Podstawowe działy filozofii i ich charakterystyka

Podstawowe działy filozofii i ich krótka charakterystyka

Problematykę filozofii dzieli się na następujące działy: ontologię (teoria bytu i metafizyka), filozofię poznania (epistemologia), logikę, aksjologię, etykę i estetykę. W XIX wieku jako odrębny dział powstała historiozofia, a w wieku XX antropologia filozoficzna. W różnych okresach i nurtach wyodrębnia się również filozofię polityczną, filozofię religii, filozofię przyrody, filozofię kultury, filozofię języka. Na przełomie XIX i XX wieku oderwały się i usamodzielniły, psychologia i socjologia.

Ontologia – nauka o istnieniu, bada strukturę rzeczywistości, zajmuje się problematyką związaną z pojęciem bytu, istoty, istnienia i jego sposobów, przedmiotu i jego własności, przyczynowości, czasu, przestrzeni, konieczności i możliwości. Słowo ontologia wywodzi się z greckiego, Onto – oznacza „to, co jest”, zatem może oznaczać „ naukę o wszystkim, co jest”. Termin ten pojawił się po raz pierwszy w literaturze filozoficznej w XVII wieku czyli erze nowożytnej, jednak to starożytni Grecy toczyli dysputy, snuli rozważania nad istotą bytu. Szczególne zasługi na tym polu mają najwięksi filozofowie starożytności, Platon i Arystoteles. To Oni sprawili, że zagadnienia ontologiczne znalazły się w centrum rozważań filozoficznych. Za prekursora ontologii uważa się greckiego filozofa Parmenidesa z Elei.
Filozofia poznania, epistemologia – dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem są ludzkie poznanie i wiedza. Klasyczne zagadnienia związane z filozofią poznania to kwestie, istoty i struktury poznania, granic i źródeł poznania, metod uzasadniania wiedzy, kryterium prawdziwości poznania, oraz teoria prawdy. Epistemologia zatem rozważa naturę takich pojęć jak; prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie. Wyodrębniona jako oddzielna dyscyplina filozoficzna dopiero w epoce nowożytnej, chociaż jej korzenie tkwią głęboko w świecie starożytnym. Przez Kantystów nazywana „krytyką poznania”.
Aksjologia to dział filozofii badający wartości, ich źródła, istotę, sposób istnienia, naturę. Samo określenie ma źródło w języku greckim, aksios-godny, cenny i logos-nauka. Termin „aksjologia” wprowadzono w wieku XX. Aksjologia zajmuje się szeroko analizą natury wartości (tego co cenne i dobre), a więc czym jest wartość i jaki jest jej charakter, szukaniem źródeł i mechanizmów powstania, klasyfikacją wartości i kryteriami wartościowania.
Logika – nauka o sposobach jasnego i ścisłego formułowania myśli, o regułach poprawnego rozumowania i uzasadniania twierdzeń. Za prekursora usystematyzowania logiki uważa się Arystotelesa. Logika może być określana jako dziedzina filozofii, która zastanawia się nad naturą samego myślenia. Usiłuje odpowiedzieć na takie pytania jak: Czym jest poprawne rozumowanie? Co odróżnia dobrze skonstruowany argument od złego? Czy istnieją metody pozwalające wykryć błędy w rozumowaniu, a jeśli tak, to na czym polegają? Z powyższych pytań wynika, że logika jest podstawową gałęzią filozofii. Wszystkie dziedziny filozofii angażują myślenie, a czy jest to myślenie poprawne czy nie, zależy od tego, czy jest ono zgodne z prawami logiki.
Etyka – synonim moralności, w sensie filozoficznym – etyka to nauka dotycząca moralności, rozpatrywana odrębnie w aspektach: normatywnym jako nauka moralności, oraz opisowo - wyjaśniającym jako nauka o moralności. Status wyodrębnionej dziedziny filozoficznej uzyskała w klasycznym okresie filozofii greckiej. Etyka grecka zajmowała się głównie badaniem sposobów osiągania szczęścia i doskonałości osobistej człowieka. Za inicjatora klasycznej etyki greckiej uważa się Sokratesa. Pierwszy systematyczny wykład etyki jako odrębnej dyscypliny pochodzi od Arystotelesa.
Estetyka – dziedzina filozofii zajmująca się pięknem i innymi wartościami estetycznymi. Jest najmłodszą dziedziną filozofii. Pojawiła się w XVIII wieku za sprawą A. G. Baumgartena, który traktował estetykę jako gałąź epistemologii. Takie rozumienie estetyki odnajdujemy również u I. Kanta w „Krytyce czystego rozumu”. W „Krytyce władzy sądzenia” Kant zrywa z takim rozumieniem estetyki i kładzie podwaliny pod nową gałąź filozofii – estetykę jako wiedzę o pięknie i sztuce. Od czasów Kanta estetyka funkcjonuje jako odrębna dziedzina filozoficzna.

Bibliografia:

Z. Cackowski „Zasadnicze zagadnienia filozofii” Wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1989
R. H. Popkin „Filozofia” Wyd. ZYSK I S-KA, Poznań 1994