Obraz sowieckiego łagru w świetle utworu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego "Inny świat". Scenariusz lekcji

Scenariusz lekcji języka polskiego

Klasa: IV
Jednostka metodyczna: 45 minut

Temat: Obraz sowieckiego łagru w świetle utworu Gustawa Herlinga – Grudzińskiego pt.: „Inny świat”.

Realizacja podstawy programowej:
Uczeń:
II.1.1) prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z utworem,
II.1.2) określa problematykę utworu,
II.2.4) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera,
II.3.2) wykorzystuje w interpretacji utworu kontekst historyczny.

Zadania szkoły:
Z.5 - kształcenie wartości i postaw obywatelskich.

Umiejętności ponadprzedmiotowe:
K6 – wyszukiwanie, selekcjonowanie i krytyczna analiza informacji.

Cel główny: Uświadomienie uczniom, w jaki sposób funkcjonowały sowieckie łagry.

Cele lekcji:
Uczeń:
- potrafi zdefiniować pojęcie łagier, człowiek złagrowany,
- przedstawia zasady funkcjonowania łagru,
- przedstawia różne reakcje bohaterów na rzeczywistość obozową.

Cele lekcji sformułowane w języku ucznia:
- poznasz pojęcia - łagier, człowiek złagrowany,
- dowiesz się, jak wyglądało życie ludzi w sowieckich obozach,
- uzasadnisz, że pobyt w obozie wpływał na psychikę więźniów.

Nacobezu:
- wskażesz cechy człowieka złagrowanego,
- przedstawisz zasady funkcjonowania sowieckich łagrów,
- wyjaśnisz, dlaczego obóz przyczyniał się do upadku moralnego człowieka.

Metody pracy:
- pogadanka,
- praca w grupach,
- burza mózgów.

Formy pracy:
- indywidualna,
- grupowa.

Pomoce dydaktyczne:
- Gustaw Herling - Grudziński Inny świat,
- Słownik wyrazów obcych pod redakcją Arkadiusza Latuska.
- Encyklopedia szkolna pod redakcją Agnieszki Nawrot
- krzyżówka,
- prezentacja multimedialna.

Przebieg lekcji:
- Powitanie.
- Czynności organizacyjno-porządkowe.
- Powtórzenie wiadomości - rozwiązanie krzyżówki i jej omówienie
- Podanie tematu lekcji oraz jej celu.
- Wyjaśnienie pojęć: łagier, człowiek złagrowany.
- Podział klasy na 4 grupy. Każda grupa dokonuje analizy wybranego problemu:
I – praca niewolnicza
II – hierarchia obozowa
III – miejsca i instytucje obozowe
IV – życie codzienne więźniów
- Omówienie pracy grup – prezentacja plakatów.
- Pytania kluczowe – Czy w warunkach obozowych możliwe było zachowanie człowieczeństwa? Czy dziś istnieją obozy pracy?
- Podsumowanie lekcji. Uczeń na kartce samoprzylepnej kończy zdanie: Dziś na lekcji dowiedziałem się...
- Podanie pracy domowej
Dlaczego rzeczywistość obozowa w utworze Gustawa Herlinga – Grudzińskiego jest światem odwróconego Dekalogu? Uzasadnij odpowiedz.

Załącznik nr 1
Krzyżówka – hasło „Inny świat”

1.Nazwa miejscowości, w której znajdowało się pierwsze więzienie Gustawa Herlinga – Grudzińskiego.
2.Dyktator Związku Radzieckiego.
3.Barak, w którym więźniowie mogli spotkać się ze swoimi bliskimi; dom....
4.Najczęstsza choroba więźniów spowodowana wycieńczeniem organizmu.
5.Powszechne zjawisko w obozie, budzi lęk więźniów.
6.Autor motta utworu Gustawa Herlinga – Grudzińskiego.
7.Wielokrotni recydywiści, sprawowali władzę w obozie.
8.Ustrój społeczny, w którym każdy obywatel podlega ścisłej kontroli państwa.
9.Wkładał rękę do ognia, w celu uniknięcia pracy.

Załącznik nr 2
Przykładowy klucz odpowiedzi – praca w grupach

I - Praca
Na czym polegała praca więźniów?
Ile godzin dziennie pracowali, w jakich warunkach?
Jakie prawa miały kobiety ciężarne?
-w obozie w Jercewie byli zatrudniani przy wyrębie i cięciu drzew,
-ich mordercza praca była ponad siły,
-pracowali po 11-12 godzin dziennie, często w 40 stopniowym mrozie
-droga do pracy wynosiła ok. 7km w jedną stronę
-praca była tak zorganizowany by wyniszczyć fizycznie człowieka
-max. okres zdolności do pracy wynosił 2 lata
-kobieta ciężarna była zwalniana z pracy na 3 miesiące przed porodem i 6 miesięcy po rozwiązaniu na karmienie dziecka; później dziecko zabierano.

II - Hierarchia obozowa
Jakie było kryterium podziału więźniów?
Na czym polegał podział na kotły?
-Polityczni (biełoruczki) – osoby skazane za przestępstwa polityczne, będące na najgorszej pozycji. Strażnicy stosowali w stosunku do nich najgorsze kary.
-Bytownicy – przestępcy pospolici, znajdujący się w lepszej sytuacji niż „polityczni”
-Urkowie – wielokrotni recydywiści, którzy sprawowali władzę w obozie. Wymierzali kary współwięźniom, mieli wiele przywilejów; do najbardziej znanych należało prawo „pierwszej nocy” z kobietami, które przyjechały dopiero do łagru. Urkowie organizowali też tzw. „nocne łowy” – nocne polowania na kobiety, podczas których były one przez nich gwałcone. Urkowie mieli też zwyczaj gry o cudze rzeczy innych więźniów, a nawet o ich życie.
-Iteerowcy – więźniowie pracujący w administracji obozowej. Otrzymywali dodatkowe racje żywnościowe i mieli większe przywileje z racji na sprawowaną funkcję. Często donosili na innych więźniów
-Kurzy ślepcy – osoby chore na tzw. kurzą ślepotę, chorobę, która z powodu braku witaminy A w organizmie powodowała utratę zdolności widzenia. Kurzy ślepcy byli traktowani jako prawie najgorsza grupa więźniów, ponieważ zawadzali innym – nie tylko gorzej pracowali, ale tamowali ruch. Często spotykali się z wrogością ze strony współwięźniów, nikt im nie pomagał.
-Ludzie z „trupiarni” – trafiali tam chorzy na „pyłagrę”, szkorbut, chorzy psychicznie. Dzielili się na dwie grupę: słabosiłkę – ludzi, którzy mieli jeszcze szanse wrócić do pracy w obozie, dostawali dodatkową porcję żywności. Grupa „aktirowki” dostawała głodowe racje żywnościowe i była właściwie skazana na śmierć.
-Podział na podstawie osiągnięć w pracy, procentowej wysokości wyrobionej normy (III kocioł – 125% normy, II – 100%, I – dla skazanych do trupiarni

III - Miejsca i instytucje obozowe
Jakie nazwy baraków funkcjonowały w obozie?
Co odbywało się w kawecze?
Gdzie przestrzegane były wartości moralne?

-Pieresylny - baza transportowa. Przebywali tam więźniowie transportowani do innych łagpunktów.
-Trupiarnia (kostnica) - przebywali tu nieuleczalnie chorzy.
-Izolator - był to mały murowany domek otoczony drutami, w którym okna okienne były zakratowane. Nie było w nich w ogóle szyb, w izolatorze panował więc piekielny mróz, tym dotliwszy, że więzień tam przebywający nie miał nic do okrycia się w nocy. Odsyłanie do izolatora było formą kary, jaką wymierzano więźniom.
-Łaźnia - miejsce, gdzie więźniowie kąpali się co trzy tygodnie. Przy okazji czyszczono wtedy ich odzież, odwszawiając ją. Każdy więzień miał w łaźni do dyspozycji malutki kawałek szarego mydła, jedno wiadro wody ciepłej i jedno zimnej.
-Barak potocznie zwany „kawecze” - miejsce rozrywki. Zwano je (skrót od kulturalno-wospitatielnoja czast`”). Normalnie znajdowała się tam biblioteka. W baraku urządzano też przedstawienia, w które więźniowie bardzo się angażowali.
-Szpital - była to oaza szczęścia w okrutnym świecie obozowym. Trafiali tam chorzy z temperaturą powyżej 39 stopni. Dostawali leki na spadek gorączki, margarynę i cukier. Spali w czystej pościeli. Z powodu tych dobrych – jak na obóz – warunków w obozie często dochodziło do samookaleczeń.
-Dom Swidanij- nazywano skrzydło baraku, w którym więźniowie spędzali czas z krewnymi, przybyłymi na widzenia. Dom ten znajdował się na pograniczu obozu i świata wolnego. Zarówno więźniowie, jak i ich rodziny musieli wykazać wielki heroizm, by w końcu uzyskać zgodę. Więźniowie spotykali się z bliskimi ostrzyżeni, umyci, czysto ubrani i mieli surowy zakaz mówienia o warunkach życia w obozie. “Dom Swidanij” był – podobnie jak sami więźniowie – odpowiednio przygotowany: był to czysty umeblowany pokój z firankami i czystą pościelą.

IV - Życie codzienne
Co oznacza wychodnoj dień?
Ile wynosiły racje żywnościowe?
Jak mężczyźni traktowali kobiety?

-Więźniowie otrzymywali od 400-700 gramów dziennie chleba i 2 łyżki kaszy lub zupy; żebrano o możliwość wylizywania misek z III kotła;
-Zmuszanie kobiet do prostytucji, gwałty zbiorowe (Marusia – Kowal)
-Oszukiwano ich i przedłużano okres kary pod byle pretekstem
-Zgodnie z przepisami więźniom przysługiwał całodzienny odpoczynek raz na dekadę. Szybko okazało się, że tak częste wolne dni zmniejszają plan produkcyjny obozu i zadecydowano, że „wychodnoj dień” będzie wówczas, kiedy obóz przekraczał górną granicę produkcji na kwartał. Ten system pracy miał swoje wady i zalety. Więźniowie pracowali u skraju wycieńczenia, lecz z większym podnieceniem wyczekiwali na dzień odpoczynku, który dawał im chwilę wytchnienia. Wolny dzień mijał szybko i pierwsze tygodnie pracy po nim stawały się trudne do zniesienia. Najczęściej w przeddzień więźniowie dowiadywali się od brygadierów, że czeka ich doba wypoczynku. Wtedy ożywiali się, stając się bardziej ludzkimi i serdecznymi dla towarzyszy niedoli. Przed ósmą zona przybierała odświętny charakter. Więźniowie zbierali się przed kuchnią i na ścieżkach, z niektórych baraków dochodziły śpiewy i dźwięki muzyki. Nastrój podniecenia trwał do północy. Było to przygotowanie do dnia, który celebrowano rozrywkami i drobnymi przyjemnościami. Do późnej nocy skazańcy rozmawiali ze sobą, leżąc na pryczach. Okazywali sobie życzliwość tak różną od codziennego zobojętnienia i nienawiści. Następnego dnia budzono ich nieco później i po śniadaniu wracali do baraków, by przygotować się do rewizji, która trwała niekiedy nawet cztery godziny. Następnie musieli uporządkować baraki i po obiedzie zaczynali swoje święto.
-Pokazy filmowe, wystawiane sztuki teatralne