieniu utworu wieszcza" - świadczą o tym, że nauczyciel ściga niedoskonałości, koncentruje się na tym, czego brak. Na domiar złego zamiast zastanowić się, czy to, co uczeń podał, wystarcza do zilustrowania jego tezy, prawdopodobnie porównuje uczniowską pracę z własnym wyobrażeniem, co i jak uczeń powinien napisać. Analogicznie w przypadku odpowiedzi ustnej. Do nielicznych wyjątków należą ci pedagodzy, którzy - choć z rzadka - zapisują również wyrazy uznania.
Wiadomo, dlaczego tak jest. Bo łatwiej jest robić rejestr uchybień, niż dostrzegać zalety, nie wymaga to głębszej analizy i wysiłku intelektualnego. Cóż można w tym przypadku zalecić? Należy pilnować samego siebie, zmuszać się do rejestrowania także zalet pracy czy odpowiedzi uczniowskich. I nie tylko dlatego, aby ocenę można było uważać za wspierającą, także dlatego, aby była zwyczajnie uczciwa.
Inną zasadą formułowania oceny wspierającej, jest posługiwanie się pozytywnym kodem. Dotyczy to sposobu formułowania opinii w ten sposób, aby zrezygnować z retoryki zarzutu na rzecz retoryki postulatu. Zamiast: "Piszesz niechlujnie", powinniśmy powiedzieć: "Pisz staranniej". Zamiast: "Praca chaotyczna", napiszmy: "Staraj się uporządkować materiał, może ci w tym pomóc zrobienie planu przed napisaniem pracy". Zamiast: "Praca niespójna", możemy udzielić rady, rezygnując z zarzutu: »Kończąc jedną myśl i zaczynając drugą, staraj się je powiązać, stosując takie sformułowania łączące, jak: "kolejnym dowodem", "innym przykładem", "odmiennie rzecz przedstawia"« itp.
Podsumuję: w przypadku oceny szkolnej jej adekwatność do wiedzy ucznia nie jest ważniejsza od sposobu jej zakomunikowania uczniowi. Tu z kolei ważne są dwie rzeczy: zawarcie w komentarzu nauczycielskim instrukcji postępowania dla ucznia oraz odpowiednie sformułowanie oceny. Sformułowanie to powinno eksponować i na pierwszym miejscu stawiać zalety, a dopiero w dalszej kolejności - braki. Powinno też polegać na posługiwaniu się kodem pozytywnym, na unikaniu "poetyki zarzutu". Wówczas ocenianie w szkole nabierze sensu. Będzie służyć temu, czemu w ogóle powinna służyć szkoła: wspieraniu rozwoju ucznia!

10 PRZYKAZAŃ DLA OCENIAJĄCYCH
1. WSPIERAJ OCENĄ CZŁOWIEKA W PRACY!
2. PAMIĘTAJ O TYM, CO OCENIASZ!
3. OCENIAJ BARDZO OSTROŻNIE, ROZWAŻNIE I RZETELNIE!
4. ZACHOWAJ W OCENIE CHARAKTER KOMENTARZA DO POSTAWY
KONKRETNEGO CZŁOWIEKA!
5.WYRAŹ W OCENIE ZACHĘTĘ DO POPRAWY WYNIKÓW!
6. NIE POMIŃ W OCENIE ŻADNYCH DOBRYCH STRON AKTYWNOŚCI
OCENIANEGO!
7. KAŻDEMU DAJ SZANSĘ WYKAZANIA SIĘ SOLIDNĄ  PRACĄ.
NAGRÓDŹ JĄ SOLIDNĄ OCENĄ!
8. STARANNIE DOBIERAJ FORMĘ OCENIANIA! JEST ONA RÓWNIE WAŻNA
JAK SAMA OCENA!
9. UPRZEDZAJ O SYTUACJI OCENIANIA!
10. PODAJ ZASADY GRY!
Ten Dekalog przyda się każdemu, kto ma potrzebę czy przymus oceniania.
W obu przypadkach oceniającemu należy współczuć


Literatura wykorzystana:
Arends R. I, Uczymy się nauczać, Warszawa 1998.
Atszuler I, Badania nad funkcją oceny szkolnej, PZWS, Warszawa 1960
Grondas M, Psychologiczne aspekty oceniania, Poradnik nauczyciela, Wyd. RAABE, Warszawa 2000
Hudańska I, Szkolny system oceniania, G&P, Poznań 2000
Kosińska E, Ocenianie w szkole, Rubikon, Kraków 2000
Kupisiewicz C: Podstawy dydaktyki ogólnej. PWN Warszawa 1978.
Niemierko B, Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, WSiP, Warszawa1997
Niemierko B: Pomiar sprawdzający w dydaktyce. PWN Warszawa 1990.
Okoń W.: Zarys dydaktyki ogólnej. PWN Warszawa 1970.
Taraszkiewicz M, Nowa szkoła... wspieranie kariery ucznia, CODN, Warszawa 1997
TaraszkiewiczM. - "Jak uczyć lepiej, czyli refleksyjny praktyk w działaniu"