Religia rzymska i narodziny chrześcijaństwa - konspekt lekcji historii w klasie I LO

Temat lekcji: Religia rzymska, narodziny chrześcijaństwa
Czas trwania: 45 minut

Cele operacyjne:
Zamierzone umiejętności ucznia:
• Potrafi omówić zróżnicowanie religijne w Rzymie przed rozprzestrzenieniem się Chrześcijaństwa
• Rozumie wpływ Judaizmu na kształtowanie się Chrześcijaństwa
• Zna najważniejsze fakty związane z działalnością Jezusa Chrystusa
• Rozumie przyczyny prześladowania Chrześcijan przez władców rzymskich
• Potrafi omówić organizacje Kościoła w pierwszych wiekach jego funkcjonowania, oraz zna najważniejsze edykty władców rzymskich dotyczące Chrześcijan.
Metody:
• Rozmowa nauczająca
• Praca z podręcznikiem
• Praca z tekstem źródłowym
• Praca samodzielna pod kierunkiem nauczyciel
Środki dydaktyczne:
• Podręcznik
• Mapa ścienna i mapki w podręczniku

Przebieg zajęć:

Część wstępna:
• Czynności organizacyjne
• Sprawdzenie pracy domowej
• Rekapitulacja wtórna: „Osiągnięcia cywilizacyjne Rzymu”
• Nawiązanie do nowego tematu
Część zasadnicza:
• Omówienie politeizmu rzymskiego i znaczenia kultów ludów wchodzących w skład Imperium, wraz z krótkim zarysem najważniejszych z tych kultów.
• Przedstawienie sytuacji polityczno-społecznej w Palestynie pod rządami rzymskimi, charakterystyki podziałów religijnych wśród Żydów (sekty: faryzeuszy, saduceuszy, esseńczyków)
• Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu z podręcznika charakteryzują działalność Jezusa, jej wpływ na kształtowanie się nowej religii
• Nauczyciel omawia strukturę pierwszej organizacji kościelnej, oraz stosunek władz Rzymu do nowopowstałej religii
• Uczniowie czytają tekst źródłowy: „pismo Gajusza Pliniusza do Trajana Imperatora”

Gajusz Pliniusz do Trajana Imperatora
Jest to, Panie, moim zwyczajem zwracać się do Ciebie we wszystkich sprawach, co do zała¬twienia których mam wątpliwości. Któż może bowiem lepiej pokierować mną wobec mojego niezdecydowania albo pouczyć w mojej nieświadomości?
Nigdy nie uczestniczyłem w prowadzeniu śledztwa przy badaniach chrześcijan, dlatego nie wiem, co i w jakim stopniu zazwyczaj się karze ani jak się przeprowadza badania. Niemało też zastanawiałem się nad tym, czy trzeba brać pod uwagę wiek, czy też młodych należy traktować tak samo jak bardziej dorosłych. Czy przebacza się tym, którzy żałują swych czynów? Czy też fakt, że ktoś, kto kiedykolwiek był chrześcijaninem, przestał nim być, nie pomaga mu? Czy karze się samą nazwę chrześcijanina, nawet jeśli jest wolna od czynów występnych, czy też karze się czyny występne związane z nazwą chrześcijanina.
Dotychczas w stosunku do tych, których denuncjowano mi jako chrześcijan, stosowałem taki sposób postępowania: pytałem ich samych, czy są chrześcijanami; kiedy przyznawali się, pyta¬łem po raz drugi i trzeci, grożąc im torturami. Trwających uparcie przy swoim kazałem odpro¬wadzić [na śmierć]. Nie miałem bowiem wątpliwości, cokolwiek by wyznali, że z pewnością na¬leży ukarać upór i nie dającą się zmienić krnąbrność.
Byli znowu inni, których opanował obłęd, ale ponieważ byli obywatelami rzymskimi, zanoto¬wałem, że należy ich odesłać do Rzymu. Później, w trakcie załatwiania tych spraw, jak zwykle bywa, w miarę jak oskarżenia się rozszerzały, przydarzały się rozmaite przypadki.
Został mi przedłożony donos anonimowy, zawierający wiele nazwisk; spośród oskarżonych postanowiłem zwolnić tych, którzy twierdzili, że nie są i nigdy nie byli chrześcijanami, skoro za moim przykładem wzywali bogów i składali ofiary z kadzidła i wina przed twoim posągiem, któ¬ry w tym celu rozkazałem przynieść wraz z posągami bogów, ponadto przeklinali Chrystusa - rzeczy do których podobno nie dają się zmusić ci, którzy są rzeczywiście chrześcijanami.
Inni wymienieni w donosie powiedzieli, że są chrześcijanami a potem temu zaprzeczyli: powie¬dzieli, że byli nimi wprawdzie, ale że przestali nimi być, jedni trzy lata temu, inni dawniej, niektórzy nawet przed dwudziestu laty. Ci wszyscy uczcili Twój posąg i posągi bogów i przeklęli Chrystusa,
Twierdzili zaś, że cała ich wina czy też cały ich błąd na tym polega, że zwykli byli w określo¬nym dniu zbierać się przed wschodem słońca i śpiewać, wtórując jedni drugim, pieśń ku czci Chrystusa, jakby ku czci Boga, i wiązać się przysięgą nie do popełnienia jakiejś zbrodni, lecz do niepopełniania kradzieży, grabieży, cudzołóstwa, do niełamania danego słowa, do nieuchylania się zwrotu depozytów. Że następnie mieli zwyczaj rozchodzić się i zbierać ponownie dla zażywa¬nia posiłku - jednak zwyczajnego i niewinnego; że nawet to przestali robić po moim edykcie, którym, zgodnie z Twoimi poleceniami, zakazałem tajnych zrzeszeń. Tym bardziej wydało mi się konieczne zapytanie, również przy zastosowaniu tortur, dwóch niewolnic, o których mówiono, że są służkami w kulcie, aby dowiedzieć się, jaka w tym wszystkim jest prawda. Nie znalazłem w tym wszystkim nic innego prócz zdrożnego, przesadnego zabobonu.
Odroczywszy więc śledztwo, uciekłem się do skonsultowania z Tobą. Rzecz wydała mi się godna konsultacji, zwłaszcza ze względu na liczbę oskarżonych: wielu bowiem ludzi wszelkiego wieku, wszelkiego stanu i obu płci jest albo zostanie oskarżonych. A nie tylko w miastach, lecz również we wsiach i po polach rozpanoszyła się zaraza tego zabobonu.

Pliniusz Młodszy, Listy, X. 96, tłum. E. Wipszycka, Państwo rzymskie a chrześcijaństwo do początków IV w. Cyt. za: J. Wolski, T. Kotula, A. Kunisz, Starożytny Rzym we współczesnych badaniach, Kraków IW4, s. 155-156.
• Po zapoznaniu się z tekstem uczniowie odpowiadają na umieszczone pod nim pytania:
1. Przedstaw przebieg śledztwa prowadzonego przez Pliniusza. W jaki sposób pozycja społeczna wpływała na sposób traktowania zatrzymanego?
2. Czego obawiał się Pliniusz, rozpoczynając prześladowania po otrzymaniu donosów, a co ostatecznie znalazł?
3. Wymień powody, dla których Pliniusz uważa, że chrześcijan mimo wszystko należy karać.
4. W jaki sposób zatrzymani mogli udowodnić, że z chrześcijaństwem nie mieli nic wspól¬nego?
5. Wymień elementy kultu chrześcijańskiego występujące w liście Pliniusza.
6. Przedstaw stosunek chrześcijan do cywilizacji grecko-rzymskiej.

• Nauczyciel omawia proces przechodzenia od prześladowań (oskarżenie Chrześcijan przez cesarza Nerona o podpalenie Rzymu, edykty cesarza Dioklecjana wydane w latach 303-304 n.e.) do uznania Chrześcijaństwa za jedyną religie obowiązującą w Rzymie ( edykt wydany przez cesarza Teodozjusza Wielkiego w roku 392 n.e.)
• Wspólna konstrukcja notatki z lekcji

Rekapitulacja pierwotna:
• uczniowie ustnie, na podstawie informacji poznanych na lekcji odpowiadają na pytania kontrolne w podręczniku.
Pyt.2. Dlaczego Jezus Chrystus budził niepokój wśród Żydów
Pyt.3. Jaką rolę pełniła religia monoteistyczna w Cesarstwie Rzymskim
Pyt.4. (zmodyfikowane przez nauczyciela) Jaka była rola cesarzy rzymskich w tłumieniu i wprowadzaniu religii chrześcijańskiej?