Program pracy terapeutycznej dla dzieci z niepełosprawnością ruchową " Bliżej sprawności"

PROGRAM
PRACY TERAPEUTYCZNEJ
DLA DZIECI Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ RUCHOWĄ

„BLIŻEJ SPRAWNOŚĆI”

opracowała:
Beata Jaskólak

WSTĘP

Rehabilitacja to proces medyczno-społeczny, który ma zmierzać do poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), rehabilitacja polega na kompleksowych zabiegach wobec osób niepełnosprawnych psychicznie i fizycznie, które służą przywróceniu pełnej lub możliwej do osiągnięcia sprawności fizycznej oraz psychicznej, zdolności do pracy i do brania czynnego udziału w życiu społecznym. Głównym celem rehabilitacji jest zawsze kompensowanie albo odtworzenie funkcji utraconych lub tych w ogóle niewykształconych. Rezultaty rehabilitacji stanowią wypadkową zaangażowania i pracy osoby niepełnosprawnej, działań terapeuty i czynnego udziału rodziny (najczęściej rodziców chorego dziecka) w procesie usprawniania. Rehabilitacja może mieć charakter medyczny, społeczny i zawodowy.

I. Charakterystyka dziecka z niepełnosprawnością ruchową

Niepełnosprawność ruchowa to wszelkie zaburzenia funkcjonowania narządu ruchu człowieka, które mogą być wywołane m.in. uszkodzeniami lub zaburzeniami czynności układu nerwowego, chorobami uwarunkowanymi genetycznie, stanami pourazowymi, wadami wrodzonymi lub innymi przyczynami, których konsekwencją jest ograniczenie sprawności ruchowej. Badania wykazały, że poziom dysfunkcji ruchowych wpływa na aktywność życiową i interakcje społeczne osób niepełnosprawnych. Wraz ze wzrostem stopnia niepełnosprawności ruchowej wzrasta pasywność i apatia. Istotne jest, że, nie u każdej osoby z niepełnosprawnością ruchową pojawia się równocześnie niepełnosprawność intelektualna, choć czasami te oba rodzaje niepełnosprawności mogą ze sobą współistnieć. Jednak nawet wtedy stopień niepełnosprawności ruchowej nie odzwierciedla poziomu rozwoju intelektualnego. Niepełnosprawność ruchowa zwykle ogranicza nie tylko możliwości lokomocyjne i manipulacyjne jednostki, ale także jej doświadczenia poznawcze, kontakty społeczne i możliwości samorealizacji w różnych dziedzinach życia. Wynika to z faktu, że to dzięki umiejętnościom ruchowym oraz zdolności ich przetwarzania na nowe czynności człowiek może dostosowywać się do środowiska i czynnie na nie oddziaływać.
Grupa dzieci z niepełnosprawnością ruchową jest bardzo zróżnicowana ze względu na etiologię i rodzaj schorzenia oraz zakres dysfunkcji, które determinują stopień obniżenia sprawności motorycznych i psychofizyczne możliwości podejmowania własnej aktywności.
Poziom ich funkcjonowania zależeć będzie od:
• rodzaju uszkodzenia (dotyczące ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego),
• okresu, w którym doszło do niepełnosprawności (wrodzona lub nabyta);
• stopnia niepełnosprawności (lekka, umiarkowana czy znaczna).

Wśród schorzeń najczęściej powodujących niepełnosprawność ruchową u dzieci należą:
• mózgowe porażenie dziecięce (mpdz),
• dystrofie postępujące mięśni,
• przepuklinę oponowo-rdzeniową,
• skrzywienie boczne kręgosłupa,
• wady kończyn dolnych i stóp,
• autyzm,
• wrodzone wady kończyn
• choroby nerwowo-mięśniowe (w tym rdzeniowy zanik mięśni, neuropatie, miopatie),
• porażenie splotu ramiennego,
• wodogłowie,
• wrodzoną sztywność stawów
• wrodzoną łamliwość kości,
• amputacje wstępujące na skutek urazów i wypadków.

Szczególnej uwagi wymagać będą w naszym przedszkolu dzieci z zespołem mózgowego porażenia dziecięcego (wynikające z różnorodnego obrazu kliniczneg i złożoności objawów), dzieci z niepełnosprawnością ruchową i afazja oraz z autyzmem. Głównym objawem autyzmu jest brak interakcji między dzieckiem a otoczeniem. Dzieci z autyzmem nie reagują na inne osoby, przez długi czas skupiają swoją uwagę wyłącznie na jednym elemencie z otoczenia, ignorując przy tym inne bodźce. Niekiedy dziecko na początku rozwija się prawidłowo, po czym jego rozwój zostaje zahamowany bądź wręcz się cofa. Dzieci chore na autyzm mogą nie reagować na swoje imię, unikają kontaktu wzrokowego, nie potrafią interpretować cudzych emocji na podstawie wyrazu twarzy bądź tonu głosu. Często wykonują powtarzalne, stereotypowe ruchy, np. kiwanie się w tył i przód, kręcenie się wokół. Ponieważ wiele objawów autyzmu występuje także w innych chorobach rozpoznanie jest bardzo trudne. Diagnoza autyzmu skupia się na trzech grupach symptomów. Są to: upośledzenie umiejętności wchodzenia w interakcje społeczne, upośledzenie komunikacji werbalnej i pozawerbalnej oraz aktywności związanych z wykorzystaniem wyobraźni, ograniczony repertuar zachowań i zainteresowań. Dzieci autystyczne bywają agresywne lub autoagresywne – np. potrafią bić głową w ścianę, ale wynika to zazwyczaj z lęku. Są lękliwe i lubią się chować w jakieś ciemne kąty, wyraźnie szkodzi im nadmiar bodźców. Niestety, nie ma lekarstwa na autyzm. Można jednak złagodzić objawy i dolegliwości towarzyszące tej chorobie poprzez leczenie farmakologiczne i terapię.
Dzięki terapii i rehabilitacji dzieci z autyzmem możliwe jest stymulowanie umiejętności komunikacyjnych i społecznych. Nie ma uniwersalnej metody rehabilitacji dzieci autystycznych. Na problemy chorego malucha należy patrzeć całościowo. Mówiąc o psychoterapii autyzmu, najczęściej wspomina się o metodach stymulacyjnych, edukacyjnych i wspomagających. Do metod stymulacyjnych, które mają oddziaływać na zaburzone sfery i w ten sposób stymulować rozwój sprawności OUN (ośrodkowego układu nerwowego) należą różne programy stymulacyjne, terapia integracji sensorycznej, trening słuchowy, metoda kolorowych filtrów, ruch rozwijający Weroniki Sherborne oraz terapia poprzez kontakt ze zwierzętami.

Następną ważną niepełnosprawnością ruchową występującą u dzieci uczęszczających do naszego przedszkola jest mózgowe porażenie dziecięce. Stopień zaawansowania choroby zależy od rodzaju porażenia mózgowego (MPD;
- mózgowe porażenie dziecięce - porażenie połowicze - mózgowe porażenie dziecięce - porażenie obustronne kurczowe - mózgowe porażenie dziecięce - obustronne porażenie połowicze - mózgowe porażenie dziecięce - porażenie czterokończynowe - mózgowe porażenie dziecięce - postać pozapiramidowa - mózgowe porażenie dziecięce - postać móżdżkowa
Zespół mózgowego porażenia dziecięcego (mpdz) charakteryzuje się różnorodnymi zaburzeniami czynności ruchowych i napięcia mięśni, objawiającymi się jako: niedowłady kończyn (spastyczne – wzmożone napięcie mięśniowe lub wiotkie – zmniejszone napięcie mięśniowe), ruchy mimowolne, zaburzenia koordynacji ruchowej, niezborność ruchów, obniżona precyzja ruchów docelowych. Wiele dzieci z mpdz ma też znaczne trudności z przyjęciem odpowiedniej postawy, przez co ich czynności manipulacyjne są ograniczone. Dysfunkcje ruchowe mogą sprawiać tylko niewielkie trudności w poruszaniu się i wykonywaniu czynności manipulacyjnych, ale mogą też powodować konieczność poruszania się za pomocą sprzętu ortopedycznego i znacznie ograniczać możliwości manualne. Choć niepełnosprawność ruchowa jest z reguły najbardziej widoczną dysfunkcją dziecka, to zespołowi mpdz towarzyszyć mogą dodatkowe objawy kliniczne: padaczka, niepełnosprawność intelektualna, zaburzenia mowy, wzroku, słuchu oraz liczne deficyty fragmentaryczne w zakresie: analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej, koordynacji wzrokowo- ruchowej, poczucia schematu własnego ciała, orientacji przestrzennej, lateralizacji oraz trudności w myśleniu abstrakcyjnym i zaburzenia koncentracji uwagi. Oddziałuje to bezpośrednio na możliwości edukacyjne dzieci z tym zespołem, ponieważ ogranicza szanse samodzielnego zdobywania doświadczeń senso-motorycznych w dzieciństwie oraz daje mniej okazji do swobodnego poznawania otoczenia i nawiązywania kontaktów społecznych w późniejszych latach życia. Powoduje to, że zasób spostrzeżeń, wrażeń, wiadomości i umiejętności u dzieci i młodzieży z mpdz nie jest tak samo bogaty, jak u ich sprawnych rówieśników.

II. METODY, FORMY I TECHNIKI TERAPII DZIECI

Metoda Vojty

Twórcą tej metody jest Václav Vojta. Została ona opracowana w latach 50-tych XX wieku w Pradze. Poprzez tworzenie prawidłowych schematów i wzorców ruchowych ulega usprawnieniu rozwój psychoruchowy dziecka. W metodzie tej wielokrotnie pobudzamy punkty ośrodkowego układu nerwowego. Pobudzanie tych punktów osiąga się poprzez uciskanie poszczególnych, ściśle określonych punktów, przy odpowiednim ułożeniu ciała. Dziecko ułożone jest do pełzania i obracania. Punkty te to tzw. strefy refleksogenne. Stymulowanie tych punktów wywołuje odpowiedź ruchową. Metodę Vojty stosuje się u dzieci z uszkodzeniami neurologicznymi, mózgowym porażeniem dziecięcym i z grup tzw. ryzyka od pierwszych miesięcy ich życia.

Metoda Bobathów

Twórcami tej metody jest Karel i Berta Bobath. Opiera się ona na zastosowaniu dużej liczby odruchów (również synergii ruchowych), stosowanie specyficznej formy ułatwiania ruchów oraz stosowania prawidłowego następstwa rozwojowego prowadzonych ćwiczeń. Cała działalność ruchowa dziecka jest odruchowa. Przy jej kształtowaniu jedne odruchy ustępują miejsca innym. Dzięki metodzie Bobathów odruchy fizjologiczne mają się rozwijać, a patologicznie przetrwałe powinny się hamować. Dzięki pomocy rąk terapeuty ułatwia się wykonywanie ruchów dziecka, torowanie pożądanych i hamowanie niepożądanych elementów ruchowych. Ruchy, które w tej metodzie generujemy są zbliżone do naturalnych ruchów wykonywanych spontanicznie przez zdrowo rozwijające się dziecko, które jest w analogicznym wieku rozwojowym. Ruchom zbliżonym do fizjologicznych towarzyszy odczucie niemal naturalnego napięcia mięśni. Tak przeprowadzana rehabilitacja usprawnia i normalizuje napięcie mięśniowe.

Metoda Ruchu Rozwijającego(MRR)

W ciągu ostatnich kilkunastu lat stała się w Polsce metodą stosowaną powszechnie podczas zajęć z dziećmi. Urzekającą prostotą, naturalnością i uniwersalnością swoją popularność zawdzięcza przede wszystkim temu, że w gruncie rzeczy jest to system ćwiczeń-zabaw-relacji. Metoda stworzona została przez Weronikę Sherborne, angielską nauczycielkę tańcami ruchu, w oparciu o wczesnodziecięce zabawy rodziców z dziećmi.
Stosowana jest przede wszystkim w celu wspomagania rozwoju psychoruchowego dzieci oraz w terapii osób niepełnosprawnych intelektualnie i fizycznie, jednak możliwości korzystania z niej są praktycznie nieograniczone. Nazwa metody – Ruch Rozwijający – odzwierciedla jej główne założenia, a mianowicie rozwijanie za pomocą ruchu świadomości własnego ciała i otaczającej nas przestrzeni, usprawnianie ruchowe, dzielenie przestrzeni z innymi osobami oraz nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu za pomocą ruchu i dotyku. Ćwiczenia wywodzą się z naturalnych potrzeb dziecka, które zaspokajane są w kontakcie z osobą dorosłą. Stosowane jest kołysanie, przytulanie, turlanie, przeciąganie.

Metoda integracji sensorycznej

Integracja sensoryczna jest procesem, podczas którego następuje organizacja wrażeń zmysłowych dostarczanych do naszego organizmu tak, aby mogły być wykorzystane w celowym działaniu. Dzięki zastosowaniu wiedzy z zakresu fizjologii, neurologii i psychologii jest skuteczną formą terapii w szeroko rozumianych opóźnieniach rozwoju psychoruchowego. Kierowana jest przede wszystkim do dzieci z zaburzeniami w rozwoju komunikacji w zakresie mowy biernej i czynnej, zespołem Downa i innymi zespołami uwarunkowanymi genetycznie, autyzmem wczesnodziecięcym, mózgowym porażeniem dziecięcym, obniżonym poziomem rozwoju intelektualnego.

Technika Masażu leczniczego

Polega na mechanicznym pobudzaniu tkanek najczęściej za pomocą rąk przy pomocy określonych technik wywierających na nie ucisk. Skutkiem takiego działania jest powstanie odczynu (miejscowego bądź ogólnego) w odpowiedzi na działający bodziec. Wyróżnia się wiele rodzajów masażu, które dopasowujemy zależnie od potrzeb np.: klasyczny, relaksacyjny, masaż limfatyczny. Korzyści, jakie przynosi masaż są wielorakie niemniej jednak od dłuższego już czasu przyjęło się łączyć tę formę terapii z innymi.
Celem masażu jest pobudzenie krążenia obwodowego i przemiany materii, intensyfikacja cyrkulacji płynów tkankowych, a także przyspieszenie usuwania szkodliwych substancji powstałych w mięśniach na skutek przemęczenia. Techniki wykonywane na mięśniach i stawach pozwalają głęboko i efektywnie rozluźnić zbyt napięte mięśnie.

Hydroterapia – wanny rehabilitacyjne

To masaż wykonywany za pomocą strumienia wody, jest on stosowany w hydroterapii. Dzieci poddawane hydromasażowi zanurzają się w specjalnej wannie , która posiada dysze powietrzne inaczej masaż perełkowy masuje ciało bąbelkami powietrza i dysze wodne skąd wydobywa się woda pod ciśnieniem- masaż wirowy. Specjalny ruch wodno-powietrzny polega na masowaniu całego ciała wodą, powodując rozluźnienie mięśni co działa odprężająco na cały organizm. Zabiegi na ciało z wykorzystaniem wody stosuje się także pomocniczo przy schorzeniach takich jak:
• bóle, sztywnienie i obrzęk stawów,
• niedokrwienie kończyn dolnych,
• choroby układu oddechowego,
• zaburzenia przemiany materii,
• mózgowe porażenie dziecięce,
• przepuklina oponowo-rdzeniowa.
Masaż wodny jest bardzo bezpieczną formą fizjoterapii.

Kinezyterapia

To terapia wykorzystująca ruch jako środek leczniczy. Kinezyterapia, jako jeden z elementów fizjoterapii uwzględnia indywidualną jak i grupową pracę terapeuty z osobom niepełnosprawną w celu przywrócenia utraconych funkcji ruchowych, bądź niwelowania bólu. Głównymi sposobami pracy są ćwiczenia ruchowe zarówno czynne, bierne, prowadzone z pomocą terapeuty czy oddechowe. Terapeuta wykorzystuje terapię ruchem do odtworzenia: siły mięśniowej, zakresu ruchu, stabilizacji stawowej i korekcji postawy, prawidłowych wzorców ruchowych. Ćwiczenia fizyczne usprawniające dla dzieci, które usprawniają mięśnie, ścięgna i stawy. Maja one bardzo istotny wpływ na prawidłowy przebieg całego procesu rehabilitacji dziecka. U dziecka utrzymywana jest ruchomość stawów, sprawność mięśni i elastyczność ścięgien poprzez bardzo często ćwiczenia bierne. Zapobiegają one powstawaniu przykurczy i utrzymują prawidłowe funkcjonowanie układu mięśniowo-szkieletowego. Całość ćwiczeń nie stanowi żadnego zamkniętego zasobu ani też schematu, aczkolwiek umownie wyróżnia się tutaj pewne grupy ćwiczeń, które w praktyce wzajemnie się przeplatają.

Gimnastyka korekcyjna : jest jedną z najważniejszych metod zapobiegania i leczenia wad postawy. Specjalnie dobrane ćwiczenia mają bezpośredni wpływ na korekcję postawy: zwiększenie siły mięśni, wytworzenie nawyku utrzymywania prawidłowej postawy ciała. Pośrednio wpływają, również na wydolność i sprawność organizmu. Okres przedszkolny to etap szybkiego wzrostu, kształtowania się układu kostnego i gorsetu mięśniowego. Szybki wzrost u dzieci jest czynnikiem osłabiającym siłę i zborność mięśniową co skutkować może powstawaniem wad postawy. Gimnastyka korekcyjna szczególnie jest wskazana dla dzieci z wadami kręgosłupa (plecy okrągłe, plecy płaskie, boczne skrzywienie kręgosłupa, plecy okrągło wklęsłe), wadami stóp (stopa płasko koślawa, płaskostopie) i wadami kolan (kolana koślawe, szpotawe), które często towarzyszą dzieciom z niepełnosprawnością ruchową.

III. ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Założone cele będą realizowane poprzez zajęcia prowadzone indywidualnie z każdym dzieckiem, w formie zaproponowanej przez terapeutę oraz dostosowane do możliwości psychoruchowych dziecka zgodne z zaleceniami. Postępując i usprawniając zawsze zgodnie z zasada rozwojowa. Systematyczność zajęć z rehabilitacji ruchowej przyczyniać się będzie nie tylko do zwiększenia ruchomości w stawach, czy normalizacji siły mięśniowej podnosząc tym samym lepszą funkcjonalność organizmu jako całości. Stymulacja dziecka w zakresie rehabilitacji ruchowej jest często procesem długotrwałym i musi być prowadzona systematycznie. Odpowiednio dobrane formy i metody terapii przynoszą nam założone efekty terapii. Program realizowany będzie w grupach integracyjnych oraz w oddziale specjalnym w Przedszkolu nr 9 w Chorzowie w roku szkolnym 2018/2019.
• Program skierowany jest dla: Dzieci objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną ze względu na posiadane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego oraz potrzebę wczesnego wspomagania rozwoju z uwagi na niepełnosprawność ruchową. W tym dysfunkcjami ruchowymi z afazją, słabowidzącymi, z dysfunkcją intelektualną w tym z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym. Wadami postawy, dziecięcym porażeniem mózgowym ze sprzężeniami i ze spektrum autyzmu, u których zaobserwowano zaburzenia sensoryczne z zakresu układu przedsionkowego, zmysłu równowagi i propriocepcji.
• Czas realizacji programu: Roku szkolnego 2018/2019 . Czas trwania jednego zajęcia : (30 minut gimnastyki rehabilitacyjnej oraz zajęć w wannach z hydromasażem). Program obejmować będzie 28-tu wychowanków przedszkola z różnych grup wiekowych. W ramach zajęć zgodnie z planem tygodniowym realizowana jest :
o Hydroterapia dzieci w wannach z hydromasażem
o Rehabilitacja ruchowa w sali terapeutycznej

IV. GŁÓWNE CELE I ZADANIA PROGRAMU

• Normalizacja wielkości i rozkładu napięcia mięśniowego
• Eliminowanie ograniczeń ruchowych dziecka
• Zapobieganie oraz korekcja istniejących wad postaw u dzieci.
• Kształtowanie prawidłowej postawy ciała
• Hamowanie nieprawidłowych odruchów postawy
• Poprawa ogólnej sprawności motorycznej
• Stymulacja koordynacji wzrokowo-ruchowej,
• Rozciąganie mięśni nadmiernie przykurczonych i skracanie nadmiernie rozciągniętych,
• Zwiększenie zakresu ruchu w stawach,
• Wzmacnianie stabilizacji centralnej ciała,

V. CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU

W stosunku do dziecka:
• stwarzanie dzieciom warunków umożliwiających prawidłowy rozwój psychoruchowy
• podniesienie ogólnej sprawności i wydolności fizycznej organizmu
• poprawa koordynacji ruchowej
• nauka nawyku celowości i płynności ruchów
• zachowanie pełnego zakresu ruchomości w stawach, długości, elastyczności oraz siły i wytrzymałości mięśni
• nawiązanie współpracy z rodziną dziecka, w celu określenia wspólnych działań terapeutycznych
• utrwalanie prawidłowych wzorców ruchowych
• dostosowanie częstości przerw w usprawnianiu
• obniżenie spastyczności mięśni

VI. METODY WYKORZYSTYWANE W REALIZACJI PROGRAMU:

• elementy metody Ruch Rozwijającego W. Scherborne,
• elementy metody SI (Sensory Integration)
• hydromasaż - ciepłe kąpiele w wannie z hydromasażem
• elementy masażu leczniczego
• elementy metody NDT Bobath

VII. FORMY REALIZACJI PROGRAMU:

• indywidualna
Zastosowanie w procesie usprawniania ruchowego różnych form, metod oraz zasad ma na celu osiągnięcie pozytywnych efektów całokształtu działań, a także intensyfikację ruchu, uatrakcyjnienie zajęć, wzrost zainteresowania nimi oraz pogłębienie motywacji oraz przede wszystkim poprzez usprawnianie ruchowe program zakłada wyrównanie zaburzeń u dzieci objętych programem. Podczas terapii terapeuta będzie dobierać ćwiczenia (w formie zabawy dostosowanej do wieku dziecka), które stymulują zmysły dziecka i prowadzą do poprawy umiejętności odbierania i przetwarzania wrażeń zmysłowych, nauczenia się planowania ruchu, lepszego poznania swojego ciała, opanowania ruchów precyzyjnych itp.

VIII. PODCZAS REALIZACJI PROGAMU WYKORZYSTANE BĘDĄ RÓŻNE FORMY USPRAWNIANIA RUCHOWEGO:

1. Ćwiczenia kinezyterapii miejscowej
• Ćwiczenia bierne
• Ćwiczenia czynno-bieme
• Ćwiczenia samowspomagane
• Ćwiczenia czynne wolne
• Ćwiczenia czynne oporowe
• Ćwiczenia oddechowe
• Ćwiczenia relaksacyjne
• Ćwiczenia statyczne i dynamiczne
• Ćwiczenia w pionizacji i nauce chodzenia

2. Ćwiczenia kinezyterapii ogólnousprawniającej: to ćwiczenia które mają za zadanie wzmocnić w harmonijny sposób wszystkie mięśnie naszego ciała. Są to ćwiczenia kształtujące, wykonywane z przyborami i sprzętem gimnastycznym.

3. Ćwiczenia korekcyjne dla dzieci z wadami postawy i stóp
• Ćwiczenia zapobiegania i korekcji koślawości i szpotawości kolan i stóp
• Ćwiczenia zapobiegania i korekcji płaskostopiu.
• Ćwiczenia kształtujące nawyk prawidłowej postawy ciała.
• Ćwiczenia wzmacniające napięcie mięśniowe w obrębie rąk i obręczy barkowej.

IX. PROPOZYCJE ĆWICZEŃ KTÓRE BEDĄ WYKORZYSTYWANE NA ZAJĘĆ TERAPII RUCHOWEJ

1. Ćwiczenia lokomocyjne:
• pełzanie i chód na czworakach
• przetaczanie wokół podłużnej osi ciała (z leżenia przodem, bokiem i tyłem )
• siady proste z rękami na kolanach
• siady proste podparte, siady klęczne i klęki
• stawianie stóp w określonym miejscu
• chody w przód na całych stopach z pomocą i samodzielnie
• chody w przód na palcach z pomocą i samodzielnie
• chody o bosych stopach po kamieniach lub macie korekcyjnej
• chody w tył z pomocą i samodzielnie
• chody w bok ( z pomocą), krok odstawno – dostawny
• obroty wokół podłużnej osi ciała ( w lewo, prawo)
• chód z tzw. omijaniem przeszkód (slalomy)
• chód po różnego rodzajach przeszkodach (krzesełka, kamienie, belki, )
• chody po linii prostej i w ograniczonej przestrzeni
• zmiany pozycji z niskiej do półwysokiej i wysokiej
• zmiany pozycji z wysokiej do niskiej (do chodu na czworakach)
• zmiany pozycji z leżenia tyłem do siadu prostego i skulonego
• szybkie chody, szybkie obroty
• wejścia i zejścia po jednym stopniu (dostawianie stopy)
• pokonywanie przeszkód (przejścia przez ławeczki, beczki itp.)

2. Ćwiczenia skoczne
• próba podskoku w górę w miejscu
• próba przeskoku obunóż przez przeszkodę (laska gimnastyczna)
• próba przeskoku obunóż przez przeszkodę – poszerzenie przeszkody, np. dwie linie, dwie laski i zeskoki w dół z różnych wysokości (np. schody)
• seryjne podskoki obunóż w przód
• wieloskoki (z nogi na nogę)
• podskoki przy pomocy skakanki

3. Ćwiczenia równoważne
• przejścia po linii, chody na palcach
• wytrzymanie krótkotrwałe wspięcia na palcach (od 2-10 sekund)
• postawy równoważne na jednej nodze
• obroty na końcu równoważni
• przejścia po murku i krawężniku o różnych szerokościach

4. Ćwiczenia zwinnościowe
• z leżenia tyłem – skulenia
• z przysiadu podpartego, umiejętność wykonania przetoczenia w tył na plecy z nogami ugiętymi
• z przysiadu podpartego umiejętność wykonania przetoczenia w tył na plecy o nogach – wyprostowanych złączonych lub w rozkroku.
• z przysiadu podpartego, odbiciem, próba oderwania nóg od podłoża (tzw. wierzganie konika)

5. Ćwiczenia rzutne (duża i mała motoryka)
• nauka uchwytu woreczka gimnastycznego
• próba wypchnięcia na odległość woreczka gimnastycznego
•
• wrzuty woreczka gimnastycznego do pudełka z góry w dół
• wrzuty woreczka gimnastycznego do pudełka (stopniowe zwiększanie odległości)
• podnoszenie woreczków z podłoża
• zrzucanie woreczków z wysokości poprzez wejście po szczeblach drabinki
• nauka chwytu piłki dużej
• nauka chwytu piłki mniejszej
• toczenie piłki po podłożu (forma zabawowa i ścisła)
• rzuty piłki jednorącz i oburącz na odległość
• chwyt i podanie do partnera
• rzut piłką do celu
• odbicie piłki o ścianę i chwyt

6. Ćwiczenia kopne
• kopanie piłki dużej w przód z miejsca
• kopanie piłki do celu

7. Ćwiczenia koncentracji
• w siadzie na krześle skupienie uwagi przez 10 do 15 sekund
• w siadzie na krześle skupienie uwagi z dłońmi położonymi na kolanach
• chody (poruszanie się) z woreczkiem na głowie
• chody z dwoma woreczkami umieszczonymi na barkach
• chód z woreczkiem położonym na grzbiecie wyciągniętej dłoni
• próba podskoku z woreczkiem uniesionym na głowie
• podawanie ręki do przywitania z równoczesnym skierowaniem wzroku na osobie witającej

8. Ćwiczenia kształtujące obraz i schemat ciała oraz orientację przestrzenną:
• nazywanie i dotykanie poszczególnych części ciała
• rzucanie woreczków wg instrukcji: do góry, do tyłu, w lewo, w prawo w dół,
• dotykanie i poruszanie prawymi i lewymi częściami ciała
• wrzucanie woreczków do kosza ustawionego przed dzieckiem zgodnie z instrukcją: prawą ręką dwa woreczki, lewą ręką jeden woreczek,
• poruszanie się wg instrukcji: zrób dwa kroki do przodu, trzy kroki do tyłu, jeden w prawo,
• zabawa w lustro – powtarzanie ruchów drugiej osoby,

9. Ćwiczenia ruchów naprzemiennych:
• dotykanie na zmianę prawą ręką lewego kolana i lewą ręką prawego kolana,
• uderzanie prawą ręką w lewe udo i lewą w prawe,
• w pozycji na czworakach: prostowanie prawej ręki i lewej nogi, oraz lewej ręki i prawej nogi,
• w leżeniu na plecach: chwytanie prawą ręką lewej pięty i lewą prawej,
• przeskakiwanie z nogi na nogę w różnym tempie i zgodnie z rytmem,
• ćwiczenia czucia głębokiego
• ćwiczenia ruchów naprzemiennych kończyn- Piesek
• ćwiczenia koordynacji ruchów kończyn górnych i dolnych w skokach –Zając
• ćwiczenie czucia tułowia, przemieszczani ciężaru ciała wspartego na ramionach i przedramionach- Krokodyl.
• Chodzenie na całych piętach w zgięciu kolan – Dziadek
• Ćwiczenie przemieszczanie się na pośladkach, utrzymanie pozycji szyi, pleców, sprawność mięśni brzucha – Ślimak

10. Różne
• marsz z wymachami rąk i nóg,
• toczenie się po materacu w różnych kierunkach,
• turlanie się po podłodze z nogami wyprostowanymi i rękami ułożonymi wzdłuż ciała
• masażyki paluszkowe
• naleśnik zwijanie dziecka w koc, następnie dociskanie pleców, pośladków, rąk, nóg, z wykorzystaniem woreczków, jeżyków,
• zabawy w przepychanie i siłowanie się,
• ćwiczenia oswajające z wodą, ochlapywanie
• ćwiczenia koordynacyjne tzw. „pajacyk” (na raz podskok do rozkroku z klaśnięciem dłońmi – nad głową, na dwa – podskokiem nogi złączyć z ramionami w dół)
• próba huśtania, wykonywanie przysiadów, wznosów i opustów nóg z leżenia tyłem
• kreślenie symetrycznych kół stopami i łokciami,
• klaskanie dłońmi nad głową, z przodu z tyłu i po bokach,
• zabawy z szarfami i chorągiewkami – symetryczne ruchy rąk,

X. PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW:

• Wykorzystanie przyrządów i sprzętu gimnastycznego będącego wyposażeniem sali terapeutycznej.
• Dobór metod ściśle dostosowany do indywidualnych potrzeb dzieci.
• Dobór ćwiczeń dostosowany do wieku dzieci i jego jednostki chorobowej.
• Zastosowanie urozmaiconych form ćwiczeń,
• Wyzwalanie radości dzieci w czasie zajęć.
• Wytwarzanie miłej atmosfery podczas zajęć.

EWALUACJA:
Powyższy Program przedstawia wiele sfer pracy z dzieckiem z różnymi dysfunkcjami ruchowymi i intelektualnymi. Ewaluacji poddane będą różne formy i metody oraz ich skuteczność w realizacji zamierzonych celów. Przedmiotem ewaluacji będą zmiany w zachowaniu i postawie dziecka, a także wyrównania dysfunkcji zaburzeń ruchowych dzieci. Uzyskane informacje pozwolą sprawdzać skuteczność podjętych działań, weryfikować je i ukierunkować.

BIBLIOGRAFIA:
1. Z.Kułakowska, M. Borkowska, „Terapia psychomotoryczna dzieci metodą Procus i Block”.Wyd. Lekaskie PZWL, Warszawa 2017
2. M. Kuleczka-Raszewska i D. Markowska, „ Uczę się poprzez ruch”. Wyd. Harmonia ,Gdańsk 2012.
3. C.S. Krasnowitz, „ Nie-zgrane dziecko”, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2012.
4. C.S. Krasnowitz, „ Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw”, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2012.
5. M. Borkowska, „Wady Postawy i Stóp u dzieci” ”.Wyd. Lekaskie PZWL, Warszawa 2017
6. A. Zembaty, „Kinezyterapia tom I i II”, Wyd. Kasper, Kraków 2002.
7. M. Brkowska, „ABC Rehabilitacji 1,2”, PELIKAN, 1989.
8. I. Maciąg-Tymecka, „Rehabilitacja w chorobach dzieci i młodzieży” Wyd. Lekaskie PZWL, Warszawa 2014
9. H. Mitroszewska , „Jak ćwiczy twoje dzieko”- Rehabilitcja dzieci i młodzieży, Wyd.DM SNASKO CO. Warszawa 2006.