Dyżury nauczycielskie - podstawa prawna i konsekwencje zaniedbań

Dyżury nauczycielskie
– podstawa prawna i konsekwencje zaniedbań w tym zakresie
Podstawa prawna:
Dyżury nauczycielskie nie mają odpowiednich regulacji w ustawach oświatowych. Nie mniej jednak zapewnienie uczniom bezpieczeństwa jest podstawowym zadaniem statutowym szkoły.
Dyrektor szkoły ma obowiązek zapewnić uczniom i nauczycielom bezpieczne i higieniczne warunki pracy (art. 39 ust. 1 ustawa
o systemie oświaty). W celu wywiązania się z tego zadania wyznacza tzw. dyżury dla nauczycieli podczas przerw.
Art. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia.
Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane
z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawcza i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę (art. 6 pkt 1 KN). Natomiast do obowiązków dyrektora należy zapewnienie uczniom bezpieczeństwa i sprawowanie nadzoru pedagogicznego w tym zakresie.

Statut szkoły określa zakres zadań nauczycieli, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom także w czasie przerw w zajęciach, a precyzują go zapisy w regulaminie dyżurów.
Statut SP9 Rozdział 19 Nauczyciele i inni pracownicy szkoły
5. Zakres zadań nauczyciela: 1) nauczyciel prowadzi pracę dydaktyczną, wychowawczą, opiekuńczą; jest odpowiedzialny za jakość i wyniki tej pracy oraz bezpieczeństwo powierzonych jego opiece uczniów: a) odpowiada za życie, zdrowie i bezpieczeństwo uczniów;
9) zgodnie z kodeksem pracy nauczyciel: a) zobowiązany jest wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, jeżeli nie są one sprzeczne z prawem, b) zobowiązany jest przestrzegać czasu pracy ustalonego w szkole, c) przestrzega regulaminu pracy i ustalonego w szkole porządku, d) przestrzega przepisów oraz zasad bhp, a także przepisów przeciwpożarowych,
10. Zadania nauczycieli i innych pracowników szkoły związane
z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniów:
1) Nauczyciele:
e) pełnią dyżur zgodnie z ustalonym harmonogramem oraz obowiązującym w szkole regulaminem,

Należy pełnić dyżury w sposób aktywny, w miejscu wskazanym do pełnienia dyżuru, z pełnym skoncentrowaniem uwagi na uczniach
i reagować na zachowania zagrażające ich bezpieczeństwu.
Przejście nauczyciela w miejsce, gdzie dyżur pełni inny nauczyciel
i nawet krótka rozmowa powoduje, że grupa uczniów przestaje być pod nadzorem tego nauczyciela. Nie trudno będzie wówczas wskazać zaniedbanie nauczyciela, gdy zdarzy się wypadek.
Dyżury muszą pełnić nauczyciele wszędzie, gdzie przebywają uczniowie a w szczególności tam, gdzie mogą być narażeni na niebezpieczeństwo. Należy uwzględnić wszystkie miejsca newralgiczne i zaplanować je tak, by na terenie szkoły nie było miejsc bez dozoru nauczyciela
Konsekwencje:
Dyrektor szkoły może przewidzieć dla nauczycieli niewywiązujących się z obowiązku pełnienia dyżuru podczas przerwy konsekwencje
w postaci kary.
Odpowiedzialność porządkowa
Za uchybienia przeciwko porządkowi pracy, w rozumieniu art.108 Kodeksu pracy, wymierza się nauczycielom kary porządkowe zgodnie z Kodeksem pracy. Ukaranie nauczyciela kara porządkową wyklucza wszczęcie postępowania dyscyplinarnego za ten sam czyn popełniony w tym samym czasie!
Podstawa prawna – Kodeks pracy
Odpowiedzialności podlegają wszyscy pracownicy placówki, w tym także nauczyciele. Uprawnionym do stosowania kary jest pracodawca – dyrektor szkoły lub placówki.
Art.108 § 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować: 1) karę upomnienia,
2) karę nagany
Ustalona organizacja i porządek w procesie pracy – to : regulamin działalności rady pedagogicznej, statut szkoły, zarządzenia dyrektora wydane w oparciu o obowiązujące przepisy, regulamin pracy (w tym zasady usprawiedliwiania nieobecności, pełnienia dyżurów, punktualne rozpoczynanie i kończenie zajęć edukacyjnych, sprawowanie opieki podczas imprez i uroczystości szkolnych, przestrzeganie instrukcji
o organizacji sprawdzianu lub egzaminów), inne regulaminy (np.: regulamin dyżurów, zajęć organizowanych poza szkołą itp.) Przepisy bhp, ppoż to: regulaminy pracowni, zabezpieczenie środków chemicznych, korzystanie z urządzeń elektrycznych, elektronicznych itp.
3. Kary finansowe
Art. 108 § 2. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy
w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może stosować karę pieniężną.
§ 3. Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa
w art..87 § 1 pkt 1-3 (świadczenia alimentacyjne, egzekucyjne, zaliczki udzielone pracownikowi).
§ 4. Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przedawnienie art.109 § 1 kp Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.
Obowiązek wysłuchania pracownika art.109 § 2 i 3 kp Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Jeżeli
z powodu nieobecności w zakładzie pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu, przewidzianego w § 1 nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.
Uprawnienia pracownika Obowiązek zawiadomienia pracownika
o zastosowanej karze. Art.110 kp – o zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu
i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika.
Sprzeciw ukaranego - art. 112 kp § 1. Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu.
§ 2. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy
o uchylenie zastosowanej wobec niego kary.
§ 3. W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary.
Zatarcie kary art. 113 kp § 1. Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa się z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy.
Pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu. § 2. Przepis § 1 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę albo wydanie przez sąd pracy orzeczenia o uchyleniu kary
Podstawa prawna – art. 114 – 127 kp Odpowiedzialności podlega pracownik, który na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ze swej winy, wyrządził pracodawcy szkodę. Odpowiedzialność ta może występować w kilku postaciach: – odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną pracodawcy na zasadach ogólnych, – odpowiedzialność za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia, – odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej.
Wysokość odszkodowania – art. 119 kp Odszkodowanie ustala się
w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Naprawienie szkody wyrządzonej umyślnie - art. 122 kp Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości ( rzeczywiste straty i utracone korzyści)
Szkoda wyrządzona osobie trzeciej – art.120 kp § 1. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. § 2. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach niniejszego rozdziału.

Karta Nauczyciela przewiduje dla nauczycieli odpowiedzialność dyscyplinarną w przypadku uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom nauczycielskim (np. zaniedbań, na skutek których
w szkole doszłoby do wypadku) (art. 75 ust. 1 Karta Nauczyciela). Kara dyscyplinarna nie jest wymierzana przez dyrektora szkoły, ale przez komisję dyscyplinarną.
Zgodnie z art. 76 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela Karami dyscyplinarnymi dla nauczycieli są:
1) nagana z ostrzeżeniem,
2) zwolnienie z pracy;
3) zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy
w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania;
4) wydalenie z zawodu nauczycielskiego.
Tryb postępowania dyscyplinarnego
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela – rozdział 10, art. 75- 85,
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz.U. Nr 15, poz.64).
Wniosek o wszczęcie postępowania (informacja)
- dyrektor szkoły, przedszkola lub innej placówki oświatowej
- organ prowadzący szkołę (głównie wobec dyrektora szkoły lub placówki),
- organ sprawujący nadzór pedagogiczny
- informacja prokuratory, policji, sądu,
- informacja prasowa jako źródło informacji.
Polecenie przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego Postępowanie wyjaśniające
- Wojewoda (lub Kurator Oświaty w imieniu Wojewody)
- Rzecznik Dyscyplinarny dla Nauczycieli przy Wojewodzie (prowadzi postępowanie osobiście lub zleca przeprowadzenie jednemu z zastępców)
Odpowiedzialność karna
Nie można zawrzeć stosunku pracy z nauczycielem, który był karany za przestępstwo popełnione umyślnie - art.10 ust. 8a KN (bez względu na rodzaj przestępstwa) Zgodnie z art. 26 KN stosunek pracy nauczyciela wygasa z mocy prawa w przypadku prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie.
Zbieg odpowiedzialności karnej i odpowiedzialności dyscyplinarnej – § 3 Rozporządzenia MEN z 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz.U. Nr 15, poz.64) Postępowanie dyscyplinarne za czyn podlegający ukaraniu w postępowaniu karnym lub w sprawie o wykroczenia może być prowadzone równocześnie z tym postępowaniem. Komisja może zawiesić postępowanie dyscyplinarne do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w postępowaniu karnym lub w sprawach
o wykroczenia. Komisja może w każdej chwili podjąć i kontynuować zawieszone postępowania. Orzeczenie wydane w postępowaniu karnym lub w sprawach o wykroczenia nie stanowi przeszkody do wszczęcia i prowadzenia postępowania dyscyplinarnego oraz wymierzenia kary dyscyplinarnej.
Art. 160 kk § 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 3 lat.
Art.162 Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Art. 210 § 1. Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej 15 lat albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Odpowiedzialność cywilna nauczycieli
Ponieważ szkoła powierza opiekę nad dziećmi nauczycielom, również nauczyciel odpowiada za szkodę powstałą u ucznia. Odpowiedzialność ta wynika z art. 439 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.”
Zakres obowiązku naprawienia szkody ustalony zaś został w art. 454 K.c.:
„§ 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.
§ 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty”.
Oczywiście to szkoła wypłaci odszkodowanie, jednak zgodnie
z Kodeksem pracy szkoła będąca pracodawcą ma prawo i możliwość dochodzenia od nauczyciela naprawionej szkody w drodze tzw. regresu (art. 120 K.p.).