Aktywność podstawą kreatywności uczniów

Kreatywność to postawa twórcza, proces umysłowy pociągający za sobą powstawanie nowych idei, koncepcji, nowych skojarzeń, powiązań z istniejącymi już ideami i koncepcjami. Myślenie kreatywne, to myślenie prowadzące do uzyskania oryginalnych rozwiązań. Jest to po prostu zdolność tworzenia czegoś nowego. Kreatywny człowiek, to człowiek zdolny do tworzenia czegoś oryginalnego; twórczy i pomysłowy.
Tę cechę można zauważyć u dzieci od najwcześniejszych lat życia. Małe dziecko w kreatywny sposób wymyśla nowe słowa, wykorzystuje przedmioty codziennego użytku do swoich zabaw, tworzy rymowanki, wierszyki i piosenki, wymyśla sobie towarzyszy zabaw, chętnie bierze udział w zabawach „na niby”. W ten sposób poznaje świat. Aktywność twórcza dzieci w młodszym wieku wyraża się między innymi: łatwością i szybkością uczenia się, bogatą wyobraźnią, zdolnością do personifikacji, humorem, wrażliwością podczas przeżywania zdarzeń, bajek, częstym zadawaniem pytań. Początkowo to rodzic jest zobowiązany wspierać dziecko w jego twórczym rozwoju, stymulować myślenie, poznawanie siebie i świata. Później tę rolę przejmuje również przedszkole i szkoła.
Podstawowym i najważniejszym celem edukacji i wychowania jest wszechstronny rozwój osobowości ucznia przez nabywanie wiadomości o otaczającym świecie, wyrabianie umiejętności i sprawności, a także kształtowanie jego zainteresowań, rozwijanie uzdolnień, odkrywanie pasji oraz zachęcanie do twórczego, kreatywnego myślenia.
W obecnych czasach coraz wyraźniej rysuje się potrzeba kształtowania u dzieci kreatywności, postawy twórczej, otwartości myślenia i rozwiązywania problemów w sposób nieszablonowy. Taki sposób działania jest naturalny dla dzieci w wieku przed¬szkolnym i wczesnoszkolnym. Ważne by nauczyciel potrafił go rozwijać i utrwalać, by na dalszych etapach edukacji uczeń przejawiał inwencję, odczuwał potrzebę samodzielnego i twórczego działania. Jednym z nadrzędnych celów działalności pedagogicznej staje się przygotowanie dzieci do twórczego stylu życia .
Podstawą kreatywności uczniów jest działanie, czyli aktywność. Należy ona do grupy psychofizycznych potrzeb dziecka. Wszechstronny i harmonijny rozwój dziecka wymaga jego własnej i wielostronnej aktywności, zwłaszcza twórczej. Uczeń przez własną aktywność lepiej poznaje otaczający go świat, zdobywa nowe doświadczenia, rozwija wyobraźnię, odkrywa swoje mocne i słabe strony, buduje swoje miejsce w świecie. Twórcza aktywność dziecka jest jednocześnie przejawem poziomu jego rozwoju, a także czynnikiem stymulującym dalszy rozwój.
Zadaniem nauczyciela jest stworzyć dziecku takie warunki i tak ukierunkować jego aktywność, by stanowiła ona potencjał twórczy. Do wyzwolenia twórczego rozwoju ucznia potrzebne są bodźce zewnętrzne. Mogą być one bardzo różne. Najistotniejsze jest to, aby dostosowane były do poziomu dziecka, by zachęcały do samodzielnych i spontanicznych pomysłów . Aby rozwijać twórczą aktywność ucznia, sam nauczyciel musi być twórczy i stosować wiele różnorakich metod i środków dydaktycznych. Ważne jest inspirowanie do działania, a także systematyczność podejmowanych działań. Istotne jest też proponowanie dzieciom zabaw wyzwalających twórczą aktywność muzyczno-ruchową, plastyczną, werbalną, rozwijających twórcze myślenie i rozwiązywanie problemów .
Zabawy i ćwiczenia słowne rozwijające twórcze myślenie to m.in.
• archiwum – zadaniem dzieci jest wymienienie słów spełniających określone kryteria np., rzeczy białych; białych i twardych; białych, twardych i do jedzenia,
• łańcuch skojarzeń – gra słowna: jedno dziecko mówi wyraz, drugie dodaje swoje skojarzenie, następnie dziecko wymienia słowo które kojarzy mu się z ostatnim,
• kalambury – dzieci losują różne postacie, np. króla, następnie przedstawia ją ruchem a pozostałe dzieci mają odgadnąć o jaką postać chodzi,
• do czego to może służyć – dzieci szukają nowych zastosowań przedmiotów,
• analogie - szukanie podobieństw między dwoma zjawiskami, osobą a zjawiskiem itp. Prosimy dzieci, by uzupełniły wypowiedzi np. "mama jest jak....., bo jest......( mama jest jak słońce, bo jest ciepła, mama jest jak ciastko, bo jest słodka itp.).
• burze mózgów,
• zagadki słowne,
• układanie bajek, opowiadań, wierszy, tworzenie rymowanek.
Aktywność plastyczną uczniów można rozwijać poprzez:
• kreatywne rysowanie, czyli przekształcanie konturu rysunku w coś zupełnie innego; pobudza to wyobraźnię dziecka,
• rysowanie skojarzeń – dzieci patrzą na kleksa znajdującego się na kartce i mówią, co przypomina im jego kształt. Ich zadaniem jest zamienienie go w rzecz, z którą im się skojarzył,
• tworzenie obrazów poprzez dorysowywanie elementów do barwnych plam, linii, figur geometrycznych,
• malowanie do muzyki na zadany lub dowolny temat, przy dźwiękach muzyki (zróżnicowanych fragmentach utworów) dzieci malują: dwiema kredkami w jednej ręce (każda w innym kolorze), obiema rękami (w każdej kredka), farbami, pędzlem, wacikiem, palcami, kolorową kredą.
Aktywność ruchową można rozwijać za pomocą różnorodnych zabaw i gier, które pobudzają wyobraźnię i ambicję, działają na pomysłowość i samodzielność, czasem wymagają dostosowania się w zabawie do przepisów i reguł, co dyscyplinuje dziecko i uczy je współdziałania w grupie. Może to być np.:
• naśladowanie ruchem ludzi lub zwierząt,
• wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych z jednoczesnym wykorzystaniem przyborów np. piłek, obręczy, skakanki,
• taniec części ciała,
• zabawy gimnastyczne.
Aktywności ruchowej często towarzyszy aktywność muzyczna. Każde dziecko nosi w sobie muzykę spontaniczną, ma potrzebę muzycznej zabawy, śpiewu, tańca, gry, tworzenia własnych piosenek. Następstwem twórczości muzycznej jest rozwój możliwości percepcyjnych, uwagi, wrażliwości estetycznej, rozwija osobowość. Aktywność muzyczna obejmuje:
• ekspresję ruchowo – muzyczną
• śpiew
• grę na instrumentach muzycznych
• naśladowanie dźwięków.
Dzieci w sposób spontaniczny wymyślają rytmiczne wyliczanki, wynajdują rytmy, wymyślają melodie do znanych słów .
By rozwijać aktywność twórczą uczniów istotne jest nie tylko zastosowanie właściwych metod pracy z dziećmi, ale również właściwa postawa nauczyciela. Według E.P. Torrance nauczyciel powinien m.in.:
1. Cenić myślenie twórcze, gdyż dzieci szybciej uczą się tego co się u nich ceni.
2. Zachęcać do manipulowania przedmiotami, co jest podstawą innowacyjności.
3. Uwrażliwiać dzieci na bodźce istniejące w otoczeniu, dzięki czemu zdobędą dużą ilość informacji, stanowiących niezbędne tworzywo twórczości.
4. Strzec się przed narzucaniem sztywnych schematów — wolność, swoboda działania, możliwość wyboru, to istotne elementy aktywności twórczej.
5. Wspierać innowacyjne uczenie się przez dzieci, podtrzymując w ten sposób ciekawość dziecięcą i chęć zdobywania wiedzy.
6. Tworzyć i utrwalać twórczą atmosferę, pełną poczucia bezpieczeństwa, nieskrępowania, leżącą u podstaw elastycznego działania.
7. Stwarzać sytuacje wymagające twórczego działania.
8. Uczyć tolerancji wobec nowych idei i twórczych osobowości, co chroni twórcze jednostki przed uniformizacją ich samych, ich poglądów i zachowań.
9. Zapewniać dzieciom okresy wzmożonej aktywności oraz względnego spokoju — dzięki temu można rozwinąć potencjał każdej osobowości — tej, która potrzebuje samotności i tej, której aktywność wymaga obecności innych.
10. Utrwalać zwyczaj pełnej realizacji pomysłów.
11. Być nauczycielem o otwartym umyśle, bo tylko wtedy istnieje możliwość rozwijania twórczej aktywności dzieci .
Wszystkie dzieci mają twórcze podejście do życia, a zadaniem dorosłych jest rozwijanie, inspirowanie, podsuwanie pomysłów. Rolą twórczego nauczyciela jest umożliwić dziecku samodzielne próbowanie, eksperymentowanie, doświadczanie tak, by mogło działać twórczo, a tym samym się rozwijać.

Bibliografia:
http://biblioteka.womczest.edu.pl/new/wp-content/uploads/2013/09/webowa_biblioteka_przedszkole_radosc_tworzenia_kreatywny_nauczyciel_i_uczen.pdf [dostęp 27.01.2017]
https://doskonaleniewsieci.pl/Upload/Artykuly/zasoby_pilotazowe/5191-rozwijaniekreatywnosci dziecka_Rozwójkreatywnegomyśleniaudzieci5-9lat.pdf [dostęp 27.01.2017]
http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/61-remedium/566-jak-stymulowac-tworczosc-ucznia.html [dostęp 27.01.2017]
http://rknp.czasopisma.pan.pl/images/data/rknp/wydania/No_46/08_Stymulowanie_Aktywnosci_Tworczej_Dzieci_W_Wieku.pdf [dostęp 27.01.2017]