Znaczenie oddychania dla prawidłowego rozwoju dziecka

Znaczenie oddychania dla prawidłowego rozwoju dziecka
Paulina Zubryk
Oddychanie to naturalna i niezbędna do życia czynność fizjologiczna. Jest ona bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania aparatu artykulacyjnego dziecka.
Niestety ogromna liczba dzieci również tych najmłodszych ma problemy z prawidłowym (czyli przez nos) oddychaniem. Widok dziecka ze stale uchylonymi ustami, czy to w czasie zabawy czy śpiące nie jest w dziś rzadkością. Sposób ten jest nieprawidłowy oraz niekorzystny dla zdrowia, rozwoju mowy i uzębienia dziecka.
Przez dysfunkcję oddychania rozumie się nieprawidłowy ustny tor przepływu powietrza. Mówi się wówczas o tzw. nawykowym oddychaniu ustami.
Jedną z przyczyn oddychania ustami są częste infekcje górnych dróg oddechowych. Oddech dziecka do tej pory oddychającego w sposób prawidłowy zmienia się w momencie pierwszej niedrożności nosa: pierwszy katar, sapka, infekcja chorobowa, zmusza dziecko do wentylacji torem ustnym. W związku ze znaczną wiotkością w tym wieku mięśni żuchwy, dość szybko ustala się oddychanie ustami i u wielu dzieci nie mija ono samoistnie po ustaniu stanu chorobowego. Dlatego, bardzo ważne jest, aby każdą infekcję bardzo szybko eliminować, a także nauczyć dziecko częstego wydmuchiwać (oczyszczania) nosa podczas infekcji.
Nawykowe oddychanie przez usta może powodować wiele niekorzystnych skutków. Jedną z ważniejszych konsekwencji dysfunkcji oddychania jest obniżenia napięcia wiotkości żwaczy, które są mięśniami „siłowymi” i odpowiadają za odruch żucia, co skutkuje problemem z żuciem pokarmów sprężystych i niechęcią do pokarmów twardych. Dziecko, które nie oddycha przez nos, je w niewłaściwy sposób i męczy się podczas jedzenia, ponieważ dość często musi robić przerwy. Takie dzieci odbierane są zazwyczaj jako dzieci ze słabym apetytem, co nie zawsze jest prawdą. Po prostu męczą się czynnością jedzenia co powoduje niechęć do niej.
Brak usprawniania szczęki dolnej poprzez ruchy żujące powoduje, że dziecko długo zostaje w tyłożuchwiu fizjologicznym, a to z kolei skutkuje stłoczeniem zębów, wyrastaniem ich poza łuk zębowy i powstawaniem wad zgryzu.
Dzieci oddychające przez usta mogą mieć też kłopoty ze słuchem, ponieważ staw skroniowo-żuchwowy jest położony tuż przy trąbce słuchowej. Jeśli głowa żuchwy jest nieprawidłowo ułożona w stawie, to uciska otwór słuchowy i dziecko słabo słyszy.
Język przy nieprawidłowym oddychaniu nie nabiera umiejętności unoszenia się ku wałkowi dziąsłowemu, co sprzyja kształtowaniu się wadliwych sposobów połykania, co z kolei może być powodem powstawania i utrwalania się wad wymowy (międzyzębowa realizacja głosek t, d, n, l, s, z, c, dz brak głosek l, sz, ż, cz, dż, r ).
Powietrze wdychane ustami jest nieogrzane, nieoczyszczone i bardzo suche, co podrażnia błony śluzowe gardła, krtani, tchawicy, nierzadko powodując stany zapalne
i przewlekłe, nawracające choroby przewodu oddechowego.
To tylko niektóre skutki dysfunkcji oddychania. Trzeba pamiętać, że jeśli dziecko przyzwyczai się do oddychania przez usta, to taki nawyk zostanie do końca życia. Dlatego m.in. osoby dorosłe chrapią, a dzieci robią wrażenie niedorozwiniętych, ponieważ mają słabo wykształconą mimikę mięśni wyrazowych twarzy.
Na podstawie: „Profilaktyka i terapia dysfunkcji oddechowych u dzieci”
E. Skorek, M. Rządzka.

Ćwiczenia usprawniające prawidłowy tor oddechowy, poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej co bezpośrednio wpływa na poprawę jakości mowy.

Propozycje ćwiczeń:
• wdech ręce do góry, wydech ręce na dół,
• dmuchanie na piórka, płomień świecy, wiatraczek, okręt w wodzie.,
• dmuchanie do celu np. piłeczki ping-pongowej, kulki z waty,
• zdmuchiwanie kartki papieru z gładkiej powierzchni,
• dmuchiwanie skrawków papieru z chropowatej powierzchni przy użyciu słomki,
• nadmuchiwanie baloników.

Ćwiczenia oddechowe wykonujemy:
 w przewietrzonym pomieszczeniu
 dokładnie – nie zalecany jest pośpiech
 przed jedzeniem lub 2-3 godziny po posiłku
 systematycznie 2-3 razy dziennie przez kilka minut
 w różnych pozycjach ciała np. w pozycji leżącej, siedzącej, stojącej.
 przedłużanie wydechu nie może być zbyt długie, gdyż może opróżnić płuca z tzw. powietrza zapasowego.
 ćwiczeń nie wykonujemy, gdy dziecko ma katar
 podczas wykonywania ćwiczeń należy uwzględniać indywidualne możliwości dziecka.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ „CO PISZCZY W TRAWIE”
Z ELEMENTAMI LOGOPEDII
Cele główne:
 uczenie prawidłowego oddychania,
 usprawnienie narządów aparatu mowy,
 udoskonalanie narządu słuchu,
 utrwalenie prawidłowej artykulacji głoski /z/
Cele operacyjne:
Dziecko:
 powtarza proponowane ćwiczenia logopedyczne,
 wymienia elementy na obrazku i dzieli je na sylaby,
 uczestniczy w zabawach ruchowych.
Metody pracy: oglądowa, aktywizująca.
Formy pracy: indywidualna, grupowa.
Środki dydaktyczne: ilustracja łąki oraz wybranych zwierząt i owadów, a także słoneczko
i sztuczna trawka, utwór Alunelul (Kleine Haselnuss) - Ensemble Robby Schmitz oraz odtwarzacz CD, szablon biedronki oraz słomka dla każdego dziecka, kropki z papieru, nagranie odgłosów łąki
Podstawa programowa: I.5, II.11, IV.1, IV.2, IV.4, IV.7, IV.18.
Przebieg zajęć:
I. Powitanie.
Nauczycielka śpiewa powitankę z dziećmi z różną intonacją, tempem, głośnością czy wysokością:
Dzień dobry, dzień dobry, witam Was,
Chce śpiewać chce klaskać, lubię Was.
II. Praca z obrazkiem Majowa łąka połączona z ćwiczeniami oddechowymi i artykulacyjnymi.
Dzieci rozpoznają i nazywają na ilustracji mieszkańców łąki i naśladują:
 wąchanie kwiatków – wdech nosem, wydech ustami;
 zdmuchiwanie mlecza/dmuchawca,
 naśladowanie wiejącego wiatru: szszsz...,
 naśladowanie kapiącego deszczu: kap, kap,
 naśladowanie odgłosów wybranych zwierząt: żaba – kum, kum; pszczoła – bzzz; myszka – pi, pi; konik polny – cyk, cyk; itp.

III. Wiersz B. Szelągowskiej Majowa łąka.
Dzieci powtarzają za nauczycielem „Za, zo, ze, zu, zy to majowe dni!”
Majowa łąka, pachnąca łąka;
Tu widać myszkę, słychać skowronka...
Za, zo, ze, zu, zy to majowe dni!
Pająk zaplata pośród traw sieci,
a mała pszczółka do kwiatka leci.
Za, zo, ze, zu, zy to majowe dni!
Ważka spogląda na dół ciekawie.
Kret nowy kopiec wykopał w trawie.
Za, zo, ze, zu, zy to majowe dni!
Bąk bzyczy głośno, trzmiela szukając.
A wokół brzozy wciąż biega zając.
Za, zo, ze, zu, zy to majowe dni!
Na małym krzaczku przysiadła mucha.
Z wielką uwagą motyla słucha.
Za, zo, ze, zu, zy to majowe dni!
I konik polny też nie próżnuje,
małej biedronce kropek pilnuje.
Za, zo, ze, zu, zy to majowe dni!
Tyle się dzieje ciągle na łące!
Aż z ciekawością zerka tam słońce.
Za, zo, ze, zu, zy to majowe dni!
IV. Zabawa ruchowa Pająk idzie.
Dzieci na hasło Muchy latają biegają po dywanie i naśladują odgłos latającej muchy bzzzz, na hasło Pająk idzie nieruchomieją. Zabawa powtarzana jest kilka razy.
V. Zabawa logorytmiczna Przyleciała mucha.
VI. Ćwiczenie oddechowe ze słomką Biedronka.
Dzieci za pomocą słomek do picia przenoszą kropki biedronki na przygotowany szablon owada.
VII. Zabawa relaksacyjna Spokojnie oddychamy na łące.
Nauczyciel prosi dziecko, aby położyło się na plecach i wyobraziło sobie, że znajduje się na łące. Proponujemy dzieciom, że nauczą się spokojnie oddychać. Dziecko kładzie na brzuchu swoją rękę, a nauczyciel podkreśla prawidłowy tor oddechowy: wdech i wydech nosem.