Nowe metody w nauczaniu na przykładzie metody stacji

Żuromin, 10.03.2009r.

Referat

Zadaniem nowoczesnej szkoły jest umożliwienie uczniom optymalnego wykorzystania własnych predyspozycji i możliwości w celu zdobywania wiedzy i umiejętności potrzebnych w szybko zmieniającym się świecie. Kształcenie powinno być rozumiane jako proces osiągania kompetencji i odbywać się w sytuacji umożliwiającej uczniowi samodzielne myślenie, poszukiwanie nowych rozwiązań, wykorzystanie dostępnych źródeł informacji i zdobytych doświadczeń. Istotnym jest również, aby uczeń nauczył się samodzielnie kierować swoim procesem uczenia się, przejął odpowiedzialność za wyznaczane przez siebie cele i ich realizację. Nauczanie powinno przebiegać w atmosferze sprzyjającej poszukiwaniu przez uczniów kreatywnych rozwiązań oraz ułatwiającej podejmowanie własnych działań. Metodą, która z całą pewnością wspiera tak rozumiany proces kształcenia, jest metoda stacji.
Praca metodą „stacji” jest u nas stosunkowo nowa i zalicza się do otwartych form nauczania, które zyskują na popularności, między innymi w związku z wprowadzeniem reformy systemu edukacji. Praca metodą stacji znana jest nauczycielom wychowania fizycznego i wywodzi się właśnie z zajęć sportowych. W Europie stosowana jest z powodzeniem w nauczaniu niemal każdego przedmiotu i doskonale nadaje się do nauczania zintegrowanego i blokowego.
Stacje, jako przykład otwartych form nauczania, wychodzą naprzeciw możliwościom uczniów i dzięki różnorodności oferowanych zadań wspierają ich całościowy rozwój oraz- jak każda nowa forma pracy- motywują i nastawiają pozytywnie do nauki danego przedmiotu.
Dają nauczycielom możliwość zróżnicowania stopnia trudności zadań, a uczniom szansę pracy na odpowiednim dla siebie poziomie. Stacje umożliwiają przyswajanie wiadomości za pomocą wszystkich zmysłów, stwarzając szansę nauki poprzez zabawę, a nauczycielowi dają możliwość obserwowania swojej klasy, lepszego poznania poszczególnych uczniów, ich możliwości, preferencji, osobowości i chęci lub niechęci współdziałania w grupie. Stacje uczą również odpowiedzialności za własny proces uczenia się, a tym samym wspierają rozwój autonomii każdego ucznia.

Jak przebiega praca na stacjach?
Praca metodą stacji wymaga częściowej zmiany organizacji klasy. Nauczyciel przygotowuje zestaw ćwiczeń z poleceniami i materiałami pomocniczymi. Układa je na osobnych stolikach tak, aby mogło pracować z nimi jednocześnie kilku uczniów. Na każdym stoliku znajduje się inne zadanie. Nauczyciel może podzielić stacje na obowiązkowe i fakultatywne. Na jednej ze stacji powinny znajdować się rozwiązania. Zanim uczniowie przystąpią do rozwiązywania zadań należy omówić zasady pracy oraz krótko przedstawić poszczególne stacje. Każdy uczeń powinien otrzymać tzw. „kartę zbiorczą”- kartkę, na której wpisze swoje imię i nazwisko i będzie kolejno zaznaczał wykonane zadania lub wpisywał ich rozwiązania. W celu zachowania pewnej przejrzystości zadań wykonywanych przez poszczególnych uczniów nauczyciel może zrobić, np. na papierze pakowym lub na tablicy, dużą tabelę z nazwiskami uczniów z jednej strony i numerami czy nazwami stacji z drugiej, na której uczniowie zaznaczają wykonanie poszczególnych zadań. Nauczyciel ma tym samym orientację, ile zadań zostało wykonanych przez ilu uczniów, które cieszą się największym zainteresowaniem itp.;
Uczniowie rozwiązują zadania w wybranej przez siebie kolejności, indywidualnie, w parach lub małych grupach. Każdy z uczniów pracuje we własnym tempie i ma możliwość sprawdzenia poprawności rozwiązania. Oferta zadań powinna zawierać zadania zróżnicowane pod względem stopnia trudności i tym samym stwarzać szansę uczniom mniej zdolnym oraz motywować uczniów zdolniejszych. Zadania powinny aktywizować wszystkie zmysły i uwzględniać różne formy aktywności. Ćwiczenia z jednego zestawu dotyczyć powinny jednego tematu, działu, czasem tekstu lub zagadnienia gramatycznego.
Po zakończeniu pracy następuje faza wspólnego omówienia zadań. Uczniowie mają tu możliwość wyrażenia swojej opinii, która ze stacji najbardziej im się (nie)podobała i dlaczego, które zadania były trudne/ łatwe/ niejasne, czy chętniej pracują sami, czy w parach/ w grupie, czy potrzebowali pomocy (jakiej?) itp. Jeżeli zadania na stacjach zawierały zadania otwarte, nauczyciel może przeznaczyć dodatkową lekcję na wspólną (np. w parach) poprawę prac lub zebrać prace uczniów na koniec lekcji i poprawić je w domu, a następnie omówić.

Wskazówki organizacyjne:
Jak każda nowa forma pracy również i stacje wymagają początkowo poznania samej zasady pracy. Być może danie uczniom dość dużej swobody przy pracy będzie się kojarzyło dla wielu z bałaganem, hałasem i ogólnym zamieszaniem na lekcji. Biorąc pod uwagę coraz większe trudności z utrzymaniem dyscypliny w naszych klasach obawa ta może być uzasadniona. Zachęcałabym jednak do wypróbowania tej techniki pracy mimo to i nie zrażania się po pierwszej nieudanej próbie. Dajmy uczniom szansę na poznanie nowej metody, a gdy zasada pracy stanie się im dobrze znana, z pewnością przyjdzie moment, że zechcą w większym skupieniu poświęcić się proponowanym zadaniom, dostrzegać ich atrakcyjność i korzyści wypływające z ich wykonania. Gdy już jednak zdecydowaliśmy się na pracę metodą stacji powinniśmy zwrócić uwagę na kilka ważnych szczegółów ułatwiających pracę, szczególnie w fazie początkowej, gdy metoda jest nowa, zarówno dla uczniów jak i nauczyciela. (patrz podstawowe zasady pracy metodą stacji)

Korzyści płynące ze stosowania pracy na stacjach:
• likwidacja bezpośredniej presji na lekcji
• „zakłócenia” nie oddziałują na całą klasę, lecz najwyżej na grupę
• nauczyciel ma możliwość obserwowania uczniów
• nauczyciel ma możliwość indywidualnej rozmowy z uczniami lub grupami
• uczniowie mają możliwość bycia produktywnymi
• nauczyciel nie stoi w centrum lekcji
• akceptowane są różne tempo pracy i sposób rozwiązania

Ryzyka:
• czas i nakład pracy przy przygotowaniu początkowo bardzo duży
• nie zawsze możliwa bezpośrednia i stała kontrola uczniów
• nauczyciel traci (początkowo) orientację na temat stanu postępów i osiągnięć uczniów w klasie
• badanie wyników i pomiar dydaktyczny początkowo stają się trudniejsze
• nauczyciel przenosi odpowiedzialność na uczniów

Podstawowe zasady pracy metodą stacji:
- zadania na poszczególnych stacjach powinny być traktowane jako „oferta” pracy dla uczniów- oznacza to, że uczeń powinien mieć możliwość wyboru ćwiczeń oraz kolejności ich wykonania;
- każdy z uczniów powinien móc pracować we własnym tempie (nie powinno być limitu czasu przewidzianego na wykonanie danego zadania);
- nauczyciel może podzielić stacje na stacje obowiązkowe i stacje fakultatywne;
- oferta zadań powinna zawierać zadania zróżnicowane pod względem stopnia trudności, a tym samym stwarzać uczniom słabszym szansę na wykazanie się swoimi umiejętnościami; motywując zarazem uczniów lepszych do pokonywania coraz to nowych trudności;
- oferta zadań powinna aktywizować wszystkie zmysły; powinny więc znaleźć się w niej zadania, w których trzeba coś przeczytać, wyciąć, pomalować, przepisać, dopisać, uzupełnić, ułożyć z gotowego materiału itp.;
- zadania oferowane w jednym zestawie stacji mają zawsze jakiś wspólny tematyczny związek, dotyczą danego działu, czasem tekstu lub np. zagadnienia gramatycznego, konkretnych sprawności i umiejętności;
- zadania na poszczególnych stacjach powinny być tak skonstruowane, aby stwarzały możliwość samokontroli poprawności wykonanego zadania;
- stacje nie powinny ograniczać uczniom możliwości wyboru formy pracy; mogą oni pracować indywidualnie, w parach lub małych grupach
- nauczyciel pełni funkcję obserwatora i doradcy;
- stacji nie należy oceniać;
- stacje nie powinny być traktowane jako alternatywna forma sprawdzania wiadomości.


Literatura:
1. Iwona Kretek, Regina Strzemeska: Der die das. Materiały do Lernstationen. Klasy IV-VI, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2002.
2. Ronald Bauer: Lernen an Stationen in der Grundschule. Ein Weg zum kindgerechten Lernen, Cornelsen Scriptor, Berlin 1997.
3. Post Scriptum Nr 2/ 2003.