Zjawisko i profilaktyka HIV, AIDS

ZJAWISKO I PROFILAKTYKA AIDS/HIV
Według szacunków UNAIDS (Wspólny Program Narodów Zjednoczonych ds. HIV/AIDS) obecnie z wirusem żyje na świecie ok. 33 miliony osób.
W Polsce od 1985 roku do końca czerwca 2010r. wykryto około 13 tysięcy zakażeń. Szacuje się, że kolejne 20 tysięcy osób nie wie, o swoim zakażeniu. Zakażenia HIV dotykają przede wszystkim osób młodych, a rozprzestrzeniają się głównie poprzez kontakty seksualne. Mimo pozornie coraz większej wiedzy na temat HIV/AIDS, brakuje świadomości, że problem HIV/AIDS może dotyczyć każdego. Wiedza o zakażeniu pozwala na dalszą kontrolę swojego stanu zdrowia oraz zmniejsza ryzyko zakażenia partnera (partnerów), a co za tym idzie ma znaczny wpływ na jakość naszego życia.
Wspólną cechą epidemii na całym świecie jest fakt, że HIV dotyka głównie osób młodych. Prawie 40% osób żyjących z HIV na świecie jest między 15 a 24 rokiem życia. W Polsce jest podobnie: 7% wszystkich zakażeń wykryto u osób poniżej 20 roku życia, zaś 47% wszystkich zakażeń HIV dotknęło osoby między 20 a 29 rokiem życia. Dominującą grupę (74%) wśród zakażonych HIV i chorych na AIDS w Polsce stanowią osoby w wieku produkcyjnym (20-49 lat).
Według Krajowego Centrum ds. AIDS dane epidemiologiczne
w Polsce wynoszą:
HIV i AIDS w Polsce - dane od początku epidemii (1985 r.)
do 30 czerwca 2012 roku:
• 15 724 zakażonych ogółem
• co najmniej 5 913 zakażonych w związku z używaniem narkotyków
• 2 763 zachorowań na AIDS
• 1 162 chorych zmarło

CO TO JEST AIDS?

AIDS (Acquited Immune Deficiency Syndrome) oznacza chorobę określoną jako zespół nabytego upośledzenia odporności. Jest to nowa groźna choroba szerząca się gwałtownie od początku lat 80. Jej istotą jest utrata odporności organizmu na czynniki chorobotwórcze, np. bakterie, wirusy, grzyby, co doprowadza do ciężkich schorzeń, a często do śmierci. Człowiek z AIDS ma więcej zespołów objawowych wskazujących, że został zakażony wirusem powodującym osłabienie układu odpornościowego do tego stopnia, iż drobnoustroje, które normalnie uległyby zniszczeniu, mogą teraz przeżyć i wywołać zakażenie oraz choroby organizmu.
Przyczyną choroby jest wirus HIV (Human Immunodeficiency Virus), czyli ludzki wirus upośledzenia odporności, który znajduje się w krwi lub w wydzielinach osób zakażonych.
W klasycznej postaci AIDS jest chorobą rozwijającą się powoli, choć nie bez nagłych, ostrych załamań. Najważniejszym dramatem jest to, że jak na razie rozpoznanie AIDS oznacza wyrok śmierci, tylko wykonanie tego wyroku przez naturę może być przesunięte o rok, dwa lub nawet więcej lat.
Wirus HIV wywołuje AIDS osłabiając układ odpornościowy organizmu. Ten układ jest złożony z różnych części składowych, a każda z nich spełnia inną funkcję w zwalczaniu zakażeń. HIV może również wnikać do ośrodkowego układu nerwowego. Układ ten, do którego należą mózg i rdzeń kręgowy, jest związany z pracą mięśni i innymi czynnościami. Gdy zostanie zakażony wirusem HIV, widzenie, koordynacja ruchów i pamięć ulegają zaburzeniom.

W JAKI SPOSÓB CZŁOWIEK ZARAŻA SIĘ WIRUSEM HIV?

Szczegółowe badania epidemiologiczne wykazały, iż wirus HIV przenoszony jest trzema drogami:
 poprzez kontakt seksualny zwłaszcza kiedy wymienione są: nasienie i wydzieliny pochwy, a więc przede wszystkim w trakcie penetracyjnego stosunku płciowego;
 poprzez zakażoną krew i produkty krwiopochodne;
 bezpośrednio z matki na płód i nowonarodzone dziecko, przeniesiony podczas ciąży, w czasie porodu lub wkrótce po porodzie.

KONTAKT SEKSUALNY

Podczas kontaktu seksualnego wirus HIV może dostać się do krwioobiegu poprzez pochwę, prącie lub odbyt, a szczególnie łatwo wtedy, gdy błona śluzowa wyściełająca lub okrywająca te narządy jest uszkodzona.
Zakażenie osoby zdrowej przez nosiciela tego wirusa (HIV-pozytywnego) może nastąpić w czasie kontaktów homo- i heteroseksualnych. Ryzyko zakażenia jest większe, jeżeli którykolwiek z partnerów jest chory na inną chorobę przenoszoną drogą płciową. Do infekcji zachodzi najłatwiej, gdy tkanki w obrębie narządów płciowych są uszkodzone lub stosunek płciowy odbywa się w okresie miesiączki. Szczególnym ryzykiem są obciążone stosunki oralne, gdyż błona śluzowa odbytu jest podatna na mikrourazy, co ułatwia wirusowi dostanie się do wnętrza partnera.

KONTAKT Z KRWIĄ

Wirus HIV może być przeniesiony przez korzystanie ze wspólnej igły, strzykawki, która zawiera zakażoną krew. Ponieważ narkomani, wstrzykujący sobie zastrzyki dożylnie, wciągają krew do igły i strzykawki, używanie tego samego sprzętu staje się bardzo ryzykowne i było przyczyną wielu przypadków zakażenie wirusem HIV. W Polsce około 70% nosicieli stanowią narkomani. Każdą używaną igłą, która nie została należycie wysterylizowana, można przenieść wirusy od osoby zakażonej do następnego użytkownika tej igły, niezależnie od zawartości strzykawki. Niebezpieczeństwo stanowi krew, także w używanej igle i strzykawce.
Zakażenie może nastąpić również podczas przeszczepów, transfuzji zakażonej krwi, oraz sztucznego zapłodnienia. W Polsce odsetek zakażonych przez krew i jej produkty, transplanty oraz sztuczne zapłodnienie jest niski i wynosi mniej niż 1%.

CIĄŻA: MATKA Z WIRUSEM HIV ZAKAŻA PŁÓD LUB SWOJE NOWONARODZONE DZIECKO

HIV może być przenoszony z seropozytywnej matki na jej dziecko w czasie ciąży, porodu lub podczas karmienia piersią. Najczęściej dochodzi do infekcji podczas porodu, a rozwiązanie ciąży poprzez cesarskie cięcie nie zmniejsza ryzyka zakażenia płodu.

FORMY KONTAKTÓW MIĘDZYLUDZKICH, KTÓRE NIE PROWADZĄ DO PRZENIESIENIA WIRUSA HIV:

 używanie ubrań i przedmiotów, które nosiły i dotykały osoby zakażone HIV;
 zabawy z dzieckiem, które ma AIDS;
 opieka nad dziećmi sprawowana przez osobę dorosłą seropozytywną;
 pływanie w basenie, rzece czy jeziorze z osobą lub osobami chorymi na AIDS (HIV);
 kichanie lub kaszel osób z HIV (AIDS);
 opieka nad chorym na AIDS przy zachowaniu podstawowych zasad higieny. Jednak kiedy osoba chora na AIDS choruje na czynną gruźlicę powinna zażywać leki przeciwgruźlicze, aby nie zakażała innych;
 udzielanie pierwszej pomocy przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności, oddawanie krwi, jeżeli dawca nie jest nosicielem HIV.

Nie ma dowodów, że HIV przenosi się drogą oddechową, jelitową lub przez przypadkowe kontakty międzyludzkie. Nie stwierdzono, by HIV przenoszony był przez żywność, wodę, pot czy łzy. Nic nie wskazuje, by zakażenie mogło nastąpić wskutek korzystania ze wspólnej ubikacji, wspólnych sztućców, szklanek lub innych przedmiotów, takich jak telefon czy używana odzież.
Nie ma niebezpieczeństwa przy pocałunkach towarzyskich np. w policzek. Pocałunki głębokie z wymianą śliny mogą nieść za sobą niebezpieczeństwo zakażenia, jeśli krew nosiciela HIV przedostanie się do jego partnera. Krwawienie może być wynikiem uszkodzenia skóry wokół ust bądź śluzówki. Sama ślina nie zawiera wirusów HIV w ilości wystarczającej do zakażenia partnera.
Wirus HIV nie jest przenoszony za pośrednictwem komarów lub jakichkolwiek innych owadów.

CO SIĘ DZIEJE Z OSOBAMI ZAKAŻONYMI WIRUSEM HIV?

1. Niektórzy ludzie w początkowym stadium zakażenia HIV mogą odczuwać pewne dolegliwości takie jak: ogólne osłabienie, utrata apetytu, powiększone węzły chłonne. Może się jednak zdążyć, że dana osoba nie wykazuje żadnych symptomów zakażenia wirusem.
2. Potem większość osób nie wykazuje przez długi okres czasu żadnych objawów chorobowych. Wirus jednakże pozostaje w organizmie i zakażona osoba może nie wiedząc o tym przekazywać go innym. Nie można po samym wyglądzie danej osoby określić, czy została zakażona wirusem HIV.
3. Po około 3 miesiącach możliwe jest wykrycie zakażenia HIV drogą badania krwi. Jest to test na obecność przeciwciał anty HIV we krwi osoby badanej.
4. W miarę rozwoju choroby może wystąpić utrata wagi, gorączka, pocenie się w nocy. Niektórzy uskarżają się na uczucie stałego zmęczenia. Objawy te są także bardzo częste w wielu innych chorobach i dlatego jeśli ktoś się źle czuje, powinien skontaktować się ze swoją przychodnią zdrowia.
5. U ludzi zakażonych HIV może rozwijać się AIDS. Średnio okres czasu od zakażenia do pierwszych objawów AIDS przekracza 5 lat, ale wahania są duże w różnych przypadkach. AIDS jest chorobą nieuleczalną.
6. AIDS rozpoznajemy, kiedy wystąpią trzy okoliczności:

 Osoba jest ciężko chora na jedną z chorób, którą zdrowy człowiek jest zwykle w stanie łatwo zwalczyć. Mogą być to różne postacie zapalenia płuc, gruźlica, inne zakażenia bakteryjne. Czasami jest to rzadko występujący nowotwór skóry.
 Chory ma takie objawy jak wodnista biegunka, gorączka i problemy ze skórą, węzłami chłonnymi i gardłem. Dolegliwości te będą trwały dłużej niż trzy miesiące i będą zwykle łączyły się z poważną utratą masy ciała. U osoby tej test na obecność przeciwciał – anty HIV jest pozytywny.
 Osoby u których stwierdzono AIDS umierają w ciągu kilku lat od wystąpienia pierwszych objawów. Dzięki rozwojowi nowych metod leczenia średni czas przeżycia wydłuża się – obecnie w niektórych krajach z około 1-2 lat do 3-4 lat.

JAK SPRAWDZIĆ, CZY JEST SIĘ ZAKAŻONYM WIRUSEM HIV?

Reakcją na wnikniecie do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych jest produkcja we krwi specyficznych substancji chemicznych zwanych przeciwciałami. Zazwyczaj przeciwciała hamują zakażenie. Kiedy wirus HIV przenika do organizmu, także wytwarzane są przeciw niemu przeciwciała. I chociaż nie niszczą one wirusa, wskazują na jego obecność w organizmie. Przeciwciała te wykrywa się po pobraniu niewielkiej ilości krwi. Jednym z testów służących do wykrywania zakażenie HIV jest test ELISA (lub EIA). Skrót ELISA pochodzi od słów: Enzyme-Linked Immunosorbent Assay. W Polskiej literaturze stosuje się nazwę metoda immunoenzymatyczna.
Jeżeli w próbce krwi danej osoby są przeciwciała anty –HIV, nazywa się ją HIV-pozytywną. Test na przeciwciała nie jest testem na AIDS. Nie wiadomo po jakim czasie u nosiciela HIV rozwinie się choroba AIDS. Wiadomo jednak, że osoby z przeciwciałami anty-HIV we krwi są w stanie zakazić innych ludzi poprzez krew, nasienie i wydzielinę z pochwy.
opracowanie: Malwina Gromek