W pułapce uzależnienia. O szkodliwości zażywania alkoholu. Scenariusz zajęć profilaktycznych

I Cele ogólne:
1. Przekazanie informacji dotyczących szkodliwości substancji psychoaktywnych.
2. Przedstawienie mechanizmów wchodzenia w uzależnienie od substancji psychoaktywnych.
3. Przekazanie informacji na temat alkoholu jako substancji psychoaktywnej.
4. Ukazanie skutków zażywania alkoholu.
5. Wskazanie możliwości uzyskania pomocy osobom uzależnionym i współuzależnionym.
6. Uświadomienie wychowankom, że warto być człowiekiem asertywnym, umiejącym powiedzieć „nie”. Rozwijanie kompetencji wychowanków w tym zakresie.

II Cele operacyjne – uczeń:
1. Zna mechanizmy uzależnienia od środków psychoaktywnych.
1. Ma widzę na temat szkodliwości substancji psychoaktywnych dla człowieka.
3. Zna skutki picia alkoholu.
4. Rozumie problem alkoholizmu. Wie, co to jest alkoholizm, potrafi podać powody sięgania po alkohol i ich skutki.
5. Wie, jak radzić sobie z uzależnieniem i jak walczyć z nałogami.
6. Wie na czym polega postawa asertywna. Potrafi budować asertywne wypowiedzi.

III Stosowane metody:
1. Metody podające: wyjaśnienie, mini wykład.
2. Metody aktywizujące: dyskusja, praca w grupach, ćwiczenia przedmiotowe.
3. praca indywidualna;
4. burza mózgów.

IV Środki dydaktyczne:
Karty pracy, papier kolorowy, pisaki, markery, kartki A4, rzutnik.

V Przebieg zajęć:
1. Przywitanie grupy.

2. Przypomnienie treści poprzednich zajęć. Weryfikacja zapamiętanych przez uczniów treści.

3. Przedstawienie tematu zajęć

4. Wykonanie przez uczniów „mapy myśli” na tablicy. Każdy uczeń kolejno proponuje hasło kojarzące mu się z uzależnieniem i zapisuje je na tablicy.

5. Dyskusja na temat zapisanych skojarzeń oraz mechanizmów uzależnienia.

6. Mini wykład na temat rodzajów uzależnienia:
- uzależnienie fizyczne /fizjologiczne/;
- uzależnienie psychiczne /psychologiczne/.

7. Obejrzenie z uczniami krótkiego filmu (pt. JAK DZIAŁA ALKOHOL ? Alkohol vs. TWÓJ ORGANIZM!; Profilaktyka uzależnień. Alkohol, Akademia NFZ), dotyczącego problemu alkoholizmu.
Po obejrzeniu krótka dyskusja na temat obejrzanego filmu, moderowana przez nauczyciela.

8. Miniwykład - wyjaśnienie za pomocą Załącznika nr 1 jakie są etapy wchodzenia w nałóg, zobrazowanie wpływu alkoholu na organizm człowieka.

9. Narysowanie na tablicy szkicu osoby uzależnionej od alkoholu i zaproszenie wychowanków do stworzenia karykatury, z ukazaniem wszystkich wad nałogowca (w wyglądzie i cechach wewnętrznych).

10. Ćwiczenie i praca w grupach.
Każda grupa ma za zadanie stworzenie hasła plakatowego dotyczącego szkodliwości alkoholu oraz problemu alkoholizmu. Następnie wszyscy wychowankowie wspólnie wybierają najlepsze prace.

11. Dyskusja na temat radzenia sobie z alkoholizmem. Wskazanie poradni, miejsc, telefonów zaufania, w których można szukać pomocy.

12. Przedstawienie, w jaki sposób mówić „nie” za pomocą załącznika nr 2.

13. Ćwiczenie – praca w grupach utrwalająca umiejętności asertywnej postawy. Załącznik nr 3.

14. Podsumowanie konsekwencji zażywania alkoholu, w szczególności przez osoby niepełnoletnie i kobiety w ciąży. Podanie uczniom adresów i numerów telefonów ośrodków pomagających osobom uzależnionym oraz ich rodzinom.

15.Praca domowa.

16. Ewaluacja zajęć .

Załącznik 1. Etapy „wchodzenia” w uzależnienie
Etap 1
Używanie – człowiek uczy się nowego zachowania w nowej sytuacji albo po to, aby osiągnąć nowy cel; występuje chęć powtarzania tego zachowania.
Etap 2
Nadużywanie – człowiek doskonali formy korzystania z nowego zachowania/substancji; odkrywa, jakie możliwości daje w różnych nowych sytuacjach; zachowanie/substancja zaczyna być coraz bardziej pozytywnie wartościowane – staje się sposobem reagowania na różne sytuacje, zaczyna regulować funkcjonowanie człowieka.
Etap 3
Dominacja nałogowego zachowania – w centrum zainteresowania człowieka znajduje się czynność/ substancja oraz osiągane za pomocą niego/niej cele; inne zachowania i cel schodzą na plan dalszy, zostają odrzucone; następuje ogólny spadek formy, gorsze samopoczucie, które człowiek stara się podnieść poprzez bardziej intensywne korzystanie z nałogowego zachowania.
Etap 4
Używanie problemowe – nałogowe zachowanie/substancja staje się ucieczką od problemów, jednocześnie jednak wzrasta liczba problemów związanych z nałogiem – pojawia się poczucie braku możliwości działania, lęk. Ciągle jednak sposobem na rozwiązanie problemów jest nałogowe zachowanie/substancja – modyfikacji ulega jednak sposób korzystania z niego/niej.
Etap 5
Kryzys – pojawia się dylemat: kontynuować nałogowe zachowanie czy zrezygnować z niego? Pojawia się poczucie zmęczenia i wyczerpania. Nałogowe zachowanie zostaje porzucone na pewien okres czasu.
Etap 6
Wymuszona abstynencja od nałogowego zachowania – człowiek trwa w abstynencji, aby odpocząć od problemów, zebrać siły. Zaczyna dostrzegać plusy płynące z abstynencji, pozytywnie wartościuje inne zachowania. Znaczenie zachowania nałogowego spada.
Etap 7
Dominacja abstynencji – abstynencja utrwala się; człowiek w dużej mierze koncentruje się na powstrzymaniu się od nałogu, zauważa i coraz bardziej docenia możliwość funkcjonowania bez zachowania nałogowego; zaczyna poszukiwać nowych zachowań i celów.
Etap 8
Rozwój – człowiek uczy się innego sposobu funkcjonowania, zaczyna odczuwać satysfakcję.

Załącznik 2. Sztuka mówienia „NIE”
1. Najpierw powiedz „NIE”.
2. Mów w sposób jasny, stanowczy, bez wahań.
3. Utrzymaj kontakt wzrokowy.
4. Zaproponuj alternatywę:
− możemy pójść razem do kina, na lodowisko, na basen...
− możemy pójść na colę, na lody, na dobre ciastko...
5. Poproś tę osobę, żeby przestała Cię namawiać i nie robiła tego więcej.
6. Zmień temat.
7. Unikaj stosowania wymówek, powiedz prawdę: „nie chcę pić alkoholu”.

Załącznik nr 3. Praca w grupach dot. asertywnej postawy.
GRUPA I
Do ciebie i twojego kolegi podchodzi 2 starszych uczniów. Mają piwo i papierosy i chcą was namówić. Ty nie masz na to ochoty. Jak postąpisz?

GRUPA II
Kolega z klasy namawia cię, abyście z ostatniej lekcji poszli na wagary. Jaką podejmiesz decyzję?

GRUPA III
Dwie twoje koleżanki dokuczają innej. Próbują ciebie namówić, abyś robiła to samo. Nie masz na to ochoty. Wiesz, że jest to przemoc psychiczna. Co zrobisz?

GRUPA IV
Hej, wyskocz z dziesięciu złotych. Zapomniałem wziąć z domu, a dzisiaj mija termin wpłaty na kino. Jak nie zapłacę, nie pojadę.
Słabo się znacie, ale wiesz, że chłopak mieszka w jednym bloku z twoim najlepszym kumplem i od dziecka się przyjaźnią. Masz w portfelu równo dziesięć złotych, które miałeś przeznaczyć na bilet na autobus i jakąś przekąskę dla siebie. Co robisz?