Edukacja wielokulturowa od podstawówki

Katarzyna Gutowska-Polińska

Artykuł przedstawia możliwości edukacyjne w teorii i praktyce w zakresie edukacji międzykulturowej i wielokulturowej na podstawie prowadzonych działań w Szkole Podstawowej Nr 49 z Oddziałami Integracyjnymi im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego - Prymasa Tysiąclecia w Białymstoku.
Tekst ten jest próbą przedstawienia mojego zaangażowania w edukację wielokulturową dzieci na etapie szkoły podstawowej. Zaprezentowałam sposób prowadzenia dialogu edukacyjnego sprzyjającego kreowaniu i rozwojowi społeczeństw wielokulturowych.
Artykuł składa się z części teoretycznej i praktycznej, Po pierwsze prowadziłam zajęcia z edukacji wielokulturowej dla dzieci, stosując odpowiednie metody i narzędzia edukacyjne. Zostały również wydane książeczki mojego autorstwa ”Dzieci jednego Boga” i „Dzieci JedYnego Boga”- w których uczniowie mogli kolorować różne elementy związane z daną kulturą i religią, aby lepiej zapamiętać i utrwalić nowe wiadomości.

Kolejnym wymiarem było zaangażowanie dzieci w czynne działania - warsztaty- gdzie mogły wcielić się w inną rzeczywistość, spróbować, zasmakować innej kultury, tradycji poprzez przywdziewanie strojów, używanie przedmiotów (mezuza, tałes, jad itp.). Wielozmysłowe doznania sprzyjały pokonywaniu barier, stwarzały możliwość przeistaczania się, lepszego poznania tego, co jest nowe, inne. Nauka przez zabawę i doświadczenie pozwalała lepiej zapamiętać wszystko, co zostało przedstawione podczas zajęć. Innym jakże ważnym elementem było zapraszanie gości z różnych państw, kultur i wyznań, aby dzieci mogły doświadczyć obecności innych ludzi, poznać ich poglądy, tradycje i posłuchać ich ojczystego języka. Powyższe działania miały na celu wszystkimi możliwymi sposobami przybliżyć dzieciom z ludzi różnych kultur. Wymagało to dużego nakładu sił i determinacji w działaniach, ale widząc wzrok dzieci, ich chęć poznawania i ogromne zainteresowanie „innością” byłam zmobilizowana do kontynuacji moich działań. Wiem, że im więcej poznają już w wieku szkolnym, tym łatwiej będzie im później odnaleźć się w świecie wielokulturowym. Wzorując się na pozycji Joanny Rutkowiak ”dialog bez arbitra”* pozwoliłam na dialog dzieci i uczestników spotkania, w sposób spontaniczny, luźny i otwarty. Dzieci zadawały wiele pytań, wczuwały się w sytuacje, ucząc się nawzajem.
Żyć, to znaczy prowadzić dialog; pytać, słuchać i odpowiadać. Jeśli żyjemy w świecie ciszy używamy języka migowego, aby nawiązać kontakt . Od najmłodszych lat dzieci zadają pytania swoim rodzicom, bliskim i nauczycielom. Każda prawdziwa rozmowa musi oznaczać akceptację inności. Głównym warunkiem dialogu jest to, by każdy człowiek uważał innego człowieka za partnera, akceptował jego indywidualność i niepowtarzalność , co nie znaczy, że powinien zawsze zgadzać się i akceptować jego punkt widzenia. Dialog jest najlepszym sposobem na pełne, prawdziwie ludzkie, personalne spotkanie człowieka z człowiekiem, w tym nauczyciela z uczniem.

The article is showing educational abilities in theory and practice, in the field of inter- and multicultural education based on the activities carried out in the Primary School No. 49 in Białystok with Integration Branches under the name of Cardinal Stefan Wyszyński - Primate of the Millennium. This text is an attempt to present my engagement in multicultural education of children at primary school level. I presented how to lead the educational dialogue at schools in order to support creating and the development of multicultural societies. The article consists of the theoretical and practical part, puts emphasis on the multicultural education in several dimensions. First, I conducted classes in the multicultural education for children, using appropriate methods and educational tools. There were published small books of my authorship of "Children of the one God" and " Children of the one and only God" - where students could color the various elements related to the culture and religion, to better remember and consolidate new messages. Another dimension was the
involvement of children in active operations –workshops - were you could put yourself in a different reality, try a taste of a different culture and tradition by donning costumes, using objects (mezuza, prayer shawl, venom, etc.). Multi-sensory experiences conduced to overcoming barriers, create the possibility of transformation, a better understanding of what is new and different. The learning through the play and experience allows better remember everything that was presented during classes. Another important element was to invite guests from different countries, cultures, and religions, so that children could experience the presence of other people, get to know their views, traditions and listen to their native tongue. These actions were aimed at using all possible ways to familiarize children with people from different cultures.. It required the big effort and the determination in action, but seeing eyes of children, their desire for getting to know and an huge interest in the "otherness" it encouraged me to the continuation of my action. I know that the more they know already in school age, the easier they will be to function in a multicultural world. Drawing on the book by Joanna Rutkowiak "dialogue without arbitrator" I let the children to dialogue with participants in a spontaneous, loose and open way. Children asked a lot of questions, empathize with situations, what allowed for the mutual learning.
Our whole life is based on dialogue To live, that is to participate in the dialogue; to ask, to listen and to answer. If we live in world of silence we use sign language in order to establish contact. If we live in world of the darkness we are communicating with other methods, in the today using modern technologies. For the youngest years children are asking questions their parents, family, friends and teachers. Every real conversation must denote the acceptance of the otherness. The main condition for dialogue is that each person thought another man as a partner, accept his individuality and uniqueness, which does not mean that it should always agree and accept his point of view The dialogue is the best way on full, truly human, personal encounter between human beings, including teacher and student.

Edukacja wielokulturowa zwraca szczególną uwagę na to, że wszyscy ludzie są kulturowo, społecznie, językowo umiejscowieni, głównie poprzez wpływ kultury, w jakiej się urodzili, chociaż nie jest to proces nieodwracalny, daje możliwości zmian.
Najważniejszym aspektem tego programu będzie dialog międzykulturowy, wdrażanie uczniów do życia w społeczeństwie międzykulturowym, gdzie: różne kultury, grupy narodowe itd. żyjące razem na jednym terytorium, pozostają stale otwarte na wzajemne oddziaływanie, wymianę oraz wzajemne uznawanie własnych i cudzych wartości oraz sposobów na życie. W społeczeństwie takim występuje aktywna tolerancja i utrzymywanie takich stosunków, gdzie każdy jest tak samo ważny, gdzie nie ma zwierzchników i podwładnych, lepszych lub gorszych ludzi. W takim społeczeństwie niewątpliwie przyjdzie wzrastać moim wychowankom.
Jako nauczyciel praktyk, podejmuje niezwykle ważny i aktualny temat rzeczywistości początków XXI wieku, problem edukacji międzykulturowej w praktyce szkolnej. W warunkach postępującej globalizacji różnych dziedzin naszego życia i równoczesnych dążeniach do obrony tożsamości kulturowej. W niezwykle złożonej i dynamicznej rzeczywistości, uzyskanych w tym obszarze osiągnięć i perspektyw rozwoju Podlasia. Odpowiadając na zasadnicze zagadnienie jak prowadzić dialog edukacyjny we współczesnym świecie, tak szybko zmieniającej się polityce edukacyjnej społeczeństw wielokulturowych, ja obejmuje między innymi takie zagadnienia jak, podstawy teoretyczne przeplatane z działaniami praktycznymi i metodologiczne aspekty składające się na zagadnienia edukacji międzykulturowej; teologia nad edukacją wielokulturową; edukacja międzykulturowa a edukacja wielokulturowa.
 Nr 1. fot. Katarzyna Gutowska-Polińska

http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Jak pisze J. Nikitorowicz, na pograniczu brak jest „kulturowo homogenicznej wspólnoty, zaś elementami istotnie je wyróżniającymi od innych jest bliskość terytorialna, język, wyznanie, przystosowanie ekologiczne, wspólnota folkloru, historii itp. Dzięki wartościom centralnym można wyodrębnić grupy społeczne jako grupy językowe, etniczne, religijne, czy inne, uwzględniając różne aspekty kulturowe”1.Twierdzi, iż „człowiek i jego kultura najlepiej egzystują w sytuacji zróżnicowania i ustawicznego spotykania się z innymi, gdyż tylko takie warunki są motywujące do poznawania i twórczości”2. Dialog międzykulturowy wymaga swobody i umiejętności wyrażania własnych poglądów, umiejętności słuchania zdań oraz poglądów innych ludzi. To nie tylko rozmowa, konwersacja to przede wszystkim działania, co staram się przedstawić jako praktyk. Moje działania zmierzają do prawidłowego dialogu, tolerancji od podstawówki. Toteż staram się aby zaistniało przenikanie się wzajemne, uczenie się siebie, gesty, mowy ciała, towarzyszące przy tym emocje i chęć poznania siebie. To działanie pozwala pokonywać bariery w sobie, otwieranie się na innych, wzajemne przenikanie się kultur, tradycji poszerza wzajemne relacje społeczne. Edukacja międzykulturowa to „ogół wzajemnych wpływów i oddziaływań (...) sprzyjających takiemu rozwojowi człowieka, aby stawał się on w pełni świadomym, twórczym członkiem wspólnoty rodzinnej, lokalnej, regionalnej, wyznaniowej, narodowej, kontynentalnej, kulturowej i globalnej – planetarnej oraz był zdolny do aktywnej samorealizacji własnej, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności; edukacja międzykulturowa jest swoistą odpowiedzią wobec faktu zaistnienia środowisk wielokulturowych, faktu ustawicznych migracji, konieczności wymiany informacji, zmian, przeobrażeń w systemie wartości jednostek i grup, rozpadu wzorców, dylematów identyfikacji (...)”3.
Nr 2. Fot Katarzyna Gutowska-Polińska

http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Celem jest rozwinięcie głębszego zrozumienia dla różnych poglądów, wolności dokonywania wyborów życiowych; równości i szacunku dla ludzkiej godności. Pobudzenie procesów oraz promowanie ludzi i społeczeństwa. Jest również transformacja poprzez pełen szacunku dialog z innymi. Cele edukacji międzykulturowej: Polska jest krajem jednolitym kulturowo, w którym społeczeństwo, ze względu na uwarunkowania historyczne i religijne, przyjmuje postawę zamkniętą, operuje stereotypami i uprzedzeniami4. Według Jerzego Nikitorowicza pamięć o nagromadzonych na przestrzeni wieków urazach i krzywdach pochodzi z wiedzy naukowej, edukacji i przekazów potocznych. To urazy, kompleksy, animozje, skłonności do odwetu. Może być w nich wiele zafałszowań, półprawd i tendencyjności5. Uwarunkowania te wyznaczają główne cele edukacji międzykulturowej, takie jak: • kształtowanie świadomości o równorzędności wszystkich kultur, przygotowanie jednostek, niezależnie od pochodzenia i kultury, do pokojowego życia w społeczeństwie pluralistycznym, Wyniki badań, jakie w latach 1995-1999 przeprowadziłem w szkołach podstawowych i średnich, wskazują, iż zarówno rodzice ze swoimi dziećmi, jak i nauczyciele ze swoimi uczniami, rozmawiają coraz rzadziej. W domu rozmowę zastępuje telewizor, komputer, a w szkole - pomimo reformy, nadal dominuje monolog. Pozostaje zatem pytanie - dlaczego? Niewątpliwie dialog jest trudnym stylem pracy. Trud ten obok złożonych uwarunkowań dydaktyczno-merytorycznych, wynika także z uwarunkowań charakterologiczno-osobowościowych.
Nr 3. Fot Katarzyna Gutowska-Polińska

http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Dialog międzykulturowy to proces skupiający się na środku a nie na stronach. Wymaga ram opartych na prawach człowieka i założeniu, że wszyscy uczestnicy dialogu mają równe szanse, godność i poszanowanie. Jedynie wtedy proces jest prawidłowy i relacje między uczestnikami dialogu mają szanse powodzenia, każdy ma swobodę wypowiedzi swoich poglądów. „Teoria i praktyka edukacji międzykulturowej pozostają w wielu relacjach ze zjawiskami i procesami dokonującymi się w życiu społecznym. Sprawia to, że rozmaite fakty, wydarzenia, zjawiska, zachodzące w dziedzinie polityki, w funkcjonowaniu różnych instytucji (m.in. szkół), grup społecznych (np. rodzin, społeczności lokalnych, grup zawodowych itp.) zmuszają do krytycznej analizy i ponownego rozważenia propozycji teoretycznych i poczynań praktycznych dotyczących tej edukacji. Inaczej mówiąc – liczne konteksty społeczne, zmieniające się społeczne uwarunkowania, skłaniają do poszukiwania stosownych w nowych okolicznościach sposobów pojmowania i realizacji edukacji międzykulturowej”.
 Nr 4. Fot Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Edukacja międzykulturowa opowiada się za wzajemnym wzbogaceniem się różnych kultur, odrzucając sterowanie i kontrolę istnienia obok siebie. Istotą jest pozbywanie się uprzedzeń, stereotypów i nietolerancji. Celem jest wnikanie w istotę kultur i wzajemne porównywanie i odnoszenie, co wzmacnia własną tożsamość i pozwala na kształtowanie umiejętności odpowiedzialnego tworzenia i modelowania własnej kultury z jednoczesnym nabywaniem postawy tolerancji i uznania dla innych kultur. Chcę przybliżyć i pokazać jak prowadzić dialog edukacyjny w szkole i innych placówkach (oświatowych, kulturalnych), aby sprzyjać kreowaniu i rozwojowi społeczeństw wielokulturowych.
Nr 5. Fot Mirek Szut
Kontynuacja rozważań
Trzeba pamiętać, że tylko człowiek kochający swój regionalny krajobraz i kulturę, jest w stanie w pełni odczuć piękno swojej wielkiej ojczyzny i kulturę ogólnoludzką. Staram się w społeczeństwie i placówkach oświatowych przekazać i nakłonić do dialogu nie tylko kadrę pedagogiczną, ale także władze lokalne. Ten, kto jest równocześnie zakorzeniony w kulturze lokalnej, regionalnej, narodowej, europejskiej – wszędzie w innym regionie, kraju będzie czuł się jak w domu. Świadomość tożsamościowa społeczeństwa pomaga w prowadzeniu dialogu na różnych obszarach. Wizerunek małej ojczyzny, a także postawy odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu regionu wynosimy z domu rodzinnego, w którym dziecko od najmłodszych lat ma możliwość poznawania tradycji regionalnych i odkrywania bogactw oraz wielowymiarowości regionalnego dziedzictwa kulturowego.
Dlatego już od najmłodszych lat życia w szczególny sposób powinniśmy dbać o nasze korzenie, o naszą małą ojczyznę poprzez odpowiednie wychowanie w rodzinie, przedszkolu, szkole i społeczeństwie. Dlatego też w pełni świadomie poruszam temat wielokulturowości wśród społeczeństwa lokalnego, dzieci rozumiejące od podstawówki temat tożsamości i wielokulturowości mają większą świadomość walorów pozytywnych tej kultury, chcą badać i poznawać je jeśli umiejętnie się to przedstawi.

Nr 6. fot Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Przytaczając wspaniałe myśli i doświadczenia prof. Nikitorowicz podkreśla, że wielokulturowość jest faktem, rzeczywistością, w jakiej funkcjonujemy, natomiast międzykulturowość to wezwanie i zadanie edukacyjne. A zatem rola tak pojmowana edukacji to wdrożenie jednostek do "wchodzenia na pogranicze kultur, wzbudzanie potrzeb poznawczych i emocjonalnych takich jak: zdziwienie, odkrywanie, dialog, negocjacje, wymiana wartości , tolerancja". Jako praktyk - nauczycielka podjęłam wyzwanie "wzbudzanie potrzeb poznawczych i emocjonalnych takich jak: zdziwienie, odkrywanie, dialog, negocjacje, wymiana wartości , tolerancja" w projektach: "Tolerancja od podstawówki", "Tolerancja-to my", "Szkoła Toleracnji", „Białystok moje kochane miasto”.
http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Nr 7. Fot. Mirek Szut

W przypadku problemów szczególnie istotnych społecznie – a z takimi mamy do czynienia w przypadku zróżnicowania kulturowego i jego następstw, możliwa jest zarówno wewnątrz dyscyplinarna, jak i międzydyscyplinarna współpraca specjalistów. O refleksji pedagogicznej można mówić nawet na stykach paradygmatów ukształtowanych w okolicznościach odmiennych historycznie i kulturowo. Możliwe jest zatem czerpanie inspiracji z przeszłości oraz poszukiwanie perspektyw na podstawie spraw najbardziej istotnych dla edukacji i jej uczestników w określonych warunkach. Uzasadnienia tej tezy proponuję poszukiwać w charakterystyce rozwoju pedagogiki międzykulturowej – jednej z najmłodszych dziedzin refleksji nad edukacją .
 http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html
    Nr 8. Fot Mirek Szut

Okazuje się, że doświadczenia w codziennym życiu społecznym odmienności religijnej zarówno w przeszłości jak i obecnie przeplata się ze sobą, może jednocześnie łączyć grupy jak i też dzielić ze względu na odmienności. Jedynie indywidualne jednostki mogą starać się i dążyć do dialogi, tolerancji i prawidłowych postaw wobec inności czy odmienności. Na jednej przestrzeni jaką jest świetlica szkolna wprowadziła przedstawicieli wielu kultur, religii i mających różne spostrzeganie poczucie bezpieczeństwa miejsca. Fenomenologicznym zjawiskowym wydarzeniem było widoczne punkty styczne-wspólne tożsamości miejsca i przelatania się wzajemnie naleciałości kulturowych i tożsamościowych.
Jeśli dzisiaj rozwiniemy w dzieciach poczucie własnej tożsamości oraz ukształtujemy poszanowanie dla tożsamości innych, to w przyszłości staną się one dorosłymi, którzy będą rozumieć i szanować tożsamość innych, którzy będą dążyć do eliminowania wszelkich przejawów nietolerancji. Należy więc zachęcać dzieci, aby przyjmowały i szanowały różnice, aby rozwijały pozytywną samoocenę i były dumne z tego, kim są, ale żeby nie czuły wyższości w stosunku do innej grupy. Pierwszym krokiem do tego jest rozbudzenie u dzieci pozytywnych emocji wobec tożsamości rasowej i kulturowej. Znajduje to odzwierciedlenie w różnorodności ich otoczenia. Przykładem są lalki, które różnią się wyglądem od dzieci. Zabawki, które odzwierciedlają rasową i kulturową różnorodność służą dwóm celom. Nie tylko pomagają dzieciom czuć się dobrze w kolorze swojej skóry, ale pomagają wszystkim dzieciom w pozytywnych odczuciach wobec różnic. „Międzynarodowe partnerstwo szkół umożliwia spotkania i wymianę międzykulturową. Dzięki wspólnym zajęciom uczniowie dowiadują się wiele o krajach partnerskich oraz mają możliwość lepszego zrozumienia ich kultury, języka, historii, a zwłaszcza życia codziennego mieszkających tam młodych ludzi. Najpopularniejszymi formami współpracy międzyszkolnej są wspólne projekty związane z programem nauczania, wzajemne wizyty klas lub grup uczniów, wizyty nauczycielskie i obserwacja pracy nauczycieli zatrudnionych za granicą... 6
„Teraźniejszość okazuje się przeto niezrozumiała tak długo, jak długo nie cofamy się w przeszłość dostatecznie daleko, by dostrzec genealogię niektórych przynajmniej jej ważnych zjawisk”. Wyzwaniem staje się przygotowanie edukacyjne społeczeństwa do dialogu międzykulturowego, komunikacji międzykulturowej, współistnienia w jednej przestrzeni miasta, do tego wyzwania potrzebny jest dialog
Dialog jest nieodłączną częścią porozumiewania się. Szkoła i placówki oświatowe pokazują jak powinna wyglądać komunikacja interpersonalna z teoretycznego punku widzenia. Szkoły przygotowują kolejne pokolenia do wejścia w społeczeństwo, mając świadomość, że jest to społeczeństwo wielokulturowe, wielo-wyznaniowe.
„Najważniejszym celem edukacji międzykulturowej jest przygotowanie jednostki do funkcjonowania w warunkach zróżnicowania kulturowego” W myśl zasadzie nasza szkoła przygotowuje dzieci do dialogu w sposób szeroko rozumiany. Goszcząc osoby różnych wyznań, różnych religii uczymy dzieci tolerancji, zrozumienia inności, kreujemy prawidłowe postawy dzięki którym będą mogły lepiej zrozumieć świat, który ich otacza. Sprzyja kreowaniu i rozwojowi społeczeństw wielokulturowych. Sprzyja tolerancji i budowania więzi społecznej.
Dziedzictwo kulturowe, któremu znaczenie nadaje pamięć przeszłości, która warunkuje przekaz elementów kultury regionu, jest przytaczane, jak pokazuje Piotr Petrykowski: „(...) w kontekście rozważań nad czynnikami konstytuującymi tożsamość kulturową i tożsamość regionalną; jest składową wyznaczników regionu”
Zajęcia mają na celu ukazania dziedzictwa naszego regionu, które na przestrzeni lat ukształtowały się pod wpływem różnych zmian politycznych, wojennych. Społeczeństwo a zatem jednostka winna zdać sobie sprawę i mieć pełną świadomość miejsca w którym żyje. W związku z powyższym dzieci od podstawówki mogą poznać wielokulturowość naszego regionu. Od 2014r. prowadzę cykliczne spotkania, mające na celu uświadomić młodych ludzi, jak wiele kultur nas otacza, jak prowadzić dialog, jaka postawa do drugiego człowieka jest odpowiednia – tolerancja. Aby zapobiegać brak świadomości tożsamości własnej grupy etnicznej może powodować trudności w samookreśleniu, ale też brak znajomości znaków miejsca, które się zamieszkuje, może powodować nieporozumienia komunikacyjne, sytuacje konfliktowe i idiosynkrazje. W szkole są programy edukacyjne „Tolerancja-to My” otwierające na przeszłość, jako swoisty pomost w kierunku uwrażliwiania na teraźniejszość. To łączenie i pokonywanie barier za pomocą dialogu poprzez zabawy poprzez zrozumienie, poprzez pokazywanie co nas łączy – cech wspólnych. Stawiając most zamiast muru i chęć przekroczenia tego co nieznane i co nas blokuje sprawimy, że dialog będzie możliwy, porozumienie nastąpi w wielu sferach życia społecznego

Nr 9 fot. Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html
. Jedynie edukacja wielokulturowa na wszystkich etapach edukacyjnych może przynieść określone wyniki. Każdy etap edukacyjny ma inną wzrastającą świadomość, rozwijanie wrażliwości powinno być kształtowane przez proces wszystkich szczebli edukacyjnych. W myśl zasady, że nie można swobodnie poruszać się w teraźniejszości i budować mądrej przyszłości, bez znajomości swojej przeszłości, ale też bez znajomości przeszłości miasta, w którym decydujemy się zamieszkać na stałe, jak też w sytuacji, gdy korzystamy z jego gościnności jedynie w charakterze tymczasowych gości.

Nr 10. Fot Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Pamięć członków zbiorowości jest kształtowana przez społeczeństwo, w którym jednostki żyją. Wspomnienia indywidualne powstają i trwają w procesie komunikacji i interakcji
w ramach grup społecznych. „Pamiętamy nie tylko to, czego dowiedzieliśmy się od innych, lecz także to, co inni nam opowiedzieli i co uznają za znaczące i jako takie przekazują. Przede wszystkim całość doświadczeń odbywa się w kontekście społecznych ram znaczeniowych”
Więc w myśl zasady im wcześniej dziecko „nasiąknie” edukacją wielokulturową, tym łatwiej będzie umiał się w przestrzeni społecznej poruszać, zrozumieć otaczający go świat.

Nr 11 fot. Mirek Szut http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Doświadczenia z młodości kształtują osobowość, postawy i wartości. To co doświadczamy, poznajemy i umiemy racjonalnie wytłumaczyć staje się nasze, jednak czego nie znamy, nie rozumiemy tego się obawiamy. Zatem wprowadzając edukacje od podstawówki pozwalamy dzieciom na kreowanie postaw otwartości na innych, łatwiej zrozumieć otaczający wielokulturowy światopogląd. W swojej pracy staram się pokazać: dzieciom różne kultury, dziedzictwo naszego regionu, dziedzictwo religijne. Dzieci uczyły się; doświadczając, mogły zobaczyć, same eksperymentować. Podczas nauki przez zabawę mogły przebrać się za postać z różnych religii, malowały i odgadywały symbole jakie dane religie charakteryzuje, mogły wysłuchać świadka historycznych wydarzeń ocalonego z getta białostockiego, uczestniczyły w grze miejskiej „Szlakiem dziedzictwa żydowskiego”, zwiedzały miejsca symboliczne. Mogły uczestniczyć w świętach żydowskich, mogły poznać osobiście imama, uczestniczyły w tańcu wykonanym w strojach świątecznych tatarskich. Były także na zajęciach pt; „Moi przyjaciele...” przy każdym spotkaniu wpisywaliśmy kto nas odwiedził (hiszpanie, portugalczycy, turcy, białorusini, francuzi, ukrani, niemcy, włosi, francuzi...). Wielokulturowe zajęcia pozwalały poznać kulturę danego kraju, tradycje, religię.
 Nr 12 fot. Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Wspólne zabawy integrowały dzieci i naszych gości. Powinności edukacji, a w jej ramach edukacji wielokulturowej, jako bardzo ważny element edukacji ogólnej; niesie ze sobą ciężar mówienia o prawdziwości społeczności wielokulturowej innych; kulturach, religiach, społeczeństwach, a jednocześnie o wspólnych wartościach, wspólnych pozytywnych przedsięwzięciach mających na celu dobro ogólne. Świadomość różnic między kulturami ma ogromne znaczenie, gdyż nieznajomość obcych kultur i zwyczajów bardzo często jest przyczyną nieporozumień, a nawet konfliktów. Zapobiec im mogłoby odpowiednie kształcenie, podejmujące namysł nad odmiennymi sposobami życia, problemami, wyborami, dlatego niezwykle istotne jest dokładanie wszelkich starań, by zrozumieć inne kultury7
Nr 13 fot. Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Według J. Nikitorowicza, osiąganie sprawiedliwości społecznej jest możliwe jedynie poprzez równe szanse oświatowe bez względu na płeć, wyznanie, pochodzenie etniczne, społeczne i ekonomiczne oraz poprzez propagowanie sensu uniwersalnych wartości, praw, dostępności do władzy politycznej.
Każda kultura posiada odmienne wartości, ideały, kanony, każda na swój sposób jest inna, co czyni ją fascynującą, jeśli tylko przyjmie się otwartą postawę wobec odmienności, jaką ze sobą niesie. Jeśli człowiek nie zamknie się w swych uprzedzeniach i spojrzy na nową dla siebie kulturę wystrzegając się stereotypów, może dostrzec piękno, którego źródłem jest właśnie jej inność. Aby się rozwijać, trzeba nauczyć się patrzeć i uczyć od siebie nawzajem. To właśnie zaakcentował Jerzy Nikitorowicz w książce Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa, stwierdzając, że edukacja międzykulturowa może się rozwijać jedynie na bazie edukacji regionalnej, która daje możliwość wnikania w inne kultury i rozumienia ich poprzez odniesienie, porównanie z własnym zasobem kulturowym. Zadaniem edukacji jest wydobywanie i pielęgnowanie tradycji pluralistycznych, traktowanie swojej kultury jako części kultury światowej i wzbogacanie jej o elementy jej bliskie. Autor podkreślił, że nabywanie kompetencji międzykulturowych odbywa się dzięki edukacji międzykulturowej, której podstawą jest wzajemne wzbogacanie się różnych kultur, akceptacja odmienności, nabywanie postawy tolerancji i uznania dla innych kultur8. „Strategia Rady Europy w zakresie realizacji polityki promowania dialogu międzykulturowego jest usytuowana na trzech poziomach geograficznych:
-dialog międzykulturowy w ramach społeczeństw europejskich, np. dialog między kulturami większościowymi i mniejszościowymi,
- dialog międzykulturowy między różnymi kulturami poza granicami narodowymi, np. dialog związany z międzynarodowymi programami polityki kulturalnej,
- dialog międzykulturowy między Europą i sąsiednimi regionami.9
Nr 14 fot. Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Nr 14 fot. Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Aby sprzyjać kreowaniu i rozwojowi społeczeństw wielokulturowych w mojej szkole przygotowuję dzieci do spotkania z innością. Do najważniejszych jej zadań należy szerzenie potrzeby prowadzenia dialogi i działań międzykulturowych; propagowanie postawy aktywnej tolerancji- ujętej przeze mnie „Tolerancji od podstawówki”, wdrażanie etyki solidarności (spotkania z żywą historią- zapraszani świadkowie solidarności), upowszechnianie dostarczanej przez antropologię kulturową wiedzy o wartościach i regułach respektowanych w różnych grupach kulturowych. Pastor Chrześcijan Baptystów - Ireneusz Dawidowicz przybliżył i rozwinął dzieciom świadomość z zakresu wartości chrześcijańskich.

Nr 15 fot. Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.html

Jedynie w takiej sytuacji staje się możliwe uruchomienie działań zmierzających do podnoszenia wartości kształtującą otwartość i tolerancję wraz z wyrzeczeniem wyższości danej kultury na rzecz wspólnego dialogu, działań i wymiany wartości. Niemniej jednak zwrócenie uwagi na dialog edukacyjny we współczesnym świecie wydaje się wątkiem kluczowym i bardzo ważnym aby den dialog rozpoczął się na każdej płaszczyźnie jednocześnie. Aby świadomość jednocześnie rozprzestrzeniała się w każdej dziedzinie edukacji w kształtujących się społeczeństwach wielokulturowych na przykładzie województwa podlaskiego. Niesie to za sobą zmiany mentalności , nawyków oraz odrzucenie stereotypów. Jako pedagodzy musimy przygotować społeczeństwo do zmian szeroko idących a mianowicie uświadomić młodemu pokoleniu jak ważny jest dialog międzykulturowy a nawet staną na straży tożsamości, dbałości o wzajemne relacje. Mamy na barkach odpowiedzialności za kolejne pokolenie, które jeśli nie zmieni światopoglądu może zagrażać mu w wielu aspektach kryzys szeroko idący, mający złe skutki i rzutujący na wiele aspektów życia. Agresja rodzi się z lęku a lęk wypływa z niewiedzy. Dlatego pochylenie się w dzisiejszym czasie nad; komunikacja pomiędzy różnymi społeczeństwami , współpraca i wzajemne współistnienie, wiedza i zrozumienie innych kultur, tolerancja i równe prawa wymiana informacji i pomysłów, dialog i działania na rzecz rozwoju społecznego, edukacja międzykulturowa od podstawówki to kluczowe znamienne wyzwania jakie należy ubogacać i systematycznie pielęgnować.

Nr 15 fot. Katarzyna Gutowska-Polińska http://www.sp49.bialystok.pl/swietlica.htm
Katarzyna Gutowska-Polińska - pedagog, psycholog nauczyciel. Zainteresowania naukowe koncentruje wokół problematyki mniejszości narodowej i etnicznej. Poszukuje rozwiązań metodologicznych dla problemów związanych z tożsamością społeczną, obywatelską, i edukacją wielokulturową z perspektywy pedagogiki i socjologii. Jej obecne badania koncentrują się na analizie społeczności Podlasia po Holokauście, relacji społecznychzachowań w aspekcie tolerancji. Od wielu lat jest zafascynowana Judaizmem, w nim poszukuje inspiracji. Prywatnie jest entuzjastką podróży. Fascynują ją piękne krajobrazy oraz poznawanie innych kultur, tradycji, religii. Jest miłośniczką sztuki ludowej, rękodzieła, wytworu ludzkich rąk.

Katarzyna Gutowska-Polińska - teacher, teacher in the Primary School No. 49 with Integration Branch in Białystok. Her research interests focus on the problems of national and ethnic minority. She is looking for solutions to methodological problems associated with social and citizenship identity and multicultural education from the perspective of education and sociology.. Her current research focuses on the analysis of Podlasie community after the Holocaust, the relationship of social behavior in terms of tolerance. For many years she fascinated with Judaism, in it is seeking the inspiration. Privately is an enthusiast of the travel She is fascinated by the beautiful scenery and learning about other cultures, traditions, religions.. She is a lover of folk art, handicraft, product of human hands. Another culture is a mystery, which can be explored. only through the dialogue, understanding and the openness on other. Cultural dialogue and sensitivity are necessary to be able to accept the differences between people,. It depends on us, how relations between us and a dialogue will look. The challenge of the modern world is striving for good. After the fruit we can get to know every man, and work put into positive action always brings fruit nice and good.
Inna kultura jest tajemnicą, którą można zgłębić jedynie przez dialog, zrozumienie i otwartość na innych. Dialog kulturowy, i wrażliwość są niezbędne, by móc zaakceptować istniejące między ludźmi różnice, związane z odmiennością z którą się spotykamy.. To od nas zależy, jak będą wyglądały relacje między nami i dialog, jaki podejmiemy. Wyzwaniem współczesnego świata jest dążenie ku dobremu. Po owocach można poznać każdego człowieka, a praca włożona w pozytywne działania zawsze przynosi owoc miły i dobry.

Polecane publikacje w języku polskim:
BIBLOGRAFIA
T. Lewowicki, W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej, [w:] Pedagogika i edukacja wobec nowych wspólnot i różnic
w jednoczącej się Europie, red. E. Malewska, B. Śliwerski, Kraków 2002,
Szerzej na ten temat wypowiada się: J. Nikitorowicz, Kreowanie tożsamości dziecka.
M. Nussbaum, W trosce o człowieczeństwo. Klasyczna obrona reformy kształcenia ogólnego, Wrocław 2008
A,Peccei, Przyszłość jest w naszych rękach, Warszawa 1987
W.Rabczuk, Wielokulturowość między edukacja regionalną a edukacją międzykulturową. Polityczne i prawne aspekty edukacji międzykulturowej i dialogu międzykulturowego. Kraków 2015
A. Szczurek-Boruta Od wielokulturowości do międzykulturowości – od edukacji wielokulturowej do edukacji międzykulturowej, Będzin 2009
J. Rutkowiak, O dialogu edukacyjnym Rusztowanie kategorialne Pytanie-Dialog- wychowanie, Warszawa 1992,
R. Teutsch, Kompetencje międzykulturowe dla wszystkich Przygotowanie do życia w różnorodnym świecie Edukacja międzykulturowa i partnerstwo szkół, Warszawa 2014
A. Szczurek-Boruta Od edukacji regionalnej do edukacji międzykulturowej- ku zbliżeniu ludzi i ich kultur. Kraków 2015
M.Mandel, M. Boryszko, D. Janowska-Matys. Dialog ,międzykulturowy i polska szkoła, Kraków 2015
J. Nikitorowicz, Pogranicze. Tożsamość. Edukacja międzykulturowa. Białystok 2001,
J. Nikitorowicz, Kompetencje do komunikacji międzykulturowej w aspekcie tradycyjnej wielokulturowości regionu i procesów migracyjnych. Wprowadzenie w realizowaną problematykę, w: J. Nikitorowicz, M. Sobecki, W. Danilewicz, J. Muszyńska, D. Misiejuk, T. Bajkowski, Kompetencje do komunikacji międzykulturowej w aspekcie wielokulturowości regionu i procesów migracyjnych. Warszawa 2013,
J. Nkitorowicz, Edukacja międzykulturowa, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. I, Warszawa 2003,
Rüdiger Teutsch, Kompetencje międzykulturowe dla wszystkich Przygotowanie do życia w różnorodnym świecie Edukacja międzykulturowa i partnerstwo szkół, Warszawa 2014
J. Nikitorowicz, Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa, Białystok 1995
J. Nikitorowicz, Pogranicze. Tożsamość. Edukacja międzykulturowa. Białystok 2001
J. Nikitorowicz, Kompetencje do komunikacji międzykulturowej w aspekcie tradycyjnej wielokulturowości regionu i procesów migracyjnych. Wprowadzenie w realizowaną problematykę, w: J. Nikitorowicz, M. Sobecki, W. Danilewicz, J. Muszyńska, D. Misiejuk, T.
Bajkowski, Kompetencje do komunikacji międzykulturowej w aspekcie wielokulturowości regionu i procesów migracyjnych. Warszawa 2013,
J. Nkitorowicz, Edukacja międzykulturowa, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. I, Warszawa 2003, s.934.
J. Nikitorowicz, Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa, Białystok 1995, s. 121–125
.
Ponadto:

Forum Europejskie, kwartalnik Instytutu Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Zeszyty tematyczne: Edukacja Europejska cz. I , nr 3, Zima 2002, cz. II, nr 9, Wiosna
2005
Edukacja międzykulturowa w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, Prace Naukowe Nr
Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie, pod. Red. A. Paszko, Kraków 2004Weigl, Barbara i Maliszewska, Beata. Inni to takŜe My: Mniejszości narodowe w
Polsce: Białorusini, Cyganie, Litwini, Niemcy, Ukraińcy, śydzi. Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1998
4. Tolerancja: Jak uczyć siebie i innych. Jolanta Ambrosewicz-Jacobs. Biblioteka Villi
Decjusza, Kraków 2003
5. Antydyskryminacja na co dzień. Pakiet edukacyjny Stowarzyszenia „Jeden Świat”,
Poznań 2005 [red.] Czerniejewska I.
6. Publikacje Rady Europy i Komisji Europejskiej. Pakiety szkoleniowe tzw. T-Kits;
Uczenie się międzykulturowe. Pakiet szkoleniowy nr 4; Integracja Społeczna. Pakiet
Szkoleniowy nr 8.
7. Nowicka E., Nawrocki J. [red.], Inny-obcy-wróg. Swoi i obcy w świadomości
młodzieŜy szkolnej i studenckiej. Warszawa 1996, Oficyna Naukowa.
Polecane publikacje w języku angielskim:
1. Joos A. [ed.] CLIEC – A report on the methodology of cooperative learning and its
implementation in different European educational settings. Steunpunt ICO, 2005
Opracowano w ramach projektu
"Badanie postaw wobec śydów i stosunku do ich dziedzictwa,
współpraca z lokalnymi partnerami w wybranych 15 miejscowościach, edukacja dla tolerancji",
realizowanego przez Fundację Ochrony Dziedzictwa śydowskiego
dzięki wsparciu Fundacji im. Stefana Batorego.
12
2. Ambrosewicz-Jacobs J. Me – Us – Them. Ethnic Prejudices and Alternative Methods of
Education, Cracow, Universitas 2003.
3. Us Them Ours: Points for attention in designing interculturally sound learning materials,
Steunpunt Univerity of Gent, Belgium
4. Batelaan P., Van Hoof C. Cooperative learning in intercultural education. European Journal
of Intercultural Studies 1996
5. Fennes H., Hapgood K., Intercultural Learning in the Classroom: Crossing Borders, Cassell
1997
6. Intercultural Competence : A new challenge for language teachers and trainers in Europe
Vol. I, The secondary school
7. Walzer M., On toleration, Yale University 1997 (chapter four: Practical issues)
8. Intercultural Education – the individual in relation to others and other cultures [ed.]
Lewowicki T., Cieszyn 2002
9. Teacher Training and Multiculturalism: National Studies [w:] Studies in Comparative
Education [ed.] Gagliardi R., International Bureau of Education, UNESCO 1995