Opis i analiza sposobu realizacji wymagania 8 ust. 3 pkt 4a

§ 8 ust. 3 pkt 4a Rozporządzenia
Opracowanie i wdrożenie programu, innowacji lub innych działań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych z oświatą, powiązanych ze specyfiką szkoły, w szczególności na rzecz uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Nauczanie matematyki nigdy nie należało do łatwych zadań. Wiele osób, z bardzo różnych powodów nie lubi matematyki, a jej naukę uważa za stratę czasu. Jako nauczyciel matematyki mam szansę uzmysłowić innym, że jest ona integralną częścią naszego życia, że jest wszechobecna i że każdy z nas mimowolnie korzysta z jej praw.

Zabawa z bryłami

Obserwując pracę uczniów podczas lekcji zauważyłem, że wielu z nich ma bardzo słabo rozwiniętą wyobraźnię przestrzenną oraz że z roku na rok problem narasta. Postanowiłem pomóc młodzieży zminimalizować skutki tego problemu. Pierwszym krokiem było zlecenie młodzieży, w ramach pracy domowej, przygotowania szkieletów nietypowych brył. Każdy z uczniów otrzymał kartkę z ogólnikowym opisem bryły (np. wykonaj szkielet graniastosłupa trójkątnego, w którym jedna ze ścian bocznych jest prostopadła do płaszczyzny podstawy) oraz wytycznymi dotyczącymi jej wymiarów. Na wykonanie modelu był pełen tydzień. Technika i materiał były dowolne. Po tygodniu wspólnie oceniliśmy wykonane prace. Pod uwagę braliśmy pomysłowość, estetykę wykonania oraz spełnienie wytycznych. Zdecydowana większość uczniów wykazała się ogromną kreatywnością zarówno w kwestii wykonania modelu, jak i jego prezentacji klasie. Np. w jednej z siatek ostrosłupa autor błędnie wymierzył długość krawędzi bocznych. W konsekwencji dwie okazały się zbyt krótkie. Uzupełnił więc braki klejem na gorąco, a klasie zaprezentował „górę z ośnieżonym szczytem”, czym rozbawił wszystkich. W mojej ocenie najciekawszy był szkielet wielościanu wykonany ze słomek do picia. Ponieważ słomki nie były sklejone na stałe, więc każdą z krawędzi można było niezależnie wydłużać i skracać. To z kolei pozwalało na jednym modelu prezentować przeróżne wielościany.
Drugim krokiem mającym wspomóc wyobraźnię przestrzenną uczniów było przeprowadzenie lekcji, podczas której za pomocą wełny zaznaczaliśmy różnorodne kąty i odcinki w wykonanych modelach. Następnie niektóre z nich przenosiliśmy na płaszczyznę tablicy i zeszytu.
Trzecim krokiem było wykonanie przez młodzież siatek wybranych przeze mnie wielościanów (np. ostrosłup czworokątny, w którym jedna z krawędzi bocznych jest prostopadła do płaszczyzny podstawy lub graniastosłup pochyły, który w podstawie ma sześciokąt foremny). Tu również uczniowie losowali karteczki z nazwą bryły oraz jej wymiarami, przy czym zadanie było do wykonania na kolejną lekcję. Młodzież założyła, że jest to zadanie stosunkowo łatwe do wykonania, więc zbytnio się nim nie przejęła. W rzeczywistości zdecydowana większość uczniów, w pierwszym terminie nie poradziła sobie z jego wykonaniem. Po otrzymaniu dodatkowych wskazówek wszyscy osiągnęli sukces.
Co zaobserwowałem? Dzięki wykonaniu siatek wielościanów oraz „lekcji z wełną” uczniom znacznie łatwiej było interpretować treści zadań ze stereometrii oraz dobierać odpowiednią strategię do ich rozwiązania. Ponadto mniej problemów sprawiało im wykonywanie pomocniczych rysunków, w tym zaznaczanie odpowiednich kątów i odcinków w bryłach.

Efekty
Dla nauczyciela:
 czułem satysfakcję z osiągniętych efektów,
 poprawiły się moje relacje z młodzieżą,
 stworzone modele stały się pomocnymi narzędziami w pracy z uczniami,
 czułem dumę słysząc słowa uznania od innych nauczycieli.
Dla szkoły:
 podniesienie efektywności nauczania,
 rozbudowa bazy dydaktycznej szkoły,
 umożliwienie zrozumienia i utrwalenie pojęć związanych ze stereometrią,
 rozwijanie wyobraźni przestrzennej młodzieży,
 wzrost zainteresowania prowadzonymi zajęciami,
 zwiększenie zaangażowania w pracę na lekcji uczniów mających problemy z nauką matematyki,
 zwiększenie motywacji uczniów do poszerzania i zdobywania wiadomości oraz rozwijania swoich umiejętności,
 nabycie przez uczniów nowych doświadczeń,
 wszechstronny rozwój uczniów,
 rozwijanie kreatywnego myślenia,
 umożliwienie młodzieży odnoszenia sukcesów i satysfakcji z wykonanego zadania,
 stworzenie przestrzeni do zaprezentowania przez uczniów swoich talentów,
 budowanie pozytywnego wizerunku nauczyciela i szkoły.

Pomoc dla uczniów mających problemy w nauce

Obserwując młodzież w trakcie prowadzonych zajęć oraz analizując prace pisemne ustalałem, które osoby w danym zespole potrzebują wsparcia w nauce, a którym matematyka nie sprawia trudności. Następnie angażowałem uczniów zdolnych do pomocy koleżeńskiej. Uważam, że jest to jeden z lepszych sposobów nauki, z przynajmniej dwóch powodów. Po pierwsze spotkanie z rówieśnikiem jest mniej stresujące niż spotkanie z nauczycielem. Po drugie uczniowie często używają innego żargonu, zrozumiałego tylko dla nich, co korzystnie wpływa na przyswajanie wiedzy. Nie ukrywam, że początkowo mój pomysł nie spotkał się z entuzjazmem. Musiałem stosować zachęty w postaci pozytywnych ocen z matematyki oraz zachowania. Z czasem młodzież zauważyła, że pomoc koleżeńska przynosi im obopólne korzyści – uczeń słaby otrzymuje możliwość uzupełnienia zaległości, uczeń zdolny – mimochodem utrwala zdobytą wiedzę i umiejętności.
Oprócz promowania pomocy koleżeńskiej organizowałem konsultacje, których głównym zadaniem było wyrównywanie zaległości w nauczaniu oraz wyjaśnianie zagadnień z bieżących lekcji. Termin i godzina zajęć nie były sztywno ustalone. Uczniowie informowali mnie o potrzebie spotkania. Wówczas wspólnie ustalaliśmy dogodny dla wszystkich termin oraz tematykę spotkania. Na zajęcia przychodzili różni uczniowie m.in. będący w trudnej sytuacji życiowej, po długiej nieobecności spowodowanej chorobą, mający zaległości z wcześniejszych etapów nauczania, jak również ci zdolni. Czasem prosili o wyjaśnienie lub pomoc w rozwiązaniu konkretnego zadania, czasem sam przygotowywałem polecenia, które pozwalały uczestnikom utrwalić wybrane umiejętności. W trakcie zajęć dbałem o to, aby panowała atmosfera zrozumienia i wsparcia. Zależało mi, aby na moich zajęciach każdy czuł się swobodnie i nie bał się zadawania pytań, nawet jeśli wydawały się one „głupie”. Dzięki konsultacjom uczniowie mogli, w odpowiednim dla siebie tempie, ćwiczyć zdobyte na lekcjach umiejętności, jak również rozwiewać wątpliwości dopytując o szczegóły rozwiązywanych zadań. Ja z kolei mogłem lepiej poznać swoich podopiecznych, a tym samym trafniej dobierać metody i formy pracy do ich potrzeb.
Wspólnie z innymi nauczycielami współtworzyłem Indywidualne Programy Edukacyjno-Terapeutyczne dla uczniów z orzeczeniami o niepełnosprawności (spektrum autyzmu atypowego, mutyzm wybiórczy). W swojej pracy uwzględniałem również zalecenia specjalistów z poradni PP, wskazane w opiniach uczniów m.in. z dyskalkulią, dysleksją rozwojową, niedostosowaniem społecznym, m.in.:
 naukę tabliczki mnożenia, definicji, reguł wzorów, symboli rozkładałem w czasie, często je przypominałem,
 w trakcie rozwiązywania zadań tekstowych sprawdzałem, czy uczeń przeczytał treść zadania i czy prawidłowo ją zrozumiał, w razie potrzeby udzielałem dodatkowych wskazówek,
 w czasie sprawdzianów zwiększałem ilość czasu na rozwiązanie zadań, czasem dawałem uczniowi podobne zadania do rozwiązania w domu,
 uwzględniałem trudności związane z myleniem znaków działań, przestawianiem cyfr, zapisywaniem symboli matematycznych itp.
 oceniałem pozytywnie rozwiązania, jeśli wynik zadania był prawidłowy, mimo iż strategia dojścia do niego była niezbyt jasna,
 często odwoływałem się do konkretu ( np. graficzne przedstawianie treści zadań),
 omawiałem niewielkie partie materiału i o mniejszym stopniu trudności ( pamiętając, że obniżenie wymagań nie może zejść poniżej podstawy programowej),
 podawałem polecenia w prostszej formie tzn. dzieliłem złożone treści na proste, bardziej zrozumiałe części,
 wydłużałem czas na wykonanie zadania,
 podchodziłem do dziecka w trakcie samodzielnej pracy i w razie potrzeby udzielałem pomocy, wyjaśnień, mobilizowałem do wysiłku i ukończenia zadania,
 zwracałem się do dziecka bezpośrednio po imieniu, powtarzałem polecenia, sprawdzałem stopień zrozumienia polecenia, czekałem aż rozpocznie pracę,
 nie stosowałem krótkich, „pięciominutowych” kartkówek oraz nagłego/niespodziewanego wyrywania do odpowiedzi,
 zezwalałem na dokończenie w domu niektórych prac wykonywanych na lekcjach,
 dostosowywałem do indywidualnych potrzeb ucznia miejsce nauki tak, by eliminować bodźce rozpraszające (wzrokowe, słuchowe),
 zachęcałem uczniów, by w razie potrzeby prosili o powtórzenie polecenia,
 niepowodzenia ucznia starałem się zamieniać w żart i motywować do większej staranności.
Efekty:
Dla nauczyciela:
 satysfakcja osobista i zawodowa,
 uzyskanie pozytywnych relacji z uczniami, zdobycie ich zaufania,
 wzrost zainteresowania dzieci pomocą koleżeńską oraz efektami jakie przyniosła,
 znacznie łatwiej prowadziło mi się zajęcia w klasach, w których uczniowie nie mieli zaległości lub były one niewielkie,
 spotkania w małych grupkach pozwoliły mi lepiej poznać uczniów oraz ich potrzeby, przez co łatwiej było mi organizować proces nauczania,
 nawiązanie pozytywnych relacji ze specjalistami szkolnymi oraz innymi nauczycielami, w tym z nauczycielami wspomagającymi,
 rozwijanie umiejętności pracy w zespole.
Dla szkoły:
 poprawa ocen cząstkowych uczniów biorących udział w zajęciach oraz korzystających z pomocy koleżeńskiej,
 stworzenie możliwości wyrównywania braków edukacyjnych,
 podniesienie samooceny uczniów, a w konsekwencji większe zaangażowanie w pracę na lekcji,
 niwelowanie strachu przed lekcjami matematyki, a tym samym wzrost motywacji do nauki,
 stwarzanie sytuacji, w których uczeń może osiągnąć sukces,
 nabywanie przez uczniów pozytywnych doświadczeń i rozwijanie motywacji do nauki matematyki,
 budowanie pozytywnego wizerunku nauczyciela,
 podniesienie efektywności kształcenia,
 rozwijanie u uczniów umiejętności dzielenia się wiedzą poprzez pomoc koleżeńską,
 stymulowanie wszechstronnego rozwoju ucznia,
 wychodzenie naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom ucznia.

Program pracy z uczniem zdolnym
Jako nauczyciel matematyki często prowadziłem dla uczniów różnego typu zajęcia dodatkowe, w tym zajęcia dla uczniów uzdolnionych matematycznie. Pracując z takimi uczniami musiałem być przygotowany na szczegółowe pytania z ich strony, dlatego opracowałem i wdrożyłem program pracy z uczniem uzdolnionym matematycznie. Celem tego programu było stymulowanie rozwoju dzieci, ukierunkowane na rozwijanie umiejętności matematycznych oraz logicznego myślenia.
W czasie zajęć dodatkowych przede wszystkim rozwiązywaliśmy zadania problemowe, wymagające myślenia przyczynowo-skutkowego, analizowania, porównywania, wnioskowania i oceniania. Z kolei na lekcjach uczniowie ci otrzymywali do rozwiązania zadania dodatkowe, o znacznie wyższym poziomie trudności. Dodatkowo część informacji uczniowie zdolni wyszukiwali samodzielnie, korzystając np. z zasobów Internetu. Dzięki temu mogli rozwijać swoje umiejętności oraz nie nudzili się na zajęciach.
Efekty:
Dla nauczyciela:
 uzyskanie pozytywnych relacji z uczniami,
 zadowolenie z aktywności dzieci i efektów pracy,
Dla szkoły:
 wzbogacanie oferty dydaktycznej szkoły,
 uzupełnianie i poszerzanie treści programowych,
 stymulowanie wszechstronnego rozwoju uczniów,
 wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom uczniów.

Program pracy wychowawczej
Biorąc po uwagę sugestie uczniów i rodziców, kierunki polityki oświatowej na dany rok szkolny oraz program profilaktyczno-wychowawczy szkoły, opracowałem i wdrożyłem programy pracy wychowawcy klasowego. Programy te ukierunkowane były na wspieranie rozwoju ucznia, kształtowanie jego osobowości, przestrzeganie norm społecznych, budowanie postawy życzliwości i współdziałania. Uwzględniały również integrację zespołu klasowego, rozwijanie umiejętności bycia w grupie oraz poszerzanie wiedzy na temat uzależnień i otaczającego świata.

Efekty:
Dla nauczyciela:
 możliwość rozwoju swoich kompetencji dydaktycznych,
 satysfakcja z prowadzonych zajęć,
Dla szkoły:
 zwiększenie zainteresowania i zaangażowania dzieci poprzez realizację interesujących je treści,
 podniesienie poziomu pracy wychowawczo-opiekuńczej,
 integracja zespołu klasowego,
 prowadzenie profilaktyki uzależnień.

Nauczanie indywidualne
W trakcie stażu jeden z moich uczniów otrzymał opinię o niedostosowaniu społecznym, ze wskazaniem do nauczania indywidulanego. W związku z tym przydzielono mu dwie godziny tygodniowo z matematyki w warunkach domowych. Biorąc pod uwagę liczbę przydzielonych godzin, predyspozycje intelektualne oraz warunki domowe chłopca (uczeń mieszkający z matką, jej partnerem, kilkorgiem braćmi w różnym wieku oraz babcią, na ogół zajmującą się dziećmi), dostosowałem rozkład materiału klasy czwartej. Ponadto moja współpraca z dzieckiem polegała w głównej mierze na:
 wyznaczaniu konkretnego celu, dzieleniu zadania na mniejsze, możliwe do zrealizowania etapy,
 pomaganiu uczniowi w skupieniu się na wykonywaniu jednej czynności,
 wydawaniu jasnych i precyzyjnych poleceń (naraz tylko jedno),
 zadawaniu mniejszych partii materiału,
 częstszym sprawdzaniu stopnia zrozumienia wprowadzanego materiału,
 pobudzaniu zainteresowania ucznia,
 angażowaniu ucznia w konkretne działania,
 akceptowaniu ucznia bez względu na jego nieprawidłowe zachowanie,
 przypominaniu o regułach,
 skupianiu uwagi dziecka na tym co najważniejsze,
 podkreślaniu „mocnych stron” dziecka,
 stwarzaniu sytuacji, w których chłopiec mógł odnieść sukces,
 wskazywaniu sposobu rozładowania napięcia emocjonalnego w trakcie zajęć,
 aktywizowaniu uwagi ucznia do czynnego udziału w lekcji.
Efekty:
Dla nauczyciela:
 zadowolenie z efektów swojej pracy, ponieważ uczeń chętnie uczestniczył w lekcjach, czego wcześniej nie można było zaobserwować w szkole,
 nawiązanie pozytywnych relacji z uczniem znajdującym się trudnej sytuacji rodzinnej,
Dla szkoły:
 stworzenie możliwości kontynuacji realizacji podstawy programowej,
 poszerzanie zakresu działania szkoły,
 poprawa jakości pracy szkoły,
 dostosowanie metod, form i tempa pracy do potrzeb ucznia.

Nauczanie zdalne
Pierwszy rok stażu był rokiem, w którym odbywało się jeszcze nauczanie zdalne. Wobec tego, podobnie jak w całym poprzednim okresie nauczania zdalnego, opracowałem i wdrożyłem plan pracy z dziećmi na ten okres.
Podczas nauczania zdalnego lekcje prowadziłem za pośrednictwem platformy Teams, udostępniając uczniom pulpit swojego komputera. Zajęcia prowadziłem podobnie jak w czasie nauki stacjonarnej, tzn. wykorzystując multipodręczniki GWO. Zapisywałem rozwiązania zadań oraz notatki na ekranie, tak aby dzieci mogły bez problemu przepisać je do swoich zeszytów. Przygotowywałem także materiały w programie Word, wykorzystując edytor równań matematycznych – można je łatwo edytować i wykorzystać w przyszłości. Dodatkowo korzystałem z zasobów Internetu – zamieszczałem linki do filmów na youtube oraz adresy przydatnych stron powiązanych z tematyką prowadzonych zajęć (m.in. matemaks.pl, pistacja.tv, pl.khanacademy.org/math, e-podręczniki). Dzięki temu uczniowie mieli dostęp do sprawdzonych źródeł informacji. Mogli też w każdej chwili przypomnieć sobie zagadnienia omawiane w trakcie zajęć.
Największym wyzwaniem w czasie nauki zdalnej okazało się dla mnie przeprowadzanie i ocenianie prac pisemnych. Trudno było bowiem wyegzekwować samodzielną pracę dzieci. Zestawy sprawdzające wiedzę przygotowywałem w programie Word lub w kompozytorze klasówek GWO. Czasem przygotowywałem testy wyboru na platformie Testportal. Przygotowane zestawy udostępniałem dzieciom na ekranie. Uczniowie rozwiązywali je przed kamerką, w określonym przeze mnie przedziale czasowym. Następnie wysyłali na czacie w Teams zdjęcie rozwiązanej karty pracy. Sprawdzając przesłane rozwiązania nanosiłem na nie komentarze oraz poprawiałem błędy (za pomocą programów Open Sancore, Paint, Microsoft Whiteboard), po czym odsyłałem je uczniom tą samą drogą.

Efekty:
Dla nauczyciela:
 wzbogacanie swojego warsztatu pracy,
 zdobycie nowych doświadczeń,
 podniesienie jakości prowadzonych lekcji zdalnych,
 dzięki dostępowi do zasobów Internetu mogłem uatrakcyjnić opracowywane materiały oraz przekazywać i utrwalać wiedzę w bardziej przystępny sposób,
 rozwijanie umiejętności informatycznych,
Dla szkoły:
 kontynuacja realizacji podstawy programowej,
 pozyskanie nowych materiałów do prowadzenia lekcji,
 stworzenie uczniom możliwości poszerzania i utrwalania wiedzy mimo braku możliwości udziału w tradycyjnych lekcjach.

Próbne egzaminy klas ósmych
Opracowywałem raporty z analizy wyników próbnych egzaminów ósmoklasisty oraz wdrażałem rekomendacje do dalszej pracy.
Efekty:
Dla nauczyciela:
 rozwijanie umiejętności współpracy z innymi nauczycielami,
Dla szkoły:
 ocena efektywności stosowanych form i metod pracy,
 uzyskiwanie informacji, które partie materiału wymagają dodatkowych wyjaśnień i utrwalenia,
 podjęcie działań zmierzających do poprawy efektywności nauczania m.in. poprzez dobór takich zadań, aby systematycznie ćwiczyć słabiej opanowane umiejętności,
 podnoszenie zdawalności egzaminu ósmoklasisty.

Program zajęć przygotowujących do egzaminu ósmoklasisty
Opracowałem i wdrożyłem program zajęć przygotowujących uczniów do egzaminu ósmoklasisty z matematyki. Zajęcia prowadziłem przez pierwsze dwa lata stażu, w wymiarze jednej godziny tygodniowo.
Głównym celem zajęć było jak najlepsze przygotowanie się uczniów do napisania egzaminu z matematyki. Dodatkowo zajęcia miały oswoić dzieci z procedurami obowiązującymi na egzaminie oraz rozwijać umiejętność radzenia sobie ze stresem egzaminacyjnym.
Na zajęciach uczniowie rozwiązywali różnorodne zadania, które m.in. miały na celu kształcenie umiejętności: czytania tekstu ze zrozumieniem, wykorzystania wiedzy w praktyce, korzystania z posiadanej wiedzy oraz utrwalania treści zawartych w podstawie programowej. Ponadto dzięki zastosowaniu aktywizujących metod nauczania (praca w grupach, dyskusja, gry dydaktyczne, kody Qr, stacje zadaniowe, programy interaktywne, itp.) wspierałem rozwój dzieci oraz pomagałem wyrównywać braki edukacyjne powstałe w toku kształcenia. Aktywny udział w zajęciach pomógł wielu uczniom uwierzyć we własne siły, a tym samym osiągnąć lepsze wyniki na egzaminie z matematyki.
Przy okazji uświadomiłem uczniom znaczenie egzaminu oraz konieczności przystąpienia do niego. Kształtowałem pozytywne nastawienia do podejmowania wysiłku intelektualnego. Wykształcałem umiejętności planowania i organizowania własnej pracy. Wyrabiałem nawyki systematyczności, pracowitości i wytrwałości. Wzmacniałem poczucie odpowiedzialności za wyniki w nauce oraz postawy niepoddawania się niepowodzeniom i radzenia sobie z trudnościami. Wyrabiałem nawyk sprawdzania otrzymanych odpowiedzi i poprawiania błędów. Uczniowie co roku mieli próbne egzaminy z wydawnictw: Nowa Era, Operon i GWO. Następnie omawialiśmy egzaminy, rozwiązywaliśmy i analizowaliśmy zadania. Uczniowie i rodzice otrzymali informacje o mocnych i słabych stronach, nad czym jeszcze należy pracować oraz jak poszczególne wyniki przedstawiają się na tle klasy oraz kraju.

Efekty:
Dla nauczyciela:
 zadowolenie z aktywności dzieci i efektów pracy,
 nabywanie nowych umiejętności,
 możliwość wykorzystania własnych pasji,
 odkrywanie potencjału uczniów,
Dla szkoły:
 aktywizowanie uczniów podczas zajęć,
 budzenie u uczniów inicjatywy i chęci do podejmowania działalności pozalekcyjnej,
 stymulowanie wszechstronnego rozwoju ucznia,
 wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów,
 kształcenie u uczniów umiejętności radzenia sobie ze stresem egzaminacyjnym,
 promocja szkoły.

Patryk Pomieczyński