Efektywność programu profilaktyczno-wychowawczego

Efektywność programu profilaktyczno-wychowawczego w placówce resocjalizacyjnej.
Program profilaktyczno-wychowawczy powstaje w celu kształtowania szeroko rozumianych właściwych postaw u dzieci i młodzieży. Składają się na niego elementy zawierające umiejętności funkcjonowania w społeczeństwie oraz bezpieczeństwa, a także wyposażenia dzieci w niezbędne informacje rozpoznawania i przeciwdziałania zagrożeniom w dzisiejszym świecie. Zadaniem programu jest dostosowanie treści do aktualnych potrzeb odbiorców w oparciu o wcześniejszą diagnozę potrzeb.
Program profilaktyczno-wychowawczy jest szczególnie ważnym ogniwem w placówce resocjalizacyjnej. Wychowankami tych placówek jest najczęściej młodzież, która ma za sobą doświadczenia związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, uzależniających, a normy i wzorce społecznie akceptowanych zachowań zostały zagubione. Jednym ze sposób określenia skuteczności i efektywności programu jest przeprowadzenie ankiety zarówno wśród wychowawców-nauczycieli jak i podopiecznych.
Ankieta przeprowadzona wśród wychowanków Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego miała wskazać jakie założenia programu profilaktyczno-wychowawczego w opinii młodzieży należy udoskonalić, a jakie przynoszą zamierzony efekt. Program profilaktyczny prowadzi działania z zakresu promocji zdrowia oraz wspomagania ucznia w jego rozwoju ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości w sferze: fizycznej, psychicznej, społecznej, aksjologicznej (ukształtowanie konstruktywnego systemu wartości).
Wyniki ankiety wykazały, że uczniowie uzyskują wiedzę na temat kulturalnego zachowania, zdrowego stylu życia oraz postaw patriotycznych. Znacznie za mało osób potwierdziło edukację w szkole w zakresie zapobiegania zakażeniom oraz uzależnieniom. Warto podkreślić, że większa grupa badanych potwierdziła kształcenie w zakresie edukacji na temat środków uzależniających w placówce. W opinii uczniów, potrafią oni odmówić zażywania środków uzależniających, jednoznacznie potwierdzając ich próbowanie. Znaczącym wynikiem ankiety jest brak świadomości, wiedzy i pomysłów pytanych, co należy zrobić, aby wyeliminować lub ograniczyć używki wśród młodzieży. Ankietowani cyklicznie potwierdzili udział w zajęciach z psychologiem oraz znaczna większość w zajęciach z elementami socjoterapii. Brali również udział w różnego rodzaju konkursach oraz wydarzeniach o charakterze integracyjnym. Znacznie za mała liczba osób wskazała uczestnictwo w działaniach proekologicznych.
Kluczowym elementem programu jest poczucie bezpieczeństwa wśród uczniów. Pozytywnym efektem pracy wychowawczej, jest jednogłośne potwierdzenie przez badanych, że nie czują zagrożenia w szkole. Znaczna większość nauczycieli zauważa ich problemy oraz mają świadomość do kogo zwrócić się o pomoc w razie potrzeby. Jako osoby wspierające przede wszystkim wskazani zostali wychowawcy. Warto zaznaczyć, że taka sama liczba osób nie zaznaczyła odpowiedzi, a inne formy wsparcia psychologiczno-pedagogicznego uzyskały znikome głosy. Większość badanych jest usatysfakcjonowana sposobem reagowania w sytuacjach trudnych. Zdecydowanie większa liczba osób ankietowanych odpowiedziała, że nie ma osób które im dokuczają. Połowa badanych potwierdziła natomiast , że doświadczyła przemocy w postaci bójek i wyzwisk.
Kolejnym punktem ankiety była świadomość badanych na temat zasad postępowania. Ankietowani uczniowie prawie jednogłośnie potwierdzili, że w internacie i szkole są jasno określone zasady postępowania, a badani często lub zawsze ich przestrzegają. Rzadko popadają w konflikty. W opinii większości uczniów ich grupa/klasa jest zintegrowana. Wskazano, że znają sposoby na radzenie sobie w sytuacjach stresujących i są świadomi zdrowego trybu życia. Znaczna większość badanych jest pewna siebie i ma pozytywny obraz swojej osoby. Znają również swoje prawa. Najczęściej wskazanymi wartościami dla nich były : miłość, rodzina i prawda. Potwierdzają wspomaganie ich rozwoju w sferze fizycznej, psychicznej, społecznej oraz duchowej. Dla większości młodzieży poruszane i omawiane zagadnienia na lekcjach wychowawczych problemy są interesujące. Połowa ankietowanych nie potrafiła wskazać o jaką tematykę należy poszerzyć godziny wychowawcze.
Program profilaktyczno-wychowawczy jest również bardzo ważnym elementem pracy nauczyciela pracującego w placówce resocjalizacyjnej. Jego głównym celem jest wspieranie dzieci i młodzieży w rozwoju oraz zapobieganie zachowaniom problemowym, ryzykownym. Ankieta przeprowadzona wśród nauczycieli-wychowawców, miała wskazać jakie zadania w opinii ankietowanych należy udoskonalić, usprawnić, a które spełniają swój cel.
Wyniki ankiety przeprowadzonej wśród nauczycieli wskazały, że wszyscy badani znają program profilaktyczno-wychowawczy i w swojej pracy realizują jego założenia. Zawiera on niezbędną i znaczącą problematykę związaną z wychowaniem młodzieży, taką jak: przeciwdziałanie uzależnieniom, przeciwdziałanie agresji czy nabywanie umiejętności życiowych i społecznych. Wszystkie elementy programu są w opinii nauczycieli równie istotne. Warto jednak podkreślić, że w swojej pracy, każdy wychowawca kładzie większy nacisk na najistotniejszy według siebie element programu profilaktyczno-wychowawczego, czego wynikiem jest dopełnianie się, możliwość realizacji wszystkich zadań programu, a co za tym idzie większa efektywność oddziaływań. Prawie jednogłośne potwierdzenie realizacji założonych zadań i uzyskanie zamierzonych efektów pracy przez wychowawców potwierdza taki wniosek. Znaczna większość badanych w swojej pracy kieruje się szacunkiem, uczciwością i odpowiedzialnością. Uważają, że charakteryzuje ich wysoka kultura osobista, życzliwość, a także stanowczość i konsekwencja. W opinii ankietowanych to rodzina jest najważniejszą wartością oraz szacunek i uczciwość.
Najtrudniejszym elementem realizacji programu jest przeciwdziałanie uzależnieniom oraz współpraca z opiekunami/rodzicami. Warto uefektywnić wyżej wymienione elementy programu w celu zoptymalizowania oddziaływań. Planując ulepszenie form współpracy z rodzicem należy pamiętać, iż współpraca z rodzicem jest: obowiązkiem - z racji przepisów, koniecznością - by optymalnie wspomóc rozwój dziecka, ułatwieniem bądź utrudnieniem w pracy nauczyciela z dzieckiem, a także wyzwaniem dla nauczyciela. Warto wskazać również na bariery napotykane w relacji nauczyciel-rodzic , są to: postawa roszczeniowa rodzica ,bierność rodzica, zbyt małe zaangażowanie rodzica we współpracę, przenoszenie przez rodzica odpowiedzialności za dziecko na nauczyciela, brak postawy rodzica motywującej dziecko do zmian, opóźnione reakcje rodzica, kwestionowanie wymagań (podważanie autorytetu nauczyciela), inny styl wychowawczy, brak konsekwencji, bezradność rodzica, agresja rodzica, dysfunkcje w rodzinie dziecka. Lecz pamiętajmy o tym, że dobra i efektywna współpraca z rodzicem wymaga czasu i zaangażowania.
Temat uzależnień, w tym nadużywanie różnego rodzaju używek oraz substancji psychoaktywnych wśród młodzieży jest kluczowym elementem programu. Dobrze wiemy, że fundamentem pracy w danej sferze jest profilaktyka i edukacja. Im wcześniej zaczniemy edukować dziecko o konsekwencjach i zagrożeniach wynikających z zażywania środków uzależniających, tym mamy większą szansę na uniknięcie problemu. Im silniejsza rezyliencja (więcej zasobów oraz bardziej rozbudowane zasoby) tym mniejsze ryzyko uzależnienia. Co jeżeli nikt takiej edukacji wcześniej nie podjął lub nie przyniosła ona efektów? Co gorsza, jeżeli wzorzec na etapie wczesnodziecięcym również był uzależniony? Źródłem rozwoju zasobów może być wychowanie, predyspozycje osobowościowe, socjalizacja w odpowiednim środowisku, praca nad sobą oraz wspomaganie rozwoju przy pomocy psychoedukacji i psychoterapii. Warto bazować na mocnych stronach dziecka, a także zawsze do końca wierzyć w proces resocjalizacji.