Uczeń ze spektrum autyzmu z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej specjalnej

Uczeń ze spektrum autyzmu z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej specjalnej.

Podstawową zasadą w pracy z dzieckiem autystycznym na lekcjach jest odpowiednia organizacja miejsca pracy przez zminimalizowanie lub całkowite wyeliminowanie elementów rozpraszających. Opracowany rano wraz z opiekunem ( w Zespole Placówek Specjalnych w której pracuję, w każdej klasie autystycznej, jest opiekunka, która jest z uczniami przez cały dzień) plan zajęć pomaga uczniom zapoznać ich ze strukturą dnia. Uwzględnia on rutynowe czynności , jak zjedzenie drugiego śniadania, obiadu, zastępstwa nauczycieli. Ważnym elementem w pracy jest też zapewnienie możliwości odizolowania ucznia w sytuacji trudnej np. ustalenie bezpiecznego miejsca, gdzie uczeń może pójść w stresującej sytuacji lub w którym może wypocząć.
Uczniowi należy zapewnić:
• stałość i przewidywalność
- określenie czasu trwania aktywności np. poprzez określenie ilości zadań,
- przygotowanie dodatkowych zadań lub innego zajęcia w sytuacji , gdy uczeń
autystyczny skończy wcześniej pracę niż jego koledzy,
• komfort sensoryczny
- odpowiednie miejsce w klasie ( np. z daleka od okna)
- wydzielenie miejsca na relaks
• wizualny kanał przekazu informacji
- plany w postaci wizualnej, zrozumiałej dla danego dziecka
- przygotowywanie zdjęć , diagramów, wykresów, tabel, doświadczeń, które by jak najlepiej ilustrowały i porządkowały informacje zawarte w tekście podręcznikowym
- wspieranie poleceń ustnych przedstawieniem ich w sposób wizualny/wzrokowy, zależnie od poziomu rozumienia ucznia np. poprzez zapisanie poleceń na kartce
• kontrolowany sposób mówienia
- zwracanie uwagi, czy polecenie kierowane do klasy zostało odebrane przez ucznia
- przekazywanie tylko najistotniejszych informacji - „ nie zalewać potokiem słów”
- robienie przerw między zdaniami, tak by dziecko miało czas na przetworzenie informacji; po zadaniu pytania, polecenia, danie czasu na zareagowanie
- formułowanie poleceń wprost
- zadawanie pytań zamkniętych i z podanymi możliwościami do wyboru
- uważanie na głośność mówienia, zwłaszcza przy dzieciach z nadwrażliwością słuchową
• wspieranie w samodzielnej pracy
- przedstawienie zadania w sposób jak najbardziej jasny dla dziecka, podzielenie go na mniejsze etapy
- czasem zmniejszenie trudności zadania lub jego skrócenie
- zrobienie planu wykonania zadania
- jasno określić , kiedy jest koniec zadania
• wzmacnianie motywacji w procesie uczenia się i poczucia własnej wartości
- wykorzystywanie zainteresowań dziecka i ulubionych form pracy w uczeniu go nowych umiejętności
- opracowanie systemu nagród , zwłaszcza przy zadaniach trudniejszych lub mało interesujących dla dziecka, oceny nie zawsze są motywujące dla dziecka z autyzmem
- stwarzanie sytuacji , w których dziecko miałoby poczucie sukcesu
- pozwolenie uczniowi na stosowanie własnych metod do rozwiązywania zadań
Jedną z istotnych spraw jest też współpraca z rodzicami dziecka. Dobra wymiana informacji pomiędzy rodzicem i nauczycielem jest ważnym elementem w procesie terapii i edukacji dziecka z autyzmem.
Przebieg lekcji i to jak ona będzie wyglądała zależy też w dużej mierze od zespołu klasowego. Klasy przeważnie są trzy lub czteroosobowe. Nie zawsze wszystkie dzieci są ze zaburzeniami ze spektrum autyzmu, są też uczniowie z przeróżnymi sprzężonymi zaburzeniami. Zespół realizuje jeden temat lekcji, ale zadania i ćwiczenia zawsze dobierane są do indywidualnych możliwości każdego wychowanka. Niektórzy uczniowie szybko i chętnie wykonują polecenia nauczyciela, a innym trzeba poświęcić więcej czasu i oczywiście odpowiednio zmotywować ich do pracy. Ze względu na duże zróżnicowanie w funkcjonowaniu intelektualnym, społecznym i komunikacyjnym dzieci ze spektrum autyzmu, edukacja takiej grypy uczniów stanowi duże wyzwanie w stosunku do pozostałych uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, które czasami znajdują się w tej samej klasie. Taki „różny” zespół klasowy sprzyja dużej integracji grupy rówieśniczej, uczniowie przebywający ze sobą po kilka godzin dziennie bardzo przywiązują się do siebie, ufają sobie, wiedzą , że są sobie bliscy. Uczniowie ze spektrum autyzmu przyjmują pomoc od swoich kolegów, którzy bardzo chętnie wspierają swoich rówieśników.
Na początku lekcji języka polskiego uczniowie zawsze zostają zaznajomieni z tematem lekcji. Jest on zapisany na tablicy, uczniowie mający problemy z czytaniem i pisaniem, dostają go na specjalnych kartkach. Następnie zawsze nauczyciel opowiada o tym, co będą wszyscy robić na lekcji. Później cała klasa stara się zrealizować temat lekcji.
Program nauczania języka polskiego , który realizuję został opracowany na bazie programu „Słowa na start” oraz programu nauczania w szkole podstawowej specjalnej. Merytoryczna modyfikacja została podyktowana koniecznością dostosowania go do indywidualnych potrzeb rozwojowych i funkcjonowania każdego ucznia, w tym uczniów ze spektrum autyzmu. Elementem scalającym program jest tematyka związana ze środowiskiem dziecka, jego najbliższym otoczeniem i uczestnictwem w aktualnym życiu społecznym i kulturalnym. Program w sposób ogólny zarysowuje proponowaną tematykę , nie nakazuje omawiania określonych tekstów , co sprzyja twórczemu podejściu nauczyciela do jego realizacji i dostosowaniu do indywidualnych zainteresowań ucznia. Kształcenie językowe i ortograficzne odbywa się w integracji ze wszystkimi działami, a szczególny nacisk należy zawsze położyć na praktyczne posługiwanie się językiem polskim. Rzeczywistą sytuacje dydaktyczną i atmosferę lekcji zna nauczyciel pracujący na lekcji, dlatego sam dobiera treści i metody kształcenia , środki dydaktyczne , a także wyznacza zadania dydaktyczno – wychowawcze. Wymagania programowe muszą być dostosowane do potrzeb i możliwości ucznia w danym dniu. Często zdarza się, że na jednej lekcji uczeń ze spektrum autyzmu pracuje ładnie, a na następnej zdarzą się zachowania niepożądane np. wybuch agresji słownej lub fizycznej.
Do zdobycia zaplanowanych umiejętności i wiedzy należy dochodzić poprzez różnorodne działania:
• obserwowanie, porównywanie, przekształcanie uogólnianie różnorodnych zjawisk faktów,
• metody polegające na współpracy , służące wspólnemu rozwiązaniu konkretnych problemów,
• przyswajanie wiadomości poprzez korzystanie z informacji przygotowanych przez nauczyciel,
• praca z różnymi środkami dydaktycznymi ( podręczniki, słowniki, encyklopedie, reprodukcje dzieł malarskich, fotografie, edukacyjne programy komputerowe, płyty cd z utworami literackim, mapy , schematy, wykresy , tabele, plakaty itp.)
• przekłady tekstów czytanych na inne systemy znaków ( rysowanie i malowanie ilustracji do tekstu; projektowanie stroju postaci, opracowywanie planów , itp.)
• tworzenie swobodnych tekstów wynikających z chęci podzielenia się z innymi tym, co uczeń zobaczył, co przeczytał, co go zdziwiło, co mu się podobało,
• redagowanie pism użytkowych,
• ćwiczenia ortograficzne i interpunkcyjne,
• praca z komputerem.
Bardzo ważną sprawą w nauczaniu dzieci autystycznych jest motywowanie ich do pracy i ocenianie efektów uczenia się. Ocena powinna stanowić element zachęty do dalszej pracy. Uczeń powinien mieć szansę osiągnięcia sukcesu i zdobyć wiarę we własne możliwości. Nie ma uniwersalnego narzędzia kontroli osiągnięć takiego dziecka. Testy i sprawdziany mogą być tylko jednym z wielu narzędzi . Kontrola powinna przybierać zróżnicowane formy, także zabawowe w postaci konkursów, gier dydaktycznych. Oceniając pracę ucznia należy wziąć pod uwagę konkretne umiejętności i wiadomości, a także jego wysiłek włożony w ich zdobycie. Nie wolno dopuścić do tego, aby niepowodzenie wzbudziło w uczniu poczucie mniejszej wartości i zniechęciło go do dalszej pracy. Ocena powinna motywować pozytywnie. Ocena semestralna i roczna ustalana jest na podstawie spostrzeżeń uwzględniających oceny cząstkowe.
Każda lekcja w pracy z dzieckiem ze spektrum autyzmu z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim przebiega inaczej. Cały proces edukacyjny uzależniony jest od samopoczucia i dobrego nastroju ucznia. Jeżeli uczeń na lekcji chętnie pracuje i nie występują u niego zachowania niepożądane (np. agresja słowna, samookaleczanie, plucie itp.) nie trzeba poświęcać czasu na go wyciszanie. Zdarzają się też jednostki lekcyjne na których ze względu na występowanie zachowań niepożądanych nie możliwe jest zrealizowanie tematu. Mimo wielu trudnych sytuacji na lekcjach, edukacja tych uczniów przebiega harmonijnie. Uczniowie chętnie się uczą, wykonują zadania ,ćwiczenia dostosowane do swoich możliwości samodzielnie lub przy pomocy nauczyciela i opiekunki. Zawsze po zakończeniu lekcji otrzymują ocenę lub pochwałę, która jest dla nich wzmocnieniem do dalszej pracy.