Studium przypadku dziecka z niepełnosprawnością - przypadek 1.

Każde dziecko, szczególnie to ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wymaga stymulowania rozwoju psychomotorycznego oraz indywidualnego podejścia. Jednakże niektóre z nich już na starcie potrzebują stanowczo większej pomocy i uwagi zarówno ze strony specjalistów, jak i rodziców.
Wszystkie rodzaje niepełnosprawności są ważne, nawet wtedy, kiedy są określane jako lekkie. Osoby z niepełnosprawnością muszą wkładać ogromny wysiłek w naukę, wielu z nich potrzebuje specjalistycznej pomocy i wsparcia ze strony rodziców oraz nauczycieli.

Stan zdrowia i rozwój psychofizyczny dziecka z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu umiarkowanym - charakterystyka ogólna


... ma 12 lat. Pochodzi z rodziny wielodzietnej, jest jednym z dziewięciorga dzieci. Warunki bytowe rodziny można określić jako dobre. Stan zdrowia dziewczynki. jest dobry, nie występują u niej żadne anomalie w wyglądzie zewnętrznym ani zaburzenia w rozwoju fizycznym.
U Zosi na podstawie badań psychologicznych stwierdzono niepełnosprawność intelektualną umiarkowanego stopnia. Rozwój nieharmonijny na korzyść sfery wykonawczej. Na niskim poziomie funkcjonują procesy myślenia pojęciowego, rozumowania arytmetycznego oraz sprawność procesów pamięciowych. Po prezentacji wykonania odtwarza proste historyjki obrazkowe i wzory z klocków. Zasób słownictwa i wiedzy o otaczającym świecie jest niewielki. Uczennica odpowiadając na pytania, używa pojedynczych słów, zdań prostych lub równoważników zdań. Wymowa jest niestaranna, dziewczynka używa określeń gwarowych, brak jest wypowiedzi spontanicznych. Ułożenie dłuższej wypowiedzi, np. opowiadania na podstawie obrazka sprawia jej ogromną trudność. Nie buduje zdań, komunikuje się techniką wyrazową.
W zadaniach manualnych i grafomotorycznych posługuje się prawą ręką. Chwyt narzędzia pisarskiego i postawa ciała podczas pisania nieprawidłowa, co może zwiększać męczliwość ręki. Tempo uczenia wzrokowo – ruchowego niskie. Utrzymuje się wada wymowy. Umiejętności fonologiczne zaburzone. Uczennica nie dokonuje analizy i syntezy fonemowej słów. Znajomość liter podczas pisania i czytania utrzymuje się na niskim poziomie. ... nie potrafi napisać prostych słów, ma bardzo duże trudności z ich odczytaniem. Z pamięci potrafi tylko zapisać swoje imię i nazwisko. Mimo ograniczonego zakresu pamięci i bardzo wolnego tempa uczenia się, ... potrafi zapamiętać krótki, prosty wierszyk, a także tekst piosenki i jej linię melodyczną. Czyta techniką głoskową, nie przeprowadza syntezy wyrazowej.
Ma trudności ze zrozumieniem treści odczytywanej przez badającego. Podczas zajęć uczennica poznała samogłoski i większość spółgłosek, jednak nie zawsze je rozpoznaje. Trudne są dla niej litery o podobnym kształcie, różniące się niewielkimi elementami. Również nadmiar nowo poznanych liter powoduje kłopoty z ich rozpoznawaniem. Podczas przepisywania, dopisuje lub pomija litery w wyrazach i ich drobne elementy. Strona graficzna pisma obniżona, litery różnej wielkości, ma trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze.
Z matematyki liczy na konkretach w zakresie 20, ale działania matematyczne (dodawanie i odejmowanie) wykonuje tylko na konkretach (kulki, palce, patyczki).
Ma trudności ze stosowaniem znaków relacji, rozwiązywaniem zadań z treścią, odczytem wskazań temperatury na termometrze.
Wolne tempo pracy, ale dość wytrwałe. Jest zainteresowana prezentowanymi zadaniami. Nawiązuje kontakt wzrokowy i werbalny.
Mocnymi stronami ... są: dobra znajomość i poziom interpretacji norm społecznych i rozumie normy społeczne, integracja percepcyjno – motoryczna opóźniona, jednak obserwuje się poprawę w tym zakresie, analiza i synteza wzrokowa na materiale konkretnym funkcjonuje na poziomie lekkiej niepełnosprawności, przejawia pogodne usposobienie, nawiązuje relacje rówieśnicze, wykazuje gotowość zadaniową i wytrwałość podczas pracy indywidualnej.
Myślenie dziewczynki ma charakter konkretno-obrazowy, bardzo znacznie obniżony jest zakres myślenia abstrakcyjnego i przyczynowo -skutkowego, występują duże trudności w rozumowaniu słownym. Odwoływanie się do pojęć abstrakcyjnych, uczuć, wrażeń nie wywołuje właściwie żadnego efektu. Szybko się rozprasza, trudno jej się skupić na zadaniach. Brak jej wytrwałości w pracy. Słabo zapamiętuje materiał słuchowy. Bardzo szybko zapomina to czego się nauczyła. Wolno kojarzy fakty.
Ma kłopoty z wyciąganiem trafnych wniosków. Myślenie jej cechuje sztywność i wolne tempo, podczas wykonywania określonego zadania trudno Zosi odejść od utartego schematu i przerzucić się na nowe tory myślowe.
... poprawnie rozumie zachowania i normy społeczne. Wie, jak się zachować
w miejscach publicznych typu: szkoła, sklep, ulica. Zna formuły grzecznościowe i stosuje je wobec nauczycieli, którzy postrzegają Zosię jako dziewczynkę spokojną, niekonfliktową, grzeczną. Potrafi współżyć z rówieśnikami, jest przez nich raczej lubiana.
Najpoważniejsze trudności Zosi polegają na tym, że nie opanowała ona dotychczas podstawowych umiejętności, jak: pisanie, czytanie, liczenie, co może stanowić poważny problem w jej funkcjonowaniu w dorosłym życiu. Jednak wychowanie w rodzinie wielodzietnej, wyzwoliło u niej życiową zaradność i umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach, pomimo ograniczeń wynikających z niepełnosprawności intelektualnej.

Wnioski:
Stan zdrowia Zosi jest dobry, jednak jej rozwój psychofizyczny nie przebiega właściwie. Upośledzone są funkcje, które uniemożliwiają pobieranie nauki na poziomie dzieci pełnosprawnych umysłowo. Wyraźnie zauważalna jest obniżona zdolność przechowywania w pamięci różnych wiadomości, a także trudności w myśleniu abstrakcyjnym. Wpływa to na spowolnienie tempa pracy i powoduje duże trudności w zdobywaniu wiedzy. ... jest czuła na pochwały, pozytywnie reaguje na drobne żarty i zabawę – wówczas następuje poprawa nastroju i ponowna koncentracja uwagi.
Praca dziecka na zajęciach rewalidacyjnych.
Praca rewalidacyjna z ... oparta jest na następujących celach:
- usprawnianie zaburzonych funkcji percepcyjno-motorycznych,
- oddziaływanie terapeutyczne,
- wyrównywanie opóźnień w wiadomościach szkolnych,
- rozwijanie zaradności i najważniejszych cech współżycia w środowisku.
Cele te są realizowane poprzez dobór odpowiednich ćwiczeń korygujących różne braki lub rozwijających określone funkcje. I tak w celu podniesienia sprawności graficznej odwzorowuje szlaczki, pisze po śladzie, łączy punkty, wypełnia rysunki kolorem, nieustannie ćwiczy pisownię znanych już liter. Dziewczynka usprawnia swój aparat artykulacyjny poprzez ćwiczenia oddechowe: wdechy i wydechy jamą ustną i nosową, dmuchanie kulek, piłek, waty, piórek, dmuchanie balonów i wiatraczka, dmuchanie przez słomkę i rurkę. Wykonuje również ćwiczenia w zakresie ruchliwości narządów mowy: ćwiczenia języka, szczęk, warg itd.
Wiele uwagi podczas zajęć rewalidacyjnych poświęca się na ćwiczenia koncentracji uwagi i pamięci. ... słucha lub ogląda bajki na komputerze, po czym ma opowiedzieć ich treść. Jest to jednak dla niej zadanie zbyt trudne, więc najczęściej odpowiada na zadawane pytania dotyczące opowiadanej bajki. Rysuje również ilustracje prezentujące wybrane fragmenty. Układa historyjki obrazowe i puzzle. Wykonuje zadania polegające na wyszukiwaniu brakujących elementów, zapamiętywaniu prostych układów figur geometrycznych lub cyfr, odgadywaniu zagadek typu: „Czego tu brakuje?”.
Usprawnianie myślenia przyczynowo - skutkowego następuje poprzez układanie historyjek obrazkowych we właściwej kolejności, teatrzyk lalkowy (układanie kolejności zdarzeń, nazywanie motywów postępowania lalek, ocenianie), zabawy typu: ”Co bym zrobiła, gdybym była...” itp.
Na początku pracy podczas zajęć rewalidacyjnych ... nie potrafiła dokonać analizy i syntezy fonemowej słów. Dzięki systematycznym ćwiczeniom w tym zakresie można zauważyć nieznaczny postęp, tzn. dziewczynka wyodrębnia kolejne głoski w krótkich wyrazach oraz próbuje je samodzielnie lub przy pomocy nauczyciela złożyć w krótki wyraz.
W przypadku Zosi ważne jest oddziaływanie psychoterapeutyczne. Pochodzi ona z rodziny wielodzietnej, w której większą uwagę przywiązuje się do poprawy trudnej sytuacji materialnej niż do sukcesów naukowych dzieci. Dlatego za sukces należy uznać fakt, że uczennica systematycznie uczęszcza na zajęcia rewalidacyjne, a podczas nich jest skupiona i zmobilizowana do wytężonej pracy. Wszystkie zadania stara się wykonywać poprawnie, a jeśli zdarzają jej się niepowodzenia, z pomocą nauczyciela poprawia swoje błędy. Nagrodą za dobrze wykonane zadania są przede wszystkim słowne pochwały, na które jest bardzo czuła. Żywą reakcję wywołują żarty i zabawa, które stanowią przerywnik w zajęciach, a równocześnie pomagają w nawiązaniu przyjaznych kontaktów z terapeutą. Zabawy ponadto wyzwalają u dziewczynki aktywność, ekspresję emocjonalną, zainteresowanie jakąś rzeczą lub zjawiskiem. Lubi ona zabawę klockami, z których potrafi skonstruować interesujące budowle oraz zabawę – na dywanie interaktywnym, na którym są różnorodne gry i ćwiczenia rewalidacyjne. Uczenie się na „dywanie” to dla niej świetna nagroda za dobrze wykonane zadanie.
Uczennica ma poważne braki w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Pomimo tego, że jest już w piątej klasie potrafi tylko automatycznie napisać swoje imię i nazwisko. W chwili obecnej zna wszystkie samogłoski i większość spółgłosek. Potrafi podać wyraz rozpoczynający się na daną literę i odszukać żądaną literę w zapisanym wyrazie.
W rozsypance wyrazowej umie odnaleźć właściwą literę. Umiejętność rozpoznawania liter nie jest jednak równoznaczna z umiejętnością czytania i pisania. Jak wcześniej zaznaczono, ... potrafi dokonać analizy i syntezy fonemowej tylko krótkich słów. Wyraźnie jednak zauważalny jest postęp w tej dziedzinie.
Nauka liter czasami jest łączona z ćwiczeniami pozwalającymi rozumieć pojęcia: wielki, większy, największy, mały, mniejszy, najmniejszy. Na karcie pracy zapisane są litery różnej wielkości, a jej zadaniem jest wycięcie liter, pogrupowanie ich, nazwanie, podanie wyrazów rozpoczynających się na daną literę, a następnie ułożenie ich od najmniejszej do największej lub odwrotnie. Rozumie pojęcia ilościowe (dużo – mało) oraz przestrzenne (wysoko – nisko, w przód – w tył, na – pod).
Dziewczynka dobrze przelicza (mechanicznie) do 100, kolejne cyfry już wymieniane są niepewnie i pojawiają się błędy. Lubi działania matematyczne, lecz wykonuje je tylko na konkretach: palce, patyczki, kuleczki, rysunki schematyczne. Łatwiejsze przy tym okazuje się dla niej dodawanie niż odejmowanie. Działania te wykonuje w miarę sprawnie, wie, co trzeba zrobić, by dodać dwie lub więcej cyfr, by odjąć jedną cyfrę od drugiej, lecz nie potrafi nawet najłatwiejszych rachunków wykonać w pamięci.
Wdrażanie do poprawnych wypowiedzi odbywa się przez czytanie jej lub opowiadanie bajek i innych tekstów. Następnie zadaniem uczennicy jest opowiedzenie własnymi słowami usłyszanej historii, a gdy okazuje się to zbyt trudne – odpowiadanie na pomocnicze pytania nauczyciela, oczywiście całym zdaniem. ... stara się opowiadać o tym, co widzi na rysunku, co sama narysowała, co robiła,
jak spędziła dzień itp., ale są to odpowiedzi bardzo ubogie jedno lub dwu wyrazowe.
Stwierdza się dość wysoki stopień rozwoju w zakresie samoobsługi i zaradności. Potrafi ona poprawnie i samodzielnie ubierać się, posługiwać się sztućcami i korzystać z toalety. Dojeżdża do szkoły autobusem. Właściwie reaguje na swoje imię i nazwisko, zna imiona i nazwiska najbliższej rodziny, swoich koleżanek i kolegów z klasy oraz nazwiska nauczycieli. Poprzez krótkie wyreżyserowane scenki, na określone tematy uczy się podstawowych zasad grzeczności i używania słów: dziękuję, proszę itp.
Rewalidacja indywidualna Zosi przynosi pozytywne efekty. Dziewczynka w dużym stopniu wykorzystuje poświęcony jej czas, by zdobyć wiedzę i umiejętności, które w życiu każdego człowieka są bardzo ważne. Stosowane podczas zajęć różne metody pracy z uczennicą wpływają nie tylko na ich urozmaicenie, ale przede wszystkim pozwalają na wielozmysłowe poznanie świata i lepsze przyswojenie potrzebnych umiejętności.
... na pewno nigdy nie osiągnie poziomu swych normalnie funkcjonujących rówieśników, jednak dotychczasowe wyniki nauczania pozwalają mieć nadzieję,
że będzie umiała w przyszłości funkcjonować w środowisku.

Podsumowanie

Praca z dziećmi niepełnosprawnymi jest zadaniem złożonym, aby osiągnąć zamierzony cel powinni współpracować wszyscy, którzy odpowiadają za jej wyniki.
W pierwszych latach życia dziecka najistotniejszą rolę w rozwoju odgrywają rodzice.
Od ich zaangażowania, rozumienia problemów psychologicznych zależy, czy dziecko podejmie wysiłek niezbędny w walce o swoje zdrowie. Równie ważną osobą w przypadku dziecka upośledzonego umysłowo, jak i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – jest nauczyciel. Powinien on wykonywać swoją pracę rzetelnie i odpowiedzialnie, mając na uwadze indywidualne potrzeby i możliwości każdego dziecka.
Od nas nauczycieli zależy cała jego przyszłość. Tworzymy fundament nie tylko
pod jego przyszłą edukację, ale przede wszystkim kształtujemy podstawy funkcjonowania w samodzielnym życiu. Praca z dziećmi niepełnosprawnymi przynosi więcej satysfakcji, wtedy kiedy dziecko zaczyna osiągać sukcesy na miarę swoich możliwości pomimo ogromnych trudności na wstępie.
W pracy z takimi dziećmi nie należy skupiać się na ich deficytach, lecz doskonalić przede wszystkim to, co jest najmniej zaburzone i co może pozwolić przezwyciężyć inne trudności. Należy prowadzić różnorodne zajęcia, stosować atrakcyjne formy i metody pracy, aby pobudzić ich zainteresowania.
Równie ważne jest stworzenie w klasie życzliwej atmosfery i akceptacji wokół dzieci z niepełnosprawnościami, zarówno ze strony rówieśników, jak i pracowników szkoły. Osoby zdrowe w kontakcie z niepełnosprawnymi mają okazje do kształtowania właściwych postaw wobec nich i ich problemów.
Praca z dzieckiem niepełnosprawnym da nam wiele satysfakcji wtedy, gdy stworzymy mu odpowiednie warunki do rozwoju w jego własnym tempie i jeśli nasze oczekiwania nie będą zbyt wygórowane. Należy pamiętać, że nie można pomijać kolejnych etapów edukacji wierząc, że uczeń z tego wyrośnie, a braki same się wyrównają. Wymaga to wiele cierpliwości, mozolnej pracy i tolerancji dla innych.
We współczesnym świecie podejście człowieka do problemu niepełnosprawności stanowi test jego człowieczeństwa, dowodzi ewolucji poglądów lub ich nietolerancji.