Nauczyciel wobec wyzwań XXI wieku

NAUCZYCIEL WOBEC WYZWAŃ XXI WIEKU

„W żadnym zawodzie człowiek nie ma tak
wielkiego znaczenia, jak w zawodzie nauczycielskim”

W. Okoń

Współczesna rzeczywistość stawia przez nauczycielami coraz więcej nowych wyzwań, a także trudności związanych z umiejętnością adekwatnego zaspokojenia potrzeb z wykorzystaniem innowacyjnych i jednocześnie atrakcyjnych dla dzieci metod. Dodatkowo w każdej grupie funkcjonują dzieci o zróżnicowanych predyspozycjach i umiejętnościach, często ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dużym wyzwaniem jest zatem dobór takich metod i technik, by jednocześnie wspierać w rozwoju całą grupę, jak i jej poszczególnych członków. A zatem powstaje pytanie: jaki powinien być nauczyciel XXI wieku?
Według mnie najistotniejszym elementem w pracy nauczyciela jest mądre podejście do wychowanków. To od dorosłych zależy, jak zostanie wykorzystany potencjał dzieci. Do głównych zadań nauczyciela powinna należeć wnikliwa obserwacja zachowań dzieci oraz ocena ich umiejętności i trudności. Analizując możliwości i potrzeby dzieci w grupie trzeba stwarzać im warunki do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju.
Kształcenie nauczycieli powinno być oparte na założeniach pedagogiki humanistycznej, których celem jest umiejętne wykorzystanie wiedzy w praktyce. Dotyczy to podstawowych kompetencji, takich jak:
• zdolność poznawania i diagnozowania wychowanków;
• priorytetowe traktowanie predyspozycji poszczególnych uczniów oraz tworzenie dla nich ścieżek indywidualnego rozwoju;
• traktowanie wychowanków zgodnie z założeniami pedagogiki dialogu (zamiast pedagogiki nakazu).
Nauczyciel powinien posiadać dużą wiedzę z zakresu pedagogiki, psychologii, czy choćby prawa. Jest to niezbędny warunek, aby rzetelnie wypełniać obowiązki w zakresie niesienia pomocy swoim wychowankom, czy tworzenia dokumentacji. Współczesny system edukacji wymaga od pedagogów ciągłego rozwoju i poszerzania wiedzy.
Współczesny nauczyciel powinien być odpowiednio przygotowany do organizowania procesu dydaktyczno-wychowawczego, adekwatnego do cech i potrzeb współczesnych uczniów. Do jego zadań należy nabywanie takich umiejętności, jak:
• organizowanie procesu uczenia się uczniów (zamiast przekazywania wiedzy do opanowania pamięciowego);
• kształcenie dwuwarstwowe, czyli kojarzenie wiedzy rzeczowej z działalnością praktyczną uczniów;
• kreowanie pracy zespołowej;
• tworzenie autorskich programów dydaktyczno-wychowawczych.
W pracy nauczyciela niezwykle ważna jest też umiejętność współdziałania z otoczeniem okołoszkolnym, instytucjami i placówkami współpracującymi ze szkołą, a także z rodzicami. Szczególnie istotne znaczenie ma ujednolicanie oddziaływań wychowawczych szkoła-dom. Jest ono niezbędne w pokonywaniu trudności wychowawczych.
Nauczyciel w ścisłej współpracy z domem rodzinnym ucznia, powinien wspierać rozwój jego umiejętności:
• zaradności;
• entuzjazmu;
• kreatywności;
• etyki pracy;
• samokontroli;
• poczucia własnej wartości;
• skuteczności i sprawczość, co jest warunkiem dobrostanu szkolnego.
Nauczyciel podczas zajęć powinien tworzyć pozytywną, budującą atmosferę. Należy pamiętać o trzech kluczowych warunkach wspierających Carla Rogersa: empatii, bezwarunkowym pozytywnym szacunku i spójności. Bardzo ważne jest pozytywne okazywanie uczuć, bez zastrzeżeń i osądzania. „W miarę jak dzieci uczą się tolerować frustrację, wynikającą z popełniania błędów, i zaczynają doświadczać sukcesów, zaczynają coraz bardziej być pewne swoich opinii i decyzji. Pomaga im to w potwierdzaniu swoich zdolności i poczucia własnej wartości oraz daje im ufność, że skutecznie dadzą sobie radę z problemami w przyszłości.ˮ
Nauczyciel jest odpowiedzialny za stworzenie odpowiedniego klimatu podczas zajęć, który będzie sprzyjał zmianom, dawał poczucie bezpieczeństwa i budował zaufanie i szczerość. „W atmosferze bezpieczeństwa łatwiej jest powiedzieć prawdę o sobie, pochwalić się swoimi umiejętnościami i wysłuchać innych. Lepsze zrozumienie i docenienie innych w dzisiejszym stechnicyzowanym i wielokulturowym świecie jest wyjątkową umiejętnością.ˮ Współpracy i rozumienia innych powinno się uczyć od najmłodszych lat.
Do zadań współczesnego nauczyciela należy także wspieranie ucznia w jego dążeniu do indywidualnego poczucia szczęścia. Powinien on dostrzegać mocne strony ucznia, tworzyć sytuacje umożliwiające rozwój kompetencji emocjonalnych, wzrost motywacji wewnętrznej, budowanie dobrych relacji uczeń–nauczyciel. Wyzwaniem dla nauczyciela dzisiejszych czasów jest również próba wspierania ucznia w dążeniu do satysfakcji z życia i uważności (mindfulness). Zdaniem psychologów pozytywnych, budowanie bliskich relacji międzyludzkich, a także realizacji innych wartości, jak zdrowie i bezpieczeństwo materialne, wpłynie w przyszłości na podniesienie kompetencji społecznych.
Kluczowe znaczenie dla relacji uczeń-nauczyciel ma ustalenie zasad i reguł panujących na zajęciach. Należy doceniać i chwalić dzieci za ich przestrzeganie. Bardzo istotną kwestią i pożądaną jest stworzenie grupowego kontraktu, w którym będą zawarte ustalone reguły.
Indywidualne podejście do ucznia, spojrzenie na jego trudności i umiejętności, umożliwia wykorzystanie metody pozytywnej dyscypliny, która sięga swymi korzeniami psychologii Alfreda Adlera nauk Rudolfa Dreikursa. To metoda wychowawcza oparta na szacunku i empatii wspierająca rozwój samodyscypliny, odpowiedzialności samodzielności w każdym wieku. Badania potwierdzają, że jedną z cech nauczycieli mających spory wpływ na wyniki uczniów jest autorytet oraz umiejętność utrzymania dyscypliny w klasie.
Pozytywna dyscyplina zakłada poniższe umiejętności i podejście nauczyciela:
• uwolnienie się od potrzeby kontroli, by zachęcić dzieci do współpracy;
• nauczanie poprzez dawanie przykładu;
• zadawanie pytań pełnych ciekawości / metoda sokratejska/;
• branie odpowiedzialności za wkład w relację;
• bycie obiektywnym /bez osądzania/;
• poszukiwanie pozytywnej intencji w każdym zachowaniu.
Głównym zadaniem nauczyciela jest wspomaganie dzieci w ich rozwoju osobistym – poznawczym, emocjonalnym, fizycznym i społecznym. Powinno się ono odbywać przy zastosowaniu odpowiednio dobranych metod i technik zachęcających do odkrywania nowych doświadczeń, wywołujących aktywność, samodzielność, czy kreatywność. Nauczyciel XXI wieku powinien preferować stosowanie metod aktywizujących, czy metod problemowych, które wymagają od dzieci myślenia i aktywności.
Zadaniem nauczyciela jest uwzględnianie indywidualnego tempa, możliwości psychofizycznych dzieci oraz stopniowanie trudności zadań. Realizowane treści powinny być adekwatne do poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania, z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań.
Szczególnym aspektem dla nauczycieli XXI wieku jest także rozwijanie kompetencji kluczowych u dzieci. Kompetencje kluczowe wspierają rozwój osobisty, włączanie w życie społeczne, aktywne obywatelstwo i przyszłe funkcjonowanie na rynku pracy. Rzeczywistość naszych czasów wymusza na nas szukanie nowych rozwiązań edukacyjnych w celu wychowania człowieka kreatywnego, aktywnego, odpornego na zmiany, umiejącego rozwiązywać problemy, wyróżniającego się umiejętnościami twórczego i krytycznego myślenia oraz wyposażonego w podstawowe umiejętności życiowe. Istnieje ogromna potrzeba rozwijania u dzieci kluczowych kompetencji.

Zgodnie z zaleceniami Rady z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie szczególnie istotne jest wspieranie i wzmacnianie, rozwijanie kompetencji kluczowych od najmłodszych lat i przez całe życie, przez wszystkie osoby, w ramach krajowych strategii uczenia się przez całe życie. Kompetencjami kluczowymi w skali globalnej zajął się Parlament i Rada Unii Europejskiej, ustalając osiem takich kompetencji:
• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
• kompetencje cyfrowe,
• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
• kompetencje obywatelskie,
• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Według mapy kompetencji społecznych XXI wieku, stworzonej przez Amerykańskie organizacje: Partnerstwo na rzecz Umiejętności XXI Wieku oraz Narodową Radę ds. Studiów Społecznych, niezbędnymi umiejętnościami do pełnego funkcjonowania w przyszłych społeczeństwach będą:
• kreatywność i innowacyjność;
• krytyczne myślenie i rozwiązywanie problemów;
• komunikowanie;
• współpraca w ramach grupy społeczności;
• sprawność posługiwania się narzędziami technologii informacyjno-komunikacyjnej;
• elastyczność i adaptacyjność (umiejętność dostosowywania się do zmieniających się warunków);
• inicjatywa i samodecydowanie o swoim życiu;
• umiejętność funkcjonowania w zróżnicowanym i wielokulturowym środowisku;
• produktywność;
• umiejętności liderskie i odpowiedzialność.
Howard Gardner, amerykański psycholog, autor teorii inteligencji wielorakiej, uważa, że życie w dzisiejszym świecie pełnym zmian obejmujących między innymi przyspieszenie globalizacji, rozwój nauki i techniki oraz zderzenie cywilizacji wymaga nowych sposobów myślenia i zdobywania wiedzy w szkole. Stwierdza, iż początki trzeciego tysiąclecia „wymagają stosowania nowych form i metod edukacji; umysły osób zdobywających wiedzę muszą być kształcone i formowane nowymi sposobami...musimy się dowiadywać, czego wymaga od nas nowy świat – choćby stanowiło to zagrożenie dla pewnych umiejętności i wartości, do których jesteśmy przywiązaniˮ.
Howard Gardner przedstawił pięć rodzajów umysłów, które należy rozwijać, aby w przyszłości nie brakowało odpowiednich pracowników:
• umysł dyscyplinarny /opanowanie ważnego przedmiotu, np. fizyki, matematyki, historii przynajmniej oraz jednej dyscypliny zawodowej;
• umysł syntetyzujący /umiejętność pobierania informacji z różnych źródeł, poddawania ich obiektywnej ocenie i zrozumieniu, a potem zestawianie ich ze sobą w sensowny sposób/;
• umysł kreatywny /wysuwanie nowych pomysłów, stawianie nietypowych pytań, stosowanie nowych sposobów myślenia i przedstawiania niespodziewanych odpowiedzi; wkraczanie na terytoria niepodlegające jeszcze żadnym regułom - więc zawsze pozostaje przynajmniej krok do przodu przed najbardziej zaawansowanymi robotami i komputerem/;
• umysł respektujący /dostrzeganie i akceptowanie różnic dzielących jednostki i grupy ludzi, staranie się zrozumieć „innych” i efektywne współdziałanie z nimi/;
• umysł etyczny /zwracanie uwagi na naturę ludzkiej pracy oraz na potrzeby i pragnienia społeczności, w której człowiek żyje; wywiązywanie się z obowiązków pracowniczych i obywatelskich/.
Nauczyciel wykorzystując atrakcyjne formy pracy z dziećmi, uwzględniające ich aktualne zainteresowania i pasje, ma większe szanse na nawiązanie porozumienia i stworzenie relacji opartej na wzajemnym szacunku. Wpływa to na rozwój inteligencji wielorakich, kształtowanie kompetencji społecznych, wzmacnianie samooceny, pomaganie w zarządzaniu emocjami, wyposażając dziecko w umiejętności niezbędne do tego, by w dorosłym życiu mogło podjąć z sukcesem różne społeczne role. Kompetencje komunikacyjne, czy społeczne niezbędne w relacjach społecznych mogą ukształtować się wyłącznie przez realne doświadczenia.
Rzeczywistość dzisiejszych czasów nakłada na nauczyciela również obowiązek rozwijania kreatywności i swobodnej twórczości dziecięcej. Kreatywność ma ogromne znaczenie dla ludzi dzisiejszych czasów i jej promowanie jest koniecznością.
Rozwijanie aktywności twórczej odgrywa ogromną rolę w życiu dzieci i ma istotne znaczenie dla ich przyszłości, co także jest potwierdzeniem słuszności wychowania do twórczości od najmłodszych lat. Nadrzędnym zadaniem stawianym współczesnej edukacji jest organizowanie warunków do rozwoju wszystkich dzieci, także w wymiarze wspierania twórczych kompetencji. W pedagogice mówi się często o twórczości jako o celu i zarazem warunku rozwoju edukacji.
Wychowanie do twórczości i przygotowanie do twórczego stylu życia jest jednym z najważniejszych zadań współczesnej edukacji. Punktem wyjścia koncepcji wychowania do twórczości jest konieczność budzenia zdolności twórczych dzieci i młodzieży, co jest wyzwaniem współczesnej kultury i cywilizacji. Argumentami przemawiającymi za wychowaniem do twórczości są stwierdzenia:
1. Twórczość jest niezbędna dla rozwoju ekonomicznego i społecznego.
2. W naszym społeczeństwie brakuje twórczości.
3. Niedostatek twórczości jest problemem edukacyjnym.
4. Możliwe jest takie zreformowanie edukacji, żeby promowała twórczość.
Istotą wychowania do twórczości jest pomoc w tworzeniu. Nakłada ona na nauczyciela obowiązek budzenia potencjalnych, jeszcze nieurzeczywistnionych zdolności twórczych dzieci, pomocy w pokonywaniu inhibitorów twórczości (różnorodnych barier i przeszkód) oraz rozwijania obudzonych już zdolności i motywowania do twórczej pracy nad sobą
Aktywność twórcza bardziej niż odtwórcza rozwija osobowość dziecka. Dzieci wykazują stosunkowo większą zdolność do zachowań twórczych. Aby przekształcić aktywność odtwórczą w twórczą i kreatywną nauczyciel powinie warunkach swobody i bezpieczeństwa, zwłaszcza w poczuciu podmiotowości działania dzieci, preferować problemy otwarte powiązane z ich potrzebami, pozwalając im z zadowoleniem oraz w poczuciu odpowiedzialności tworzyć i odkrywać pożyteczne dla nich nowości.
Nauczyciel, który chce kształtować twórczą postawę swoich wychowanków, winien, zdaniem J. Zborowskiego dysponować bogatą wiedzą psychologiczną i pedagogiczną, a w działaniach metodycznych stwarzać dziecku możliwości wysuwania własnych pomysłów i samodzielnego zdobywania wiedzy. Powinien stworzyć dzieciom odpowiednie warunki emocjonalne, metodyczne i materialne, które będą dla dziecka wyzwaniem do podjęcia aktywności twórczej.
Nauczyciel powinien znać i rozumieć dzieci, mieć z nimi przyjazny, dobry kontakt, szanować ich indywidualność, wzbudzać zaufanie i szczerość, a także orientować się w psychologicznych podstawach swobodnej ekspresji oraz twórczości dziecięcej.
Według czołowych autorów zasad nauczania twórczości (Paul Torrance, Edward Nęcka, Krzysztof Szmidt, Teresa Amabile, Arthur Cropley, Jane Piirto) nauczyciel wspierający rozwój aktywności twórczej powinien:
 rozpoznawać potrzeby oraz możliwości emocjonalno – motywacyjne, poznawcze i behawioralne dzieci;
 integrować zadania programowe z potrzebami dzieci i ich środowiska;
 dobierać odpowiednie metody, formy i środki dydaktyczne służące kształceniu młodych twórców oraz umiejętnie posługiwać się nimi;
 w miarę możliwości, pokonywać przeszkody utrudniające twórczy rozwój dzieci;
 cenić myślenie twórcze (dzieci bardzo szybko uczą się tego, co się u nich ceni);
 pamiętać, że dzieci będą bardziej twórcze, gdy będą się cieszyć tym, co robią;
 odnosić się z szacunkiem do niezwykłych pytań podczas zajęć (negatywna reakcja na nie skutecznie redukuje naturalną dziecięcą ciekawość);
 okazywać szacunek wobec niezwykłych pomysłów wychodzących od dzieci (jeśli wspólna realizacja takiego pomysłu jest niemożliwa, to nauczyciel powinien przynajmniej powstrzymać się od krytyki, wpływającej na późniejszą powściągliwość dziecka w wyrażaniu własnego zdania);
 okazywać dzieciom, jak wartościowe są ich pomysły;
 zapewniać dzieciom możliwości działania niepodlegającego ocenie (nieustająca presja oceny, wyzwalając reakcje obronne, hamuje w uczniach ryzyko wypróbowywania niekonwencjonalnych form zachowania – a bez podjęcia takiego ryzyka trudno stworzyć cokolwiek nowego);
 oceniać pomysły dzieci w sposób zawierający sensowne uzasadnienie zamiast ogólników (tak, aby dzieci zrozumiały, co zasługuje na uwagę, a nad czym można by jeszcze popracować);
 używać rzeczowych nagród tak rzadko, jak to możliwe;
 zachęcać do odczuwania dumy i satysfakcji z dobrze wykonanej pracy;
 uczyć tolerancji wobec nowych idei i twórczych osobowości (takie podejście chroni dzieci przed uniformizacją ich samych, ich zachowań i poglądów);
 czynić uczniów bardziej wrażliwymi i otwartymi na środowisko;
 pomagać dzieciom budować poczucie własnej wartości i doceniać unikalne talenty i zdolności dzieci;
 unikać organizowania sytuacji rywalizacyjnych;
 zachęcać do manipulowania przedmiotami (dzieci wykazują tendencje do operowania przedmiotami, badania ich, co stanowi postawę innowacyjności);
 wspierać innowacyjne uczenie się przez dzieci (sprzyja to podtrzymaniu ich ciekawości i chęci zdobywania wiedzy);
 usprawniać i ułatwiać proces zdobywania wiedzy i opanowania umiejętności twórczych;
 wspierać zdobywanie wiedzy z różnych dziedzin;
 strzec się przed narzucaniem sztywnych schematów (hamują one ważne elementy aktywności twórczej dzieci, czyli wolność i swobodę działania oraz możliwość wyboru);
 dawać dzieciom jak najczęściej możliwość wyboru rodzaju i sposobu działania;
 zapewniać dzieciom indywidualne miejsca do twórczej pracy;
 dostarczać dzieciom odpowiednie, różnorodne materiały do twórczej działalności;
 tworzyć i utrwalać twórczą atmosferę, która charakteryzuje się przyzwoleniem, nieskrępowaniem, poczuciem bezpieczeństwa, brakiem lęku, wspólną pracą, elastycznością działania;
 stwarzać sytuacje wymagające twórczego myślenia w myśl sentencji "Potrzeba matką wynalazków";
 pokazywać dzieciom jak najczęściej, że ceni twórczość;
 zapewniać okresy wzmożonej aktywności dzieciom oraz względnego spokoju (w ten sposób rozwija się potencjał każdej osobowości, tej, która potrzebuje samotności, i tej, której aktywność wymaga obecności innych);
 utrwalać zwyczaj pełnej realizacji pomysłów, gdyż idea to nie wszystko (należy pomysł sprawdzić w praktyce i wtedy można go poprawić i udoskonalić, co stanowi bodziec do kolejnej twórczej inicjatywy podejmowanej przez dzieci);
 budzić i rozwijać twórczość najlepiej w atmosferze twórczej zabawy (w klimacie zabawy wszystko zdaje się łatwiejsze – łatwiej też o oryginalne, pełne fantazji pomysły);
 nie obawiać się ośmieszenia przez dzieci (powinien śpiewać z dziećmi, tańczyć, rysować, opowiadać i pisać wiersze, ale rezultaty swoich inwencji przedstawiać na końcu);
 być cierpliwym (twórcze efekty pracy dzieci każą na siebie długo czekać, ale przychodzą w najmniej spodziewanych chwilach, czasem u najmniej rokujących uczniów);
 wychowywać siebie na nauczyciela o otwartym umyśle;
 być śmiałym, twórczym nauczycielem.
Do wyżej opisanych wskazówek niewątpliwie powinien stosować się każdy nauczyciel, pragnący ujawnienia się potencjału twórczego swoich uczniów. Głównym warunkiem efektywności nauczania i wspierania twórczości uczniów jest stworzenie klimatu pełnego życzliwości, otwartości i zaufania, zachęcającego do odważnych prób twórczych w atmosferze kształcącej zabawy i życzliwego humoru.
Podczas zajęć osoba dorosła powinna stymulować kreatywność poprzez różne działania. Przykładowo można oferować dzieciom wiele możliwości w zakresie wyboru materiału, czy techniki. W trakcie zajęć można również wplatać ćwiczenia w dostrzeganiu i formułowaniu problemów, w poszukiwaniu innych rozwiązań, czy zadania stymulujące pomysłowość i oryginalność.
Istotne znaczenie dla efektywności nauczyciela XXI wieku mają również jego cechy osobowościowe i postawy wobec uczniów i nauczanego przedmiotu. Nauczyciel jest odpowiedzialny za wytworzenie pozytywnego klimatu klasy, otwartości i wrażliwości na potrzeby uczniów, uwzględnianie ich pomysłów i oczekiwań wobec przebiegu lekcji, udzielanie uczniom wsparcia emocjonalnego. Badania wskazują, że takie wsparcie przekłada się na wzrost motywacji i zaangażowania uczniów oraz wyższe osiągnięcia edukacyjne. (Pianta, La Paro i Hamre, 2008).
Z innych badań, przeprowadzonych przez John Hattie, wynika, że do najważniejszych czynników wpływających na efektywność nauczyciela należą:
• uczestniczenie w pogłębionych szkoleniach zawodowych;
• klarowność komunikacji;
• posiadanie dobrych relacji z uczniami.
Badania te potwierdzają również większy wpływ umiejętności nauczyciela, takich jak: wparcie emocjonalne, organizacja czasu pracy, wzbogacające metody nauczania, wiedza o wykorzystaniu TIK itd., na efektywność kształcenia, niż formalne aspekty ich wykształcenia (wiedza merytoryczna, posiadane formalne uprawnienia pedagogiczne, stopień awansu, staż, ukończone studia) czy organizacyjne charakterystyki nauczanej klasy (np. liczebność).
Analizując pożądane cechy nauczyciela XXI wieku, warto przytoczyć listę błędów, jakich nie powinien popełniać, a mianowicie:
 nieuwzględnianie zasady indywidualizacji w procesie nauczania i wychowania;
 nieprzestrzeganie zasady obiektywizmu i bezstronności w ocenianiu uczniów;
 niedocenianie znaczenia dokładnej znajomości ucznia oraz jego podstawowego środowiska życia – rodziny;
 nieumiejętność nawiązywania kontaktów z rodzicami;
 brak konsekwencji w zakresie stawianych dziecku wymagań i egzekwowania ich spełniania;
 brak poszanowania godności osobistej ucznia, nietaktowne i brutalne traktowanie go;
 stwarzanie uczniom sytuacji uprzywilejowania ze względu na pozycję społeczną rodziców;
 obciążanie odpowiedzialnością ucznia za niewłaściwe zachowanie się rodziców wobec nauczyciela lub niski poziom kultury moralnej rodziny.

Współczesny nauczyciel powinien być autorytetem, powinien dążyć do postawy godnej naśladowania, poszanowania. Aby na to zapracować nie może pozwalać sobie na błędy, musi przestrzegać pożądanych norm w postępowaniu wobec uczniów, takich jak:
 szanowanie godności uczniów;
 tolerancja dla błędów, poglądów i przekonań młodzieży;
 prawdomówność i dotrzymywanie słowa;
 wrażliwość, odpowiedzialność i otwartość na drugiego człowieka;
 obiektywizm w ocenianiu pracy i zachowań uczniów;
 ukazywanie dzieciom i młodzieży wartości pracy i kultury;
 uczenie swoim postępowaniem zasad współżycia społecznego i miłości Ojczyzny;
 moralna odwaga nauczyciela wyrażająca się w surowej ocenie fałszu, kłamstwa, dwulicowości oraz konformizmu bez względu na sytuacje, czas i miejsce ich istnienia.
A zatem nauczyciel spełnia ogromną rolę w życiu każdego ucznia. Bycie nauczycielem w XXI wieku to ogromne wyzwanie. Na barkach pedagogów spoczywa ogromna odpowiedzialność za przyszłe losy ich wychowanków. Trafnie stwierdził profesor Wincenty Okoń, iż „w żadnym zawodzie człowiek nie ma tak wielkiego znaczenia, jak w zawodzie nauczycielskim”
Podsumowując idealny nauczyciel XXI wieku powinien być twórczy, kompetentny w zakresie wiedzy i umiejętności, ale i postaw – empatii, życzliwości wobec uczniów oraz wspierania ich w harmonijnym rozwoju adekwatnie do indywidualnych potrzeb i możliwości, uwzględniając przy tym potrzeby dzisiejszych czasów i postępującej globalizacji.

Literatura:

1. Gardner H., Pięć umysłów przyszłości, Warszawa 2009.
2. Hibner J., Etyka i autorytet nauczyciela szczególną potrzebą współczesnej szkoły, Studia Dydaktyczne 24-25/2013 ISSN 1230 - 1760 Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy.
3. Jakubiec S., Aktywność estetyczna dziecka w zintegrowanym systemie nauczania, Kraków 2004.
4. Kaczmarek Ł., Pozytywne interwencje psychologiczne. Dobrostan a zachowania intencjonalne, Poznań 2016.
5. Kozdroń A., Scenariusze zajęć i zabaw dla wychowawców, pedagogów, animatorów kultury i rodziców, Warszawa 2014.
6. Kujawiński J. (red.), Rozwijanie aktywności twórczej uczniów klas początkowych. Zarys metodyki., Warszawa 1990.
7. Kunowski S., Problematyka współczesnych systemów wychowania, Kraków 2000.
8. Leśniewska G., Gry jako narzędzia wspierające proces edukacji, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania 49/1 Uniwersytet Szczeciński 2017.
9. Levine M., Jak nie tracić głowy w szkole: o zdolności do nauki i zaburzeniach uczenia się, przeł. B. Horosiewicz, Poznań 2004.
10. Luvmour.B., Weistar D.T., Kara A.A., Wszyscy wygrywamy, gry i zabawy uczące jak pogłębiać relacje z ludźmi, Gdańsk 2003.
11. Muszyński M., Gajewska-Dyszkiewicz A., Paczuska K., Szpotowicz M., Przegląd badań nad szkolnymi i pozaszkolnymi uwarunkowaniami nauczania języków obcych , Instytut Badań Edukacyjnych, 2016.
12. Nelsen J., Pozytywna dyscyplina, Warszawa 2015.
13. Nęcka E., Psychologia twórczości, Gdańsk 2001.
14. Pomykało W., Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa 1997.
15. Plummer D.M., Jak rozwinąć u dzieci poczucie własnej wartośći. Zbiór gier i zabaw grupowych wzmacniających samoocenę dzieci od lat pięciu do jedenastu., Warszawa 2010.
16. Sajdak A. , Edukacja kreatywna, Kraków 2008.
17. Seligman M., Prawdziwe szczęście: psychologia pozytywna a urzeczywistnienie naszych możliwości trwałego spełnienia, przeł. A. Jankowski, Poznań 2005.
18. Skibska J., Wojciechowska J., Współczesna edukacja. Wielopłaszczyznowość zadań, Kraków 2016.
19. Stasiakiewicz M., Twórcza aktywność dziecka jako czynnik jego rozwoju., Życie Szkoły nr 10, 1980.
20. Szmidt K. J., Pedagogika twórczości, Gdańsk 2007.
21. Szmidt K. J., Szkice do pedagogiki twórczości, Kraków 2001.
22. Zborowski J., Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, Warszawa 1986.
23. Zalecenia Rady UE z dnia 22 maja 2018r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie.

Autor pracy:
Aneta Kubalewska
nauczyciel Przedszkola nr 5 w Skierniewicach