Usprawnianie spostrzegania wzrokowego oraz orientacji przestrzennej w kontekście nauki czytania i pisania

Spostrzeganie wzrokowe oraz umiejętności z zakresu orientacji przestrzennej to bardzo istotne czynniki wpływające na naukę czytania i pisania. Dlatego też ogromne znaczenie ma przygotowanie i rozwijanie u dzieci tych płaszczyzn, po to, by w przyszłości zapobiegać problemom w nauce.
Na czym powinno nam zależeć w pracy nad rozwijaniem spostrzegania i orientacji przestrzennej?
Po pierwsze na tym, by dziecko szybko i sprawnie rozpoznawało obrazy wzrokowe. Po drugie - by miało wyrobioną umiejętność rozpoznawania bardzo podobnych obrazów wzrokowych. Po trzecie - by wyrobić umiejętność ujmowania zależności między całością obrazu a jego elementami. Po czwarte warto rozwijać orientację w kierunkach, aa co za tym idzie rozróżnianie strony lewej od strony prawej, góry od dołu itd. Po piąte - ćwiczymy umiejętności przenoszenia następstw czasowych na kolejności szeregowania czyli wyrabiamy nawyk śledzenia od strony lewej do prawej. U wielu dzieci występuje tendencja śledzenia od strony prawej do lewej co w znacznym stopniu utrudnia naukę czytania i pisania, warto więc na to zwracać uwagę. Po szóste -doskonalimy pamięć wzrokową. Po siódme - dużo uwagi i ćwiczeń poświęcamy na rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej. I po ósme - uczymy spostrzegania istotnych cech form geometrycznych.

Jak widzimy, usprawnianie spostrzegania oraz orientacji przestrzennej wymaga uwzględnienia wielu umiejętności cząstkowych, których opanowanie dla dzieci nie zawsze jest proste. Dlatego pracę warto rozpoczynać od materiałów najłatwiejszych - dużych obrazów przedmiotów, zwierząt, roślin, znacznie trudniejsze są bowiem figury geometryczne. W miarę postępów materiał spostrzeżeniowy może być już trudniejszy, wzbogacony o większą ilość przedmiotów oraz większą ilość szczegółów.
Duże znaczenie ma również wielkość obrazów, na początkowych etapach są to obrazy duże, które stopniowo będziemy zmniejszać.
Kolejnym elementem jest odległość, z której oglądamy, powinna być ona dostosowana do wielkości danego obrazu, przy czym warto pamiętać o ty, że najlepiej spostrzegane są duże obrazy z dużej odległości - te prawidłowości wykorzystywane są często przez reklamy.
Pamiętajmy również iż spostrzeganie jest łatwiejsze w odniesieniu do materiałów nieruchomych, a stopień trudności wzrasta gdy obraz porusza się. Ma to szczególnie znaczenie przy spostrzeganiu w krótkich ekspozycjach.
Warto również mieć na uwadze to, iż łatwiejsze jest rozpoznawanie obrazu nazwanego, a że zadania są tym trudniejsze im bardziej są złożone.

Oto przykładowe ćwiczenia:

1.Rozpoznawanie treści obrazów ukazywanych w krótkich ekspozycjach.
Przy czym na początku liczba obrazów nie powinna być duza, stopniowo możemy zwiększać ich liczbę. Zabawy tego typu możemy przeprowadzać zarówno indywidualnie jak i grupowo.
Można wykorzystać 2 sposoby ekspozycji:
- obraz kładziemy na stole i zakrywamy
- obraz trzymamy w dłoniach i prezentujemy.
Mozemy również, zwiększając stopnień trudności łączyć różne zadania np.: układanie w trzech rzędach segregując kolorami.

2.Dobieranie par jednakowych obrazków.
Można stosować warianty:
- dobierania swobodnego
- dobierania kierowanego
- gry tupu domina
- ćwiczenia typu dobieranki
- loteryjki obrazkowe
- dobieranki-odkrywanki.

3. Układanie obrazków po stronie prawej i lewej, na górze, na dole.
Warianty:
- układanie poprzedzone pokazem
- układanie według instrukcji słownej
- określanie położenia obrazka przez dziecko

4. Układanie obrazków w szeregu według kolejności, w jakiej były eksponowane.
Rozpoczynamy od małej liczby obrazków, stopniowo zwiększamy stopnień trudności.

5. Dobieranie części do całego obrazka.

6. Układanie obrazków z części.
Przy czym o stopniu trudności decyduje:
- liczba części
- sposób pocięcia obrazka
- czytelność elementów
- treść obrazków i sposób ich przedstawienia.
Ćwiczenia tego typu mogą mieć różne formy:
- układanie według wzoru
- układanie wzoru z pamięci
- układanie bez wzoru.

7. Dobieranie jednakowych form geometrycznych.
Stopniujemy trudność rozpoczynając od:
- podstawowych kształtów
- stosujemy domina geometryczne
- wycięte figury
- figury różnie położone na kartonie
- pojedyncze figury nieforemne
- kompozycje z figur geometrycznych
- symetryczne układy z figur
- szeregowe układy figur
- asymetryczne układy figur
- kompozycje z różnymi układami jednakowych elementów
- kolorowe kompozycje w kwadracie lub prostokącie

8. Układanie kompozycji z figur geometrycznych.

9. Odtwarzanie linii.

10. Rysowanie za pomocą szablonów.

11. kończenie zaczętych rysunków.

12. Rysowanie według wzoru.

Są to oczywiście przykładowe propozycje, które możemy dowolnie modyfikować dostosowując do potrzeb dzieci, z którymi pracujemy. Warto przy tym pamiętać o tym, by ćwiczenia te były również ciekawe i dawały poczucie sukcesu, co bardzo motywuje do dalszej pracy.