Bajkoterapia w edukacji i wychowaniu

Bajkoterapia w edukacji i wychowaniu.
Bajki są w sposób naturalny związane z rozwojem każdego dziecka, z jego poszczególnymi etapami życia. Odwołują się do jego podstawowych potrzeb, bazują na wyobraźni i kreatywnym przeobrażaniu najbliższej przestrzeni. Bajkowy świat stworów, dziwnych postaci, zabawnych zwierząt czy ciekawskich bohaterów, zaprasza i inspiruje, wzmacnia poczucie wspólnoty z innymi, pomaga w zrozumieniu wciąż nowych sytuacji, emocji, zachowań. Dziecko bezpiecznie może wkroczyć w nową krainę, poznać, oswoić się z odmiennymi i niecodziennymi dotąd uczuciami, a gdy zechce – opuścić ją.
Bajki od zawsze miały ogromny wpływ na rozwój osobowości
i proces wychowania dziecka. Szczególnie istotne znaczenie mają one we wczesnym etapie jego rozwoju, między 3 a 5 rokiem życia, zanim zostanie ono objęte edukacją wczesnoszkolną, kiedy to kształtują się najbardziej podstawowe i zasadnicze zręby osobowości. Każdy z nas posiada ulubioną bajkę z dzieciństwa, którą wciąż pamięta, do której chętnie wraca i którą z pewnością przekaże swoim dzieciom. Każda retrospekcja do czasów dzieciństwa wiąże się jednocześnie z powrotem do takiej ulubionej książeczki z bajkami, która w tamtych czasach kształtowała nasz sposób, spojrzenie na świat, pojęci o obowiązujących normach, zasadach społecznych a także zdolność do rozróżnienia dobra od zła.
Są to opowieści, które wpływają na kształtowanie się naszego wewnętrznego świata oraz etapy rozwojowe, niezbędne w procesie kształtowania się już dojrzałej osobowości każdego z nas.
Bajki to utwory, które odgrywają niezwykle istotną funkcję w prawidłowym rozwoju społeczno – emocjonalnym dziecka, ponieważ:
- pokazują nowe wzorce zachowań wobec ludzi z niepełnosprawnościami, chorobami; uczą, jak radzić sobie z własnymi niedyspozycjami;
( Bajka dla dziecka, które nie słyszy; ocenia innych zbyt pochopnie; jest odrzucone przez rówieśników; odczuwa lęk przed innymi, ponieważ jest niepełnosprawne)
- uczą zachowań wzmacniających wiarę w swoje możliwości i umiejętności, zachęcają do samopoznania i pozwalają na adekwatne spojrzenie na samego siebie,
(Bajki dla dzieci, które boją się występów przed publicznością w przedszkolu lub w szkole; są nieśmiałe; nie wierzą we własne możliwości, siły; bajki, które uczą doceniania tego, co się ma i kim się jest)
- pokazują, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach: w spotkaniu ze zwierzętami, zjawiskami przyrody, w zetknięciu z chorobą czy śmiercią i zachęcają też do odważnego poznawania siebie i świata,
(Bajka dla dziecka mająca na celu zniwelowanie lęku przed ciemnością czy wysokością; dla dziecka, które boi się np. burzy, owadów czy też podróży jakimś środkiem lokomocji)
- ukazują, jak cenna jest przyjaźń i miłość w rodzinie,
(Bajki dla dzieci, które oczekują młodszego rodzeństwa lub je już mają i są o nie zazdrosne; przezywają rozstanie, lub śmierć kogoś bliskiego; które są samolubne; boją się zostawać same w domu)
- uczą właściwych relacji z rówieśnikami oraz pokazują wachlarz zachowań prospołecznych w grupie,
(Bajka dla dziecka, które zbyt ufa obcym; rzadko się uśmiecha; czuje się samotne i dlatego ucieka w świat fikcji, fantazji; nie ma przyjaciół, kolegów, koleżanek; nie chce pomagać innym; jest zazdrosne, egoistyczne, leniwe; ma problem z dzieleniem się z innymi; jest agresywne, nieposłuszne, często kłamie)
- uczą, jak dbać o zdrowie i higienę ciała,
(Bajki dla dzieci, które boją się wizyt u dentysty; unikają mycia zębów, kąpieli; są niejadkami; mają problemy z jedzeniem)
- opisują historie dzieci, które boją się nowych sytuacji i doświadczeń,
(Bajki dla dzieci, które muszą się przeprowadzić do innego miejsca i boją się, że nie zostaną zaakceptowane przez rówieśników; które nie chcą chodzić do przedszkola, szkoły; boją się same wracać ze szkoły)
- ukazują sytuacje dzieci, które przeżywają odrzucenie przez innych, a powodem tego np. jest choroba, niepełnosprawność, poczucie „inności”, są niepewne swojej wartości i nie wierzą w siebie,
(Bajki dla dzieci, które uważają że w niczym nie są dobre i nic im się nie udaje; nie potrafią zaakceptować np. swojego wyglądu, mają niską samoocenę; nie mogą znaleźć swojego miejsca w grupie; czują się odrzucone, niekochane przez rodziców)
- przedstawiają bohaterów, którzy boją się samotności, spowodowanej rozwodem rodziców, śmiercią, odejściem bliskiej osoby,
(Bajka o dziecku, które przezywa rozwód rodziców, oskarża siebie o zaistniałą sytuację ;szuka rodziców; boi się utraty rodziców; czuje się samotne)
- ukazują problemy w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami oraz dzieci, które są odrzucone przez rówieśników, mają obniżoną samoocenę lub którym się dokucza.

Jakie bajki są niekorzystne dla rozwoju dziecka?

Bajka ma niezwykle silny wpływ na emocjonalny rozwój i wrażliwość dziecka. Najlepiej zrozumiała dla dziecka w tym wieku jest rzeczywistość fikcyjna, odpowiada ona potrzebom jego pierwotnego myślenia. Bajkowy świat nie powinien jednak dziecka w sobie zamykać. Jest on jedynie przebraniem, poprzez które ukazuje się dziecku rzeczywistość, aby mogło i potrafiło w miarę swego rozwoju emocjonalnie ją przeżyć i zrozumieć . Rozwój emocjonalny nabiera zupełnie nowego wymiaru od momentu, gdy dzieci zaczynają porozumiewać się za pomocą mowy. Wzrost komunikacyjnych umiejętności dziecka oraz zdolności do rozumienia innych powoduje nowe możliwości kontrolowania przez dziecko własnych emocji. Kiedy potrafi już nazwać swoje odczucia, może o nich pomyśleć, zastanowić się nad nimi.
Literatura ma olbrzymi udział w rozwoju osobowości. Bajki łączą fikcję z rzeczywistością, przenoszą dzieci w świat fantazji, rozwijają wyobraźnię, kreatywność, pozytywnie wpływają na rozwój emocjonalny, moralny i społeczny. Bajka już od najmłodszych lat może pomóc dziecku zrozumieć siebie i oswoić świat, w którym żyje. Poprzez artystyczny przekaz słów budzi w dziecku żywe i wyraziste wyobrażenia postaci, ich wyglądu i zachowania. Najsilniej jednak z całą pewnością działa na emocje i uczucia. Dziecko współczuje pokrzywdzonym, cieszy się ze zwycięstwa dobra, przeżywa czyjeś niepowodzenia.
To umiejętny dobór literatury dziecięcej przez rodziców i nauczycieli pozytywnie kształtuje rozwój dziecka, a jej analiza, omówienie przeczytanego tekstu z dziećmi inspiruje je do utożsamiania się z bohaterami, powoduje u nich refleksję , a przede wszystkim czegoś uczy.
Każde dziecko jest inne i w swoisty dla siebie sposób przeżywa czytany tekst. W dużej mierze od wrażliwości każdego z nich zależy czy z daną bajką do końca się utożsami czy potraktuje ją jako tylko kolejną usłyszaną. Z niezwykłą rozwagą należy jednak sięgać po takie pozycje, bajki by:
- sytuacje bajkowego zagrożenia nie powodowały u dzieci strachu, lęku, uczucia zagrożenia
- nie odczuwały złości, frustracji słysząc o nagannym postępowaniu bohatera
- nie przedstawiały postaw, zachowań, zdarzeń nacechowanych agresywnie, niewłaściwie lub takich, gdzie pojawia się przemoc
- zdarzenia, które opisują nie doprowadziły do dosłownego utożsamienia się z nimi, co prowadzić może czasem do tragicznych wydarzeń
- ich warstwa językowa była dostosowana, odpowiednia do wieku dziecka
- przedstawione w nich wydarzenia, bohaterowie oraz ich zachowania nie były nacechowane zawiścią, złośliwością, zazdrością
- ukazani w nich bohaterowie np. z jakąś niepełnosprawnością nie byli przedmiotem wyśmiewania, kpin.

Jakie aspekty przy wyborze bajek są ważne, aby rozwój społeczno – emocjonalny przebiegał w sposób prawidłowy?
Bajka już od najmłodszych lat może pomóc dziecku zrozumieć siebie, poznać i „oswoić” świat, w którym żyje. Poprzez artystyczny przekaz słów budzi w dziecku żywe i wyraziste wyobrażenia postaci, ich wyglądu i zachowania. Najsilniej jednak z całą pewnością działa na jego emocje i uczucia oraz emocjonalne życie. Dziecko współczuje pokrzywdzonym, cieszy się ze zwycięstwa dobra, niepokoi, gdy niebezpieczeństwa są blisko niego.
Bajki drukowane przed dotarciem do dzieci przechodzą przez ręce wielu doświadczonych ludzi, polonistów czy znawców literatury. Wybierając daną pozycję powinniśmy wziąć po uwagę następujące aspekty:
- wiek odbiorcy
- jej wartość edukacyjną: bajka powinna być źródłem wiedzy; powinna rozwijać wyobraźnię dziecka, pozostawiać niedosyt po zakończeniu opowieści, by dziecko mogło samodzielnie wysnuć jakieś wnioski; powinna uczyć myślenia; zachęcać do czytania; być nagrodą; wychowywać; bawić, wzbudzać radość;
- odpowiednia tematyka dostosowana do wieku oraz jego zainteresowań
- wcześniejsze opinie, recenzje
Na czym polega bajkoterapia?
Bajkoterapia - mówione lekarstwo

Bajkoterapia to odłam biblioterapii. Polega na wykorzystywaniu bajek i baśni w celach terapeutycznych, edukacyjnych czy relaksacyjnych. Dzięki tej formie zajęć dziecko poznaje kulturę, obyczaje, historię, uczy się rozumieć świat, w którym żyje, a także rozwija wyobraźnię i pogłębia swoje zainteresowania. Może być również stosowana w celach terapeutycznych, ponieważ wyzwala różnego rodzaju emocje, pomaga odreagować napięcia oraz zaspokaja podstawowe potrzeby. Pozwala często spojrzeć na problem z innej strony.

Bajkoterapia posiada często magiczną moc - może wpływać korzystnie na rozwój dziecka, motywować je do działania czy pomagać mu w sytuacjach kryzysowych. Bajka może stanowić odpowiedź na różne jego problemy. Oprócz właściwości terapeutycznych opowiadane historie mogą również uczyć oraz utrwalać wzorce pozytywnych zachowań.

Bajkoterapia zakłada stosowanie literatury w celu stymulacji rozwoju i poprawy jakości życia. Należy ją rozpocząć od rozpoznania problemów z jakimi boryka się dziecko. Kolejnym krokiem jest dobór odpowiedniej literatury, czytanie można wzbogacić również dodatkowymi formami pracy z malcem. Często stosuje się np. techniki plastyczne. W bajkoterapii wykorzystuje się nie tylko tradycyjne bajki, ale również tzw. bajki terapeutyczne, pisane według pewnego schematu. Opowiadania te spełniają określone funkcje. Pomagają dzieciom radzić sobie z sytuacjami, które je martwią czy negatywnymi emocjami. Dzięki stosowaniu bajek terapeutycznych, dziecko uczy się wiary we własne możliwości, pozytywnego nastawienia oraz podpowiada sposoby na rozwiązanie problemów.

Bajki terapeutyczne ze względu na swoje oddziaływanie dzieli się na:
Bajki relaksacyjne: mają na celu odprężenie oraz uspokojenie dziecka. Pobudzają one wyobraźnię oraz rozwijają umiejętność wizualizacji. Składają się z 3 części: pierwsza opiera się na rozluźnieniu i wpływa kojąco na układ nerwowy, druga wprowadza w stan relaksu, w trzeciej pojawia się energia pobudzająca do życia. Ich fabuła osadzona jest w miejscu dobrze znanym dziecku, spokojnym oraz bezpiecznym. Bohater bajki, a tym samym i dziecko, doświadcza wszystkimi zmysłami miejsca, w którym przebywa, słyszy, czuje i widzi. Bajki te mają na celu uspokojenie i wprowadzenie stanu relaksu. Lęki i zmartwienia odchodzą na dalszy plan.
Bajki psychoedukacyjne – ich celem jest zmniejszenie napięcia spowodowanego trudnymi sytuacjami życiowymi bądź wyobrażeniowymi oraz zapoczątkowanie zmian w zachowaniu dziecka. Bohater utworu przeważnie przeżywa problem podobny do tego, który trapi malucha i uczy jak w danym momencie powinien się zachować, dzięki czemu dziecko nabywa nowe doświadczenie oraz wzory postępowania.
Bajki psychoterapeutyczne – dostarczają nie tylko wiedzy potrzebnej do radzenia sobie w sytuacji trudnej emocjonalnie, ale również kompensują braki odpowiadające za zaspokojenie podstawowych potrzeb. Główny bohater jest dowartościowywany za swoje działanie, co buduje u dziecka pozytywne odczucia, emocje oraz obniża lęk. Postępowanie bohatera pokazuje jak radzić sobie z problemami, dzięki czemu maluch zdobywa wiedzę jak się zachować w danej sytuacji.
Aby bajka miała działanie terapeutyczne, musi być zbudowana według konkretnego schematu:
1. Tło bajki – wydarzenia muszą się rozgrywać w miejscach znanych dziecku, tak by budzić pozytywne uczucia u bohatera i dziecka.
2. Główny bohater – ulubiona zabawka, małe zwierzątko, z którym dziecko może się identyfikować. Radzi on sobie ze wszystkimi trudnościami za pomocą bajkowych postaci, przedmiotów, postrzega siebie pozytywnie. Bohater odczuwa lęk, ale w trakcie przeżywania przygody nabywa nowe umiejętności radzenia sobie z nim oraz uczy się pozytywnego sposobu myślenia o lękotwórczej sytuacji. Obserwując takie zachowanie bohatera, u dziecka wzmacnia się poczucie własnej wartości, a także rozwija się umiejętność pozytywnego myślenia. Dziecko uczy się radzenia sobie w trudnych sytuacjach: bohater tak zrobił, to ja też mogę.
3. Główny temat / problem – opis problemu oraz tego, co w danej sytuacji odczuwa bohater, czego się boi, co w nim wzbudza lęk. Pozwala dziecku zrozumieć, jakie są przyczyny odczuwania takich emocji i co dzieje się z głównym bohaterem.
4. Inni bohaterowie – pomagają zwerbalizować lęk, uczą, jak sobie z nim radzić, często przyczyniają się do sukcesu głównego bohatera. Postacie te wzbudzają pozytywne emocje, są pełne miłości i serdeczności, stymulują głównego bohatera do mówienia o uczuciach.
5. Rozwiązanie problemu – ma na celu pokazanie, jak bohater radzi sobie z danym problemem, co robi, jak działa, jakie wzorce zachowania prezentuje. Ważne jest powtarzanie bodźców lękotwórczych, dzięki czemu zachodzi proces „odwrażliwiania” – czyli oswajania się z sytuacjami czy przedmiotami wywołującymi lęk. Również bardzo ważne jest łączenie bodźców nieprzyjemnych z przyjemnymi emocjami, co prowadzi do uwolnienia dziecka od odczuwania lęku wyobrażeniowego, co z kolei przekłada się na obniżenie lęku w sytuacjach realnych.
6. Szczęśliwe zakończenie – lub takie zakończenie, które pozwoli na obniżenie napięcia oraz zaakceptowanie odczuwanych emocji, jak w przypadku bajek o śmierci.
Bajka terapeutyczna ma wywołać zamierzony cel i nie jest to zwykłe opowiadanie czytane dla relaksu. W trakcie czytania warto obserwować dziecko, aby wiedzieć, czy jej treść wywołuje zamierzony efekt. Jeśli dziecko się boi, należy je przytulić, ale nie przerywać lektury. Po przeczytaniu bajki nie należy zmuszać dziecka do rozmowy, chyba, że samo ją rozpocznie. Jeśli tak się stanie, warto wysłuchać tego, co maluch ma do powiedzenia, a zadając pytanie, nie sugerować odpowiedzi. Jeśli nawet zdarzy się, że dziecko wyciągnie z bajki niewłaściwe wnioski, nie należy go krytykować, ale warto zapytać dlaczego tak myśli.
Bajkoterapia utrwala często pozytywne wzorce i wartości takie jak: przyjaźń, tolerancja czy uczciwość.

W jaki sposób bajkoterapia realizowana jest w placówkach oświatowych?
FORMY PRACY Z BAJKĄ W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH:
- Głośne czytanie bajek, baśni tekstów terapeutycznych.
- Słuchanie tekstów literackich nagranych na płytach CD.
- Oglądanie baśni na video.
- Zabawa w teatr – przygotowanie inscenizacji baśni.
- Udział w przedstawieniach teatralnych .
- Gry i zabawy terapeutyczne, integracyjne.
- Wykorzystanie terapeutycznych programów komputerowych.
- Słuchanie tekstów terapeutycznych i muzyki relaksacyjnej.
- Wykonywanie prac plastycznych – mandala, kolorowanie bohaterów baśni, ilustracje do tekstów literackich, inne techniki plastyczne.
- Tworzenie symbolicznego katalogu „ruchomych obrazków” (dzieci inscenizują sceny wymieniane przez nauczyciela).
- Malowanie i rysowanie ilustracji do wybranych (niedokończonych fragmentów utworu).
- Pisanie bajek przez dzieci.
- Pisanie zakończenia historii.
- Wykonywanie ilustracji bohaterów bajek.
- Inscenizacje bajek i baśni.
- Lepienie z plasteliny.
- Wykonywanie wydzieranek i układanie do nich podpisów .
- Projektowanie strojów do ulubionych bohaterów literackich.
- Rozwiązywanie krzyżówek związanych z treścią danego utworu.
- Zabawy logopedyczne oparte o treść wybranego utworu.
- Układanie i rozwiązywanie rebusów

W jaki sposób przebiega rozwój społeczno – emocjonalny w kl. I-IV?

Młodszy wiek szkolny to czas intensywnego rozwoju w sferze uczuciowej. Poszerza się krąg zdarzeń i spraw wywołujących przeżycia emocjonalne dziecka. Zmienia się i różnicuje charakter doznań emocjonalnych. Burzliwy dotychczas sposób wyrażania takich uczuć, jak: radość, wzruszenie, strach, złość, stabilizuje się. Dziecko nie demonstruje już swoich emocji w sposób pełny i nieskrępowany. Stara się - zwłaszcza w sytuacjach społecznych wobec rówieśników lub osób obcych - opanowywać emocje. Dzieci są już wówczas zdolne do przeżywania dłużej trwających uczuć. Wybuchy afektu zaczynają zanikać.
Prowadząc zajęcia z dziećmi warto przeplatać zadania wymagające spokojnego, zrównoważonego działania, z zabawami ruchowymi i ćwiczeniami fizycznymi, wówczas dziecko utrzymuje trwały, pozytywny nastrój i dobrą gotowość do uczenia się.
U każdego dziecka stan emocjonalności zmienia się i zależy od wielu czynników. Do najważniejszych można zaliczyć zmęczenie, zły stan zdrowia, porę dnia, środowisko społeczne, stosunki rodzinne oraz poziom aspiracji czyli wygórowane ambicje rodziców w stosunku do dziecka. Tak więc zależnie od czynników zewnętrznych jak i właściwości układu nerwowego, starsze dziecko zmienia swoje zachowanie i bogaci sferę emocjonalną. Staje się istotą zdolną do przeżywania uczuć wyższych, coraz bardziej świadomych i głębokich.

Rozwój społeczny to zdobywanie przez dziecko dojrzałości do funkcjonowania w społeczeństwie. Jest to proces uczenia się dostosowania do grup społecznych, obyczajów i tradycji oraz poznawania istoty wspólnoty. Polega na przyswojeniu sposobów zachowania się, włączeniu się do życia grupy i uczestnictwie w jej działaniach na równorzędnych prawach i obowiązkach.
Żadne dziecko nie rodzi się społecznie ukształtowane, musi dopiero wyuczyć się odpowiednich zachowań: dostosowania się do innych. Umiejętność tę osiąga poprzez przebywanie z ludźmi różnego typu, w różnych sytuacjach. Uspołecznienie i uczenie się funkcjonowania w środowisku jest trudnym procesem.

W omawianym okresie życia dziecka, w procesie uspołeczniania, szczególną rolę odgrywa środowisko, w którym dziecko wzrasta, a które tworzą dom rodzinny, szkoła oraz różne instytucje wychowania pozaszkolnego: organizacje dziecięce i młodzieżowe, drużyny sportowe, a także samorzutnie tworzące się zespoły rówieśnicze.
Dom rodzinny jest pierwszym i podstawowym środowiskiem, w którym rozpoczyna się rozwój społeczny dziecka. Będąc w naturalnych układach i relacjach z domownikami, uczy się ono postaw i form zachowania wobec innych, poznaje zależności, jakie istnieją między członkami rodziny, odnajduje swoje miejsce, prawa i obowiązki, jak też prawa i obowiązki innych osób tworzących rodzinę. Później dziecko rozszerza swe postawy i zachowania społeczne na innych ludzi i w ten sposób rodzina jest dla dziecka fundamentem, na którym tworzy się jego struktura społeczna.
Nowe możliwości w zakresie poznawania różnorodnych sytuacji społecznych stwarza dziecku również szkoła. W młodszym wieku szkolnym w sposób wyraźnie aktywny dąży do towarzystwa innych dzieci, zaczyna interesować się społecznymi sprawami swojej klasy i zabiega o zdobycie pozycji w zespole. Uczniowie klasy I dążą do towarzystwa rówieśników i do wspólnego działania, ale nie mają jeszcze poczucia wspólnoty celów i zadań. Jednoczy ich wprawdzie skierowanie uwagi na nauczyciela, lecz w istocie każde dziecko w klasie jest jakby odizolowane od innych. Dzieci w tych klasach często skarżą się na kolegów nie mając jednak intencji zaszkodzenia im, lecz chcąc głównie zachować porządek w klasie lub usunąć coś, co im przeszkadza w wykonywaniu zadania. W klasie III i IV skargi indywidualne bywają przez kolegów potępiane, podobnie jak „krycie” złego zachowania się kolegi. W tym wieku wszystkie ważniejsze wypadki omawia się w klasie zbiorowo i dzieci zaczynają się liczyć z opinią społeczną.
Uczniom klasy I nie sprawia żadnej różnicy to, czy nauczyciel uczynił im uwagę w cztery oczy, czy wobec całej klasy. Dla uczniów klasy III i IV stanowi to ogromną różnicę. Nagany udzielane wobec całej klasy, przeżywają oni o wiele silniej.
W ciągu kilku pierwszych lat nauki zachodzą też poważne zmiany w stosunkach koleżeńskich dzieci. Uczniowie I klasy nie mają przy nawiązywaniu kontaktów społecznych specjalnych wymagań. Często przyjaźnią się ze sobą dzieci, które blisko siebie mieszkają lub siedzą razem ze sobą w ławce. Z upływem czasu zmieniają się kryteria doboru kolegów. W klasie I dobry kolega to ten, który dobrze się uczy, ważna jest tu ocena z punktu widzenia nauczyciela i stosunek ucznia do obowiązków szkolnych. W klasie II i III dobrym kolegą jest ten, kto pomaga innym, kto jest koleżeński i broni słabszych. Pod koniec klasy III kryterium oceny dobrego kolegi nabiera charakteru moralnego. Dobry kolega powinien być sprawiedliwy, śmiały, prawdomówny, wrażliwy na potrzeby innych, uczynny, otwarty itp.
Przynależność do zespołu wpływa już od klasy I na rozwój uczuć moralnych dziecka i przyczynia się do rozwoju najbardziej pożądanych cech osobowości takich jak m.in. wrażliwość na potrzeby innych, współpraca, odpowiedzialność.
Nauczyciel odgrywa w życiu dziecka w młodszym wieku szkolnym szczególną rolę i ma możność wywierania na nie dużego wpływu. Dzieci w omawianym okresie „garną się” do nauczyciela całym sercem, a w niektórych sprawach cenią jego zdanie wyżej od zdania rodziców. Sytuacja szkolna sprawia, że uczniowie mają pewne własne oczekiwania wobec nauczyciela. Uczniowie chcą przede wszystkim, aby nauczyciel był dobry i wyrozumiały, żeby ich lubił i się o nich troszczył. Uczniowie chcą się czuć przy nauczycielu bezpiecznie i mieć do niego w pełni zaufanie.
Z czasem na podstawie własnych doświadczeń uczniowie budują sobie różne opinie o swoich nauczycielach, ale ich oczekiwania tak dynamicznie się nie zmieniają. Charakterystyka nauczyciela sporządzona przez uczniów w wieku 11-14 lat jest już bardziej zróżnicowana. Opis cech nauczyciela dotyczy głównie jego wyglądu zewnętrznego ale również wiedzy, kompetencji, poziomu intelektualnego, uzdolnień i umiejętności pedagogicznych.
Trudności w integracji społecznej wśród dzieci klas 1-3 szkoły podstawowej są częstym zjawiskiem. Niemal w każdej klasie znajdują się dzieci, które nie radzą sobie z zaaklimatyzowaniem się w nowej grupie. Bardzo często są odrzucane przez rówieśników, co przyczynia się do tworzenia jeszcze większego dystansu między nimi. Rolą nauczyciela jest stworzenie takich warunków pracy dydaktyczno-wychowawczej, aby umożliwić każdemu z uczniów właściwy rozwój społeczny. Ważna staje się ciągła ich obserwacja.
Wdrażanie dzieci do aktywności, pracy w grupie oraz organizowanie sytuacji sprzyjających integracji to doskonały sposób na wspomaganie rozwoju społecznego każdego dziecka.

Małgorzata Tarnawska

Bibliografia:

1. Bajeczne mikstury czyli Bajki psychoterapeutyczne, psychoedukacyjne i relaksacyjne, Elżbieta Śnieżkowska-Bielak, Gdańsk : Wydawnictwo Harmonia,
2. Bajka jak lekarstwo: zastosowanie bajkoterapii w terapii pedagogicznej, Agnieszka Chamera-Nowak, Lidia Ippoldt, Warszawa 2015.
3. Bajka w twórczym rozwoju, Olga Handford, Wiesław Karolak, Łódź : Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, 2007.
4. Bajki rymowane w biblioterapii , Agnieszka Łaba. - Wyd. 2. Kraków, 2010.
5. Bajki terapeutyczne , Maciejka Mazan, Wydanie III. Warszawa 2019.
6. Bajki terapeutyczne na dobry dzień i jeszcze lepsze jutro : poradnik terapeutyczny pozytywnego myślenia, działania i odczuwania , Barbara Stańczuk , Kalisz 2015
7. Biblioterapia i bajkoterapia : rola literatury w procesie zmian rozumienia świata społecznego i siebie, Maria Molicka, Poznań 2011.
8. Z motylem w tle : o baśni w biblioterapii i terapii pedagogicznej , Irena Borecka, Wałbrzych : Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, 2004.