Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci. Kiedy udać się do terapeuty SI?

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci

Każdego dnia nasze zmysły przekazują nam masę informacji. Korzystamy z tej wiedzy, aby zorganizować swoje zachowanie i odpowiednio reagować na otoczenie. Zmysły informują nas o stanie fizycznym naszego ciała oraz o otaczającym nas świecie. Podstawowe zmysły to zmysł: wzroku ,słuchu, dotyku, smaku i węchu. Istnieje jednak jeszcze wiele innych odczuć, które są niezbędne do przeżycia.. Nasz układ nerwowy wykrywa zmiany ruchu i grawitacji. Do tych układów sensorycznych zaliczają się : równowaga i ruch ( zmysł przedsionkowy) oraz odczuwanie mięśni i stawów ( priopriocepcja). Czym zatem jest integracja sensoryczna? To podświadomy proces zachodzący w mózgu (zachodzi bez udziału naszej świadomości, tak jak oddychanie); porządkuje informacje pobrane przez zmysły; nadaje znaczenie temu, co jest doświadczalne, przez selekcję informacji, wybór tego, na czym mamy się skupić ( np. słuchanie nauczyciela, ignorowanie hałasu na zewnątrz); pozwala nam celowo działać i celowo reagować na sytuacja, których doświadczamy; tworzy fundamenty edukacji i zachowań społecznych.
Integracja sensoryczna ma swój początek w łonie matki, gdy mózg płodu zaczyna wyczuwać ruchy jej ciała. Aby w pierwszym roku życia wykształciły się umiejętności pełzania, stania musi nastąpić integracja sensoryczna na niebywałą skalę. Mniej więcej przez siedem pierwszych lat życia dziecka jego mózg jest przede wszystkim maszyną do przetwarzania sensorycznego. Oznacza to,że dziecko odbiera doświadczenie obiektów przez zmysły, a znaczenie- bezpośrednio z bodźców. Małe dziecko nie formułuje wielu abstrakcyjnych myśli na temat przedmiotów- przede wszystkim zainteresowane jest odbieraniem ich zmysłami i poruszaniem ciała w reakcji na bodźce, Jego odpowiedzi adaptacyjne mają charakter bardziej mięśniowy czy też motoryczny niż psychiczny. Dlatego pierwsze siedem lat życia dziecka nazywa się latami rozwoju sensomotorycznego. Dorastając, dziecko zastępuje aktywność sensomotoryczną reakcjami na poziomie mentalnym i społecznym, chociaż są one oparte na fundamencie procesów sensomotorycznych. Integracja sensoryczna, która objawia się w ruchu , mowie i zabawie jest podstawą integracji sensorycznej niezbędnej podczas czytania, pisania i odpowiedniego zachowania się. Jeśli procesy sensomotoryczne były dobrze zorganizowane w ciągu pierwszych siedmiu lat życia dziecka, nauka umiejętności społecznych i umysłowych będzie mu później przychodziła łatwiej.
Niektóre dzieci mające problemy z integracją sensoryczną pełzają, czworakują, siadają, stają, chodzą później niż jego rówieśnicy. Mogą mieć kłopoty z wiązaniem sznurowadeł lub jazdą na rowerze bez podpórki. Inne rozwijają się zgodnie z planem, a problemy pojawiają się później : poruszają się z trudem lub niezgrabnie, maja problemy z bieganiem są nieporadne i często się potykają i przewracają ( jednak niezgrabność ruchowa nie zawsze jest skutkiem integracji sensorycznej- czasami po prostu pewne nerwy lub mięśnie motoryczne źle działają).
W okresie przedszkolnym dziecko ze słabą intergracją sensoryczną wykazuje czasami mniejszą sprawność w trakcie zabaw z rówieśnikami. Ponieważ nie jest ono w stanie zintegrować informacji dochodzących z oczu, uszu, rąk i ciała, czasami nie będzie potrafiło wykazać się odpowiedzią adaptacyjną na coś , co dostrzeże, usłyszy lub wyczuje. Może zdarzyć się, że będą umykały mu pewne szczegóły. Innym razem nie zrozumie zachowania dzieci. Nie będzie wybierało zabawek wymagających zdolności manualnych bo mogą okazać się dla nich zbyt dużym wyzwaniem. Czasami będzie niszczyło różne przedmioty i częściej niż inne dzieci będzie ulegało wypadkom. Opóźnienia w rozwoju mowy są częstym problemem , który dość wcześnie wskazuje na możliwość pojawienia się trudności. Niektóre dzieci mają problem ze słuchaniem, choć nie mają problemu ze słuchem, inne dzieci wiedzą co chcą powiedzieć , ale nie są w stanie pokierować ustami tak, by wyartykułować słowa. Pozbawione jasnych informacji z dłoni i oczu, dziecko nie może uporać się z kolorowaniem w obrębie linii, układaniem puzzli, dokładnym wycinaniem lub precyzyjnym sklejeniem dwóch kawałków papieru. Najmniejsze nawet zadanie wykonuje z trudem. Niektóre dzieci mają problem z organizacją bodźców dochodzących ze skóry- złoszczą się , uciekają, gdy ktoś próbuje je dotykać Bywa ,że dzieci rozkojarzają się gdy słyszą dźwięki lub najmniejszy szelest lub irytują się pod wpływem bodźców wzrokowych- światła. Zdarza się,że dzieci charakteryzują się zbyt słabą lub zbyt silną reakcją na ból.
,,Drobny” problem z integracją sensoryczną we wczesnym dzieciństwie może okazać się poważną przeszkodą , gdy dziecko pójdzie do szkoły. Wiele dzieci charakteryzujących się słabą integracją sensoryczną czuje w szkole bezradność i niepokój. Bez dobrej integracji sensorycznej sensorycznej trudno nauczyć się wiązać sznurowadła, operować nożyczkami, pisać ołówkiem ie łamiąc grafitu, przechodzić od jednego zadania do drugiego. Dziecko będzie musiało konkurować w sporcie z rówieśnikami, którzy dysponują lepszymi umiejętnościami sensomotorycznymi. Będzie musiało skupiać się w pomieszczeniu pełnym ludzi, chociaż z trudnością koncentruje się , będąc sam na sam z nauczycielem. Będzie się od niego oczekiwało szybkiego wykonania zadania, które jest w stanie zrobić tylko powoli. Będzie musiało zapamiętać polecenia nauczyciela, nakazujące wykonanie dwóch czynności naraz np. ,,Odłóż książkę i weź ołówek”, podczas gdy trudno jest mu zapamiętać nawet jedno polecenie. W klasie może łatwo rozpraszać się ze względu na światło, hałas i zamieszanie związane z tym ,że wiele osób robi kilka rzeczy naraz. Jego mózg będzie poddany nadmiernej stymulacji, na którą dziecko może zareagować nadaktywnością. Takie dziecko ,,biega po klasie” nie dlatego,że ma na to ochotę ,ale dlatego, że nie panuje nad swoim mózgiem. Nadmierna aktywność jest kompulsywną reakcją na bodźce, których dziecko jeszcze nie potrafi wyłączyć ani zorganizować.
Pamiętaj,że każde dziecko charakteryzujące się słabą integracja sensoryczną przejawia odmienne objawy. Dzwonkiem alarmowym dla rodziców powinno być częste powtarzanie się takich sytuacji. Jeśli wydaje Ci się ,że Twoje dziecko ma kłopoty z integracja sensoryczną , zabierz je do terapeuty.

OBJAWY ZABURZEŃ INTEGRACJI SENSORYCZNEJ

- słaba równowaga, trudności z nauka jazdy na rowerze
- trudności z koncentracją uwagi
- zbyt lekko lu zbyt mocno ściska przedmioty
- trudności ze zrozumieniem poleceń
- choroba lokomocyjna, nie lubi huśtawek
- unika zabaw ruchowych na placu zabaw
- narzeka na drażniące metki
- nie lubi ubierać się, preferuje niektóre ubrania ( bardzo miękkie/ bardzo szorstkie/ mocno przylegające)
- unika chodzenia boso lub chodzi na palcach
- uderzanie głową, kiwanie, intensywne poszukiwanie bodźców i doznań płynących z ruchu ( nadmierne huśtanie się), skakanie
- nadwrażliwość na światło, jaskrawe kolory
- trudności z pisaniem, rysowaniem, wycinaniem
- preferuje pewne typu jedzenia lub przejada się aż do nudności
- częste potykanie się, niezgrabność ruchowa
- słaba lub nadmierna reakcja na ból
- silna, negatywna reakcja na mycie twarzy
- silna negatywna reakcja na mycie włosów obcinanie ich, czesanie.

Ewelina Staszak- terapeuta SI, terapeuta ręki, nauczyciel wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego

Literatura:
,,Integracja sensoryczna a zaburzenia uczenia się” A.Jean Ayres, wyd. Harmonia Universalis, 2018.
,,Uczenie się przez zmysły” Violet F. Maas, wyd Harmonia Universalis , 2016.
,,Dziecko a intergracja sensoryczna” A. Jean Ayres, wyd Harmonia Universalis, 2015.