Nauczyciel jako coach - jak pracować z uczniami?

Nauczyciel jako coach – jak pracować z uczniami?

Czym jest coaching?

Termin ten, używany był początkowo na określenie kołowego środka transportu, z czasem przeniknął także do innych języków jako angielski coach, niemiecki Kutsche, czy też hiszpański, portugalski i francuski coache. Natomiast coachingiem nazywano samą usługę przewożenia pasażerów.
Około 1830 roku pojawił się w uniwersyteckim slangu oksfordzkim na oznaczenie tutora, który przeprowadzał studenta bezpiecznie przez egzaminy a w 1861 roku, w środowisku sportowym, na określenie trenera, który prowadzi sportowca poprzez wyboistą drogę treningów i współzawodnictwa do wybitnych osiągnięć (Weekley 1967).
Polscy badacze jednogłośnie twierdzą, że znalezienie odpowiednika tego słowa w języku polskim jest niemożliwe (Szmidt 2009, Oleksyn 2006). Także literatura anglojęzyczna wskazuje na zamienne określanie coachingiem innych podobnych słów, takich jak szkolenie, mentoring czy doradztwo (Clutterbuck 2002, Popper i Lipshitz 1992).
Tak więc coach – trener wspiera swoich podopiecznych coachee w dotarciu do ich własnego celu.

Elementy coachingu w pracy nauczyciela przedmiotu

W tym miejscu warto się zastanowić nad zdarzeniami, które są dla nas szczególnymi wyzwaniami. Zwykle wiążą się sytuacją, którą postrzegamy jako brak motywacji ucznia do uczenia się lub braku odpowiedzialności za efekty własnej nauki.
Jako urodzeni „trenerzy” powinniśmy więc sobie zadać kilka pytań:

1. Co można osiągnąć w procesie motywowania uczniów do przejęcia odpowiedzialności za rezultaty uczenia się?
2. Który uczeń lub grupa uczniów powinna zostać objęta tego typu wsparciem coachingowym?
3. W jaki sposób przeprowadzę z nim/nimi tę rozmowę?
4. Czego się spodziewam w wyniku przeprowadzonej rozmowy/rozmów?
5. Co zrobię, żeby uniknąć rezultatów, które postrzegam jako negatywne?
6. Co zrobię, by osiągnąć rezultaty, które uważam za oczekiwane?
7. Kiedy, co i w jaki sposób przeprowadzę tę rozmowę?

Zasady udzielania coachingu nauczycielskiego

● jest dobrowolny,
● wyklucza jakiekolwiek elementy przymusu,
● pomaga uczyć, ale nie uczy,
● jest realizowany na podstawie zadawanych pytań,
● bazuje na zasobach ucznia,
● dokonuje się w atmosferze szacunku i pełnej akceptacji dla wartości ucznia,
● prowadzi do świadomego dokonywania zmian,
● skupia się na osiąganiu celów przez ucznia.

Narzędzia coachingowe w pracy z uczniem

Wydaje się, że dosyć trudno wybrać narzędzia, które mogłyby zagwarantować skuteczność nauczyciela-coacha w pracy z uczniem. Proces coachingowy zakłada każdorazowe, indywidualne dopasowanie coacha, narzędzi i podejmowanych działań do konkretnej osoby i sytuacji,w jakiej aktualnie się znajduje. Najważniejsze jest założenie, że zastosowane narzędzie ma pomóc uczniowi dotrzeć do wiedzy na temat samego siebie oraz sposobu postrzegania rzeczywistości.
Koło życia, SWOT, piramida DILTS’a, SMART, „złote pytania” to doskonałe narzędzia ułatwiające pracę z uczniem. Ich znajomość pozwala w sposób konstruktywny i bezstresowy przekazywać informacje.

1) KOŁO ŻYCIA - to jeden z najprostszych sposobów ustalania priorytetów oraz znajdowania efektywnych planów działania ukierunkowanych na osiągnięcie celów. Koło życia daje wyjątkową możliwość spojrzenia na wybrany obszar z szerszej perspektywy oraz dokonania oceny zarówno samej perspektywy, jak i aktualnie panującej sytuacji w danym obszarze. Wspomniane obszary to: przyjaciele, rodzina, zdrowie, rozwój osobisty, rozrywka i rekreacja, standard życia, życie zawodowe, pieniądze. Można zobaczyć, jak zwiększenie zadowolenia w którymś z obszarów naszego życia wpłynie na zwiększenie satysfakcji w kolejnym, a nawet w kilku innych.

2) SWOT - to technika pozwalająca określać mocne i słabe strony danej osoby. Osobista analiza SWOT jest ciekawym narzędziem, które w pełni pomoże dotrzeć do wyznaczonego celu.
Czy możemy zaprogramować sukces w swoim życiu? Z jednej strony tak, z drugiej absolutnie nie, ponieważ wpływ na to ma wiele czynników wewnętrznych, a także, czasem bardzo nieprzewidywalnych – czynników zewnętrznych. Czynniki te to nasza osobowość, umiejętności i naturalne zdolności, przy tym także zainteresowania, a także wartości jakie wyznajemy.

3) PIRAMIDA DILTSA – czyli hierarchia poziomów logicznych. Na samym szczycie piramidy znajduje się Duchowość. Do każdego poziomu logicznego w przypadku zmiany można zadać konkretne pytania:
• Duchowość – Zmiana dla kogo i / lub jakim celu?
• Tożsamość – czy zmiana odzwierciedla to, kim jestem?
• Wartości i przekonania – dlaczego chcę dokonać zmiany?
• Zdolności / kompetencje – jakie mam zasoby żeby wprowadzić zmianę?
• Zachowanie – jak ja się zmienię?
• Środowisko – jak zmieni się otoczenie?
4) SMART - reguła ta w oryginale oznacza:
• Specific
• Measurable
• Attainable/Ambitious
• Realistic
• Timely
• Specyficzny
• Mierzalny
• Ambitny
• Realny
• Terminowy
Cel powinien być Specyficzny, Konkretny
Musimy określić następujące aspekty:
• Co chcemy osiągnąć?
• Po co chcemy to osiągnąć?
• Jak chcemy to osiągnąć?
Cel powinien być Mierzalny
Czego nie da się zmierzyć, nie można osiągnąć. Skąd będziemy wiedzieli, że osiągnęliśmy cel?
Cel powinien być Osiągalny i Ambitny
Określając swój cel musimy pamiętać o tym, że ten cel da się osiągnąć i jest to coś do czego można dążyć. Jeżeli przesadzimy z wielkością swojego celu, może Nas to automatycznie zniechęcić do działania.
Cel powinien być Rzeczywisty
Musimy mieć poczucie, że Nasz cel stanowi pewne wyzwanie, nie może być za łatwy, ani zbyt trudny.
Cel powinien być Określony w czasie
Dokładne określenie czasu, kiedy chcemy osiągnąć cel wyznaczy punkt, do którego możemy dążyć.

5) „Złote pytania” - to 6 pytań zaczynających się od: Co?, Gdzie?, Kiedy?, Dlaczego?, Kto? oraz Jak?
Istotne jest, żeby zadawać jasne, proste i konkretne pytania. Im bardziej pytania odnoszą się do sedna sprawy, tym lepiej. Nie chodzi o to, żeby zbierać informacje w ogóle, ale żeby uczeń uzyskał nowe spojrzenie na swoją sytuację i chciał podjąć wyzwanie.

Narzędzia coachingowe nie są więc przypisane wyłącznie do biznesu, mogą być jak najbardziej wykorzystywane w szkole, a nauczyciele mogą się nimi posługiwać w relacjach z uczniami w każdym wieku. Nauczyciel może intuicyjnie dobierać narzędzia - rzecz jasna nie mówimy o typowym coachingu w szkole, tylko o wykorzystywaniu jego metod i narzędzi.
Wykorzystanie tych narzędzi motywuje i mobilizuje ucznia. Poszerza jego horyzonty, pobudza kreatywność i wyobraźnię. Pozwala uczniowi dostrzec i docenić zaangażowanie nauczyciela, a nauczycielowi daje informacje o mocnych i słabych stronach ucznia. Bo taki jest właśnie cel wykorzystywania narzędzi coachingowych – szukanie zdolności i poznawanie preferencji ucznia.
Metody coachingowe wymagają otwartości, uczciwości i odpowiedzialności, podobnie jak sam zawód nauczycielski - zatem nauczyciele mają naturalne predyspozycje do zadawania pytań, ustalania preferencji, dociekania przyczyn słabości i mocnych stron ucznia.

Źródła informacji:
Jarosław Kordziński – blog
Jarosław Kordziński, „Coaching w pracy z nauczycielami i uczniami”
www.bezpiecznedziecko.eu
www.coaching4smart.wordpress.com
www.qagile.pl
www.sedno.pl
www.katarzynapluska.pl
www.wojciechklek.pl