Współpraca z rodziną ucznia z autyzmem, zespołem Aspergera

Współpraca z rodziną ucznia z autyzmem, zespołem Aspergera

Niezbędnym warunkiem powodzenia w edukacji dzieci autystycznych jest nawiązanie współpracy z rodziną dziecka. Jest ona przecież pełnoprawnym uczestnikiem procesu rewalidacji. Rodzina powinna być informowanai wyrażać zgodę na wszelkie podejmowane oddziaływania wobec dziecka. Uprawnienia te wynikają z naturalnego prawa rodziców do decydowania o własnym dziecku. Niezbędne do nawiązywania tej korzystnej przecież współpracy jest pozyskanie zaufania i sympatii rodziców. Tylko wówczas rodzice zaakceptują nasze propozycje i zechcą w nich nam i swoim dzieciom aktywnie pomagać. Pozyskać zaś rodziców można prezentując postawę akceptacji dla ich dziecka, wykazując jego potencjalne możliwości rozwojowe. Rodzice znają swoje dzieci lepiej niż ktokolwiek inny i informacje, którymi mogą się podzielić dotyczące stylu nauczania preferowanego przez ich dzieci, tego co lubią, tego czego nie lubią, co wywołuje ich niepokoje itd. mogą ustrzec wszystkich przed frustracją i niepotrzebnymi niepokojącymi sytuacjami i od samego początku służyć kreowaniu produktywnego otoczenia do nauki .Rodzice i nauczyciele, którzy rozumieją nawzajem swoją perspektywę, którzy współpracują i pracują jak zespół dla ustalenia celów i strategii – bez poczucia strachu i punktowania – wzmocnią zdolność dzieci do uczenia się poprzez gwarancje konsekwentnego programu w szkole i w domu.Rodzice dzieci autystycznych w porównaniu z rodzicami dzieci z innymi problemami w rozwoju np. z zespołem Downa, mózgowym porażeniem dziecięcym odczuwają wyższy poziom lęku związany z wychowywaniem dziecka. Stres ten znacząco wpływa na funkcjonowanie rodziców (E.Pisula, 1998). Dodatkowym źródłem obciążeń w rodzinie, w której jest dziecko autystyczne to chaos, który zwykle pojawia się w takiej sytuacji i destabilizuje życie rodzinne. Dlatego wczesna interwencja powinna być skierowana nie tylko do dziecka, ale do całej rodziny. Wsparciem należy równolegle objąć rodziców, by lepiej mogli sobie radzić z sytuacją wychowywania dziecka z autyzmem. Wychowanie dziecka autystycznego jest procesem bardzo trudnym, wymagającym od rodziców cierpliwości. Długotrwała, intensywna opieka nad dzieckiem autystycznym może doprowadzić rodziców do utraty sił (wypalenia). Zazwyczaj nie dysponują oni warunkami, które umożliwiłyby im regenerację sił. Dlatego nie wymagajmy od nich, aby byli doskonałymi logopedami, pedagogami, rehabilitantami dla swoich dzieci. Ograniczajmy ich rolę do bycia dobrym, pozytywnie nastawionym rodzicem, czerpiącym radość z każdego nawet najmniejszego sukcesu we wzajemnych relacjach z dzieckiem. Przecież bycie matką, ojcem to niezwykle trudna sztuka, która wymaga stałego doskonalenia własnych zachowań bez względu na to, czy jest się rodzicem dziecka zdrowego, czy dziecka niepełnosprawnego (J.Kielin, 2002; E.M. Minczakiewicz, 2003; J.Sakowska, 1999). Praca z rodzicami dziecka niepełnosprawnego tylko wtedy będzie efektywna, jeżeli okażemy im szacunek i życzliwość, nie będziemy hamować ich emocji, zaakceptujemy ich uczucia, pokażemy, że traktujemy ich problem bardzo poważnie, będziemy stosować wzmocnienia za ich wysiłek i postawę.Rodzice potrzebują nie tylko wsparcia, ale też nadziei. Nie może ona jednak być oparta na fałszywych przesłankach. Jednym z zadań specjalistów we wspieraniu rodziców jest stworzenie spójnego i realistycznego obrazu dziecka. Specjaliści traktujący uważnie zaniepokojenie rodziców, mogą przyspieszyć rozwiązanie problemów małego dziecka z autyzmem. Bardzo często obawy rodziców są odbiciem obiektywnie istniejących problemów, które są trudne do zaobserwowania podczas krótkiego badania (E.Pisula, 2005). Dlatego tak ważne jest upowszechnianie wiedzy na temat prawidłowego rozwoju dziecka i odstępstw od normy. Może ona pomóc rodzicom w zaobserwowaniu ewentualnych nieprawidłowości i podjęciu szybkiej decyzji do zasięgnięcia specjalistycznej konsultacji. Pozwólmy uwierzyć rodzicom dziecka niepełnosprawnego, że ich rola jest wyjątkowa, ale że mają także prawo, jak inni rodzice do marzeń, aspiracji, życiowych planów. Współpraca z rodzicami ma kluczowe znaczenie w opiece i edukacji dziecka autystycznego .Systematyczna, planowana współpraca jest jednym z czynników wpływających na osiągnięcia szkolne dziecka autystycznego, na jego prawidłowe funkcjonowanie w klasie oraz środowisku szkoły. Kontakty te często inicjują sami rodzice, ponieważ są świadomi potrzeby współdziałania i współpracy.
Do różnorodnych działań na rzecz podjęcia przez nauczyciela konstruktywnej współpracy z rodzicami należą:
• bliższe poznanie rodziny w sympatycznych sytuacjach pozaszkolnych w miejscach i okolicznościach neutralnych (wycieczka, ognisko);
• inicjowanie i pomoc grup wsparcia dla rodziców;
• zasięganie opinii rodziców, na przykład za pomocą ankiet, na tematy dotyczące działalności szkoły i oczekiwań wobec niej;
• zapraszanie rodziców do udziału we wspólnych dyskusjach dotyczących ich własnego dziecka, zasięganie u nich informacji dotyczących jego rozwoju, trybu życia, stanu zdrowia;
• organizowanie zajęć otwartych i imprez szkolnych w terminach dogodnych dla rodziców;
• systematyczne, indywidualne kontakty rodziców z nauczycielami.
Formy i zakres współpracy z rodzicami w dużej mierze będą zależały od dyspozycyjności i możliwości rodziców, ale zawsze warto o nią zabiegać. Nauczyciel powinien także być naturalnym sprzymierzeńcem rodziców w pokonywaniu przez nich wielu trudności. Rodzice dziecka posiadają najwięcej informacji, które mogą pomóc w nauczaniu i postępowaniu z dzieckiem, np. informacje o wrażliwości sensorycznej dziecka, stosowanych sposobach radzenia sobie, sposobach motywowania go do pracy. Współpraca z rodzicami jest niezbędna, by zidentyfikować te obszary funkcjonowania dziecka, które wymagają poprawy i wsparcia. Dla poprawnego procesu edukacji ważne jest, by zasady, których ma przestrzegać dziecko, były jednakowe w szkole i w domu. Należy unikać doraźnego wzywania rodziców w razie negatywnych zachowań dziecka, jak również proponowania im czy żądania od nich, by wówczas zabrali je do domu. Może to być przyczyną eskalacji trudnych zachowań, ponieważ wzmacnia się je poprzez okazywaną dziecku dodatkową uwagę rodziców oraz pozwolenie mu na uniknięcie pracy na lekcji lub trudnej dla niego sytuacji. Nie jest zasadne wpisywanie do dzienniczka uwag dotyczących „niegrzecznego zachowania”. Wskazane jest raczej określenie z rodzicami, pedagogiem i psychologiem właściwych i możliwych do osiągnięcia w określonym czasie zachowań, które dziecko powinno wypracować. Oceny zachowania ucznia należy dokonywać po każdej lekcji lub przerwie w karcie pracy ucznia, którą zanosi on codziennie do domu. W modyfikacji zachowań w kierunku pożądanym pomocne są metody wykorzystujące techniki żetonowe: za pozytywne zachowania dziecko jest nagradzane pochwałami i określonymi, atrakcyjnymi dla niego nagrodami. Należy pamiętać, że zmian w zachowaniu dokonuje się metodą „małych kroków”, a stosowanie metod wspierających będzie konieczne przez wiele lat. Wskazane jest określenie częstotliwości spotkań rodziców z wychowawcą, psychologiem lub pedagogiem szkolnym w celu oceny postępów dziecka, aktualnych trudności i planowania dalszych oddziaływań. Rodzicom należy komunikować nie tylko trudności i problemy, ale również pozytywne zachowania, umiejętności i zmiany w funkcjonowaniu ich dziecka. Skupienie się jedynie na trudnościach może uniemożliwić utrzymanie współpracy z rodzicami i dzieckiem. Obecność w klasie dziecka autystycznego może stać się olbrzymim wyzwaniem i okazją dla nauczyciela, by wpłynąć na zmianę życia takiego ucznia na lepsze. Nauczyciel, który właściwie ukierunkuje rozwój dziecka, dostrzeże jego talenty i będzie je umiejętnie rozwijał i wspierał, może pomóc dziecku w przezwyciężeniu napotykanych trudności. Dziecko autystyczne może osiągnąć sukces edukacyjny i poprawić swoje funkcjonowanie społeczne. Na długo zachowa ono w pamięci tych pedagogów, którzy podali mu pomocną dłoń wtedy, gdy było mu naprawdę trudno.
BIBLIOGRAFIA:
1.Kielin J.: Jak pracować z rodzicami dziecka upośledzonego. GWP, Gdańsk 2002
2.Loebl W.: Uwagi o wczesnej interwencji komunikacyjnej wobec dzieci z zaburzeniami rozwoju [w:] Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, pod. red. J.J.Błeszyńskiego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2002
3.Minczakiewicz E.M.: Normalizacja życia rodziny nadzieją i szansą na pomyślny rozwój i przyszłość dziecka niepełnosprawnego [w:] Dziecko niepełnosprawne. Rozwój i wychowanie, pod. red. E.M. Minczakiewicz, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006
4.Pisula E.: Małe dziecko z autyzmem. GWP, Gdańsk 2005
5.Pisula E.: Wczesne wykrywanie autyzmu i efekty wczesnej terapii [w:] Terapie wspomagające rozwój osób z a