Adaptacja w literaturze

Istnieje wiele definicji adaptacji. Z analizowanej przeze mnie literatury można odczytać, że to pojęcie nie jest jednoznaczne, ponieważ jednocześnie tym samym terminem posługują się uczeni różnych specjalności, aby odnieść się do wielu nauk: biologicznych, psychologicznych, społecznych i innych. Sam termin adaptacja, jest często określany jako przystosowanie.
Pierwszy tym terminem już w 2 połowie XIX wieku posłużył się Claude Bernard opisując prace nad wewnętrzną równowagą organicznego systemu, spowodowaną różnymi warunkami płynącymi ze środowiska.[ J. Modrzewski, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom I - A-F, (w:) E. Różycka i T. Pilch (red.), Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2003, s. 24-27.]
W naukach biologicznych adaptacja jest aklimatyzacją do zmian jakie mają miejsce w środowisku.[ W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2007, s. 9.]
Pojęcie adaptacja w naukach psychologicznych, zajmuje centralną pozycje w teorii Piageta. A dokładniej adaptacja jest jedną z funkcji mających wpływ na rozwój człowieka. Oznacza ona tendencje dostosowywania się do środowiska w celu przetrwania. Składają się na to dwa podprocesy. Asymilacja odnosi się do ujmowania nowych doświadczeń z punktu widzenia istniejącej wiedzy. Gdy napotykamy coś nowego, próbujemy nadać temu sens, wykorzystując posiadane schematy czy struktury poznawcze. ,,Akomodacja zachodzi gdy struktury poznawcze zmieniają się w skutek nowych doświadczeń, (...) asymilacja i akomodacja ściśle ze sobą współdziałają. Rozwijające się dziecko wciąż dokonuje drobnych zniekształceń informacji, aby zasymilować je do istniejących struktur, zarazem dokonując drobnych zmian w istniejących strukturach, aby zaakomodować je do nowych przedmiotów czy wydarzeń.”[ R. Vasta Marshall, M. Haith Scott, A. Miller Psychologia dziecka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995, s. 47-48.]
W słowniku pedagogicznym adaptacja to „w znaczeniu ogólnym przystosowanie się organizmu do określonego układu warunków środowiska, adaptacja społeczna (jej składnikiem jest adaptacja pedagogiczna), (...) polega na zaprowadzaniu harmonii między potrzebami i dążeniami jednostki a wymogami i oczekiwaniami jej środowiska.”[ Cz., M. Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe „PWN", Warszawa 2009, s. 7. ]
W socjologii adaptacja jest rozumiana jako cechy układów pozwalających na utworzenie sytuacji stabilności.[ J. Modrzewski, Encyklopedia ..., op. cit., s. 24-27.] Wincenty Okoń podaje „adaptacja (łac. adoptatio – przystosowanie)” „adaptacja społeczna proces lub wynik procesu uzyskiwania równowagi między potrzebami jednostki a warunkami otoczenia społecznego; czynniki regulujące prawidłowy przebieg adaptacji społecznej to uspołecznianie jednostki, kształtujące wrażliwość na potrzeby innych ludzi i dobro społeczne jak i również inteligencja i znajomość własnych możliwości.”[ W. Okoń, Nowy słownik ..., op. cit., s. 9.]
W antropologii kulturowej adaptacja społeczna jest rozumiana jako mechanizm, który umożliwia wszystkim w sposób całkowity zadowolić ludzkie potrzeby.[ J. Modrzewski, Encyklopedia ..., op. cit., s. 24-27.]
W encyklopedii pedagogicznej XXI wieku wyróżnia się adaptacje jako społeczną i zawodową, społeczna dotyczy szeroko rozumianych nauk przyrodniczych i społecznych. W słowniku psychologicznym pod redakcją W. Szewczuka adaptacja społeczna jest to przystosowanie się grupy lub osoby do jasnych i ściśle określonych warunków społecznych.[ W. Szewczuk (red.), Słownik psychologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985, s. 8. ] W książce Rozwój dziecka Elizaberth B. Hurlock pisze „przystosowanie społeczne oznacza powodzenie w przystosowaniu się do innych ludzi w ogóle, a do grupy, z którą się ktoś identyfikuje, w szczególności.[ E. B. Hurlock, Rozwój dziecka, tom I, Wydawnictwo Naukowe „PWN”, Warszawa 1985, s. 498.]
W słowniku psychologicznym Norberta Sillamy adaptacja to „dostosowanie się organizmu do środowiska, w którym żyje. Istota żywa dysponuje pewną plastycznością, pozwalającą jej dostosować się do środowiska zewnętrznego i utrzymywać równowagę swego środowiska wewnętrznego.”[ N. Sillamy, Słownik psychologii, przeł. K. Jarosz, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 2002, s. 9.]
Z kolei Dorota Kluś- Stańska pisze, że adaptacja społeczno- osobowa oznacza pełnienie konkretnych ról w społeczeństwie według zasad panujących, aby zarazem człowiek czy osoba czuła się spełniona wewnętrznie.[ D. Kluś-Stańska, Adaptacja szkolna siedmiolatków, Uniwersytet Warmińsko –Mazurski, Olsztyn 2004, s. 11.]
,,Przez adaptację do przedszkola należy rozumieć przystosowanie dziecka do warunków i wymagań nowego środowiska pozarodzinnego w taki sposób, aby mogło ono radzić sobie z trudnościami, umiało znosić ograniczenia zmiany standardów zaspokajania swoich potrzeb, mogło pełnić w nim określone role społeczne, a poprzez pełnienie tych ról zaspokajało swoje potrzeby oraz osiągało poczucie zadowolenia i wewnętrznej satysfakcji.’’[ A. Klim-Klimaszewska, Adaptacja dziecka do środowiska przedszkolnego, Akademia Podlaska, Siedlce 2006, s. 11.]