Program wychowawczy realizowany w klasach 1-3 "Bliżej literatury"

Opracowała Izabela Olczyk
Nauczyciel mianowany edukacji wczesnoszkolnej SP nr.189 w Łodzi

I. Wprowadzenie
Rolę literatury dziecięcej przez dziesiątki lat postrzegano bardzo instrumentalnie, głównie w aspekcie wychowania w grzeczności i posłuszeństwie. W pierwszej połowie XIX w. powstawała literatura , której twórcy np. Stanisław Jachowicz, mieli wyrobiona świadomość obywatelską, ich pisarstwo było orężem w walce o uznanie rangi języka ojczystego. W wielu publikacjach kładli nacisk na wychowanie i literaturę. Wychowanie w tym okresie wiązało się z systemem kar, posługiwano się strachem w przymuszaniu dzieci do realizacji określonego wzorca . Zmieniło się to dopiero pod koniec lat dwudziestych XX w. i od tej chwili literatura dla dzieci miała rozbudzać zainteresowania czytelnicze, zaspokajać ciekawość , udzielać odpowiedzi na ważne pytania, przekazywać wartości moralne, dostarczać wielu wzruszeń oraz ukształtować smak estetyczny. Stosunkowo niedawno w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. zwrócono uwagę na terapeutyczne walory literatury. Obecnie uznaję się , że bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój dziecka jest kontakt z książką i teatrem pozwalający na wprowadzenie dziecka w świat słowa pisanego i rozwijanie zainteresowań czytelniczych. Literatura przekazuje wiedzę o otaczającym świecie, wprowadza nowe pojęcia, wzbogaca doświadczenia, przedstawia wzory osobowe i wzory zachowania nie zawsze dostępne dziecku, pozwala na ich interpretację i ocenę moralną. Dziecku wzory są niezbędne , gdyż dzięki nim uczy się , jakie cele wybierać i jak je realizować. Wybiera te , które są zgodne z jego potrzebami, wymogami aktualnej sytuacji. Zatem umiejętnie dobrana literatura buduje zasoby osobiste, pomaga poznawać inne sposoby myślenia i działania, daje wsparcie w sytuacjach emocjonalnie trudnych, kompensuje wszelkie niedostatki, czy to w zakresie niezaspokojonych potrzeb , czy oczekiwań, a także relaksuje i wyzwala dobry nastrój. Czytanie dziecku umożliwia mu także osłuchiwanie się z językiem literackim, i usprawnianie własnych zdolności w zakresie mowy. Zabawy w teatr pozwalają na rozwijanie pamięci , wyrabianie śmiałości, a także wchodzenie w role i prezentowanie różnych stanów uczuciowych.

II. Cele programowe:
1.Ogólne :
-wszechstronny i harmonijny rozwój dziecka ;
-uwrażliwienie na piękno literatury i sztuki;
-rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem literackim;
-bogacenie czynnego słownictwa i poznawanie pojęć;
- rozwijanie i inspirowanie twórczej działalności dziecka;
-rozwijanie zainteresowań czytelniczych;
- zaspokojenie potrzeb natury emocjonalnej i społecznej;
-wytworzenie pozytywnych relacji i postaw w zakresie rozwoju dziecka.

2.Szczegółowe - zamierzone osiągnięcia dzieci:
A. Odbiór i interpretacja utworów literackich.
Uczeń :
-słucha utworów literatury dziecięcej,
-interesuje się obrazem lub inną forma ilustrującą słuchany tekst,
-wyraża swoje wrażenia i przeżycia związane z odbiorem utworu literackiego lub przedstawienia teatralnego,
-charakteryzuje bohaterów literackich i teatralnych,
-układa zakończenie do opowiadania,
-wskazuje elementy humoru,
-recytuje utwór ze zmianami intonacji.
B. Ekspresja teatralna.
Uczeń:
-uczestniczy w spontanicznej i zorganizowanej aktywności ruchowej, wynikającej z treści poznanych utworów literackich – scenki dramowe,
-odkrywa znaczenie komunikowania się w sposób niewerbalny,
-gra różne role, stosując techniki żywego słowa,
-odgrywa scenki z rekwizytami,
-uczestniczy w formach teatralnych amatorskich i profesjonalnych,
-planuje i angażuje się w tworzoną formę teatralną , tworzy przedstawienia za pomocą różnych technik.
C. Wiedza o teatrze i kultura odbioru sztuki.
Uczeń:
-zachowuje się kulturalnie podczas odbioru dzieł literackich i sztuk teatralnych,
-poznaje pojęcia związane z teatrem, wykazuje zainteresowania teatrem,
-wskazuje elementy piękna w utworach i przedstawieniach literackich .

III. Warunki realizacji programu:
-stworzenie kącika teatralnego w sali,
-zebranie odpowiedniej literatury,
-gromadzenie rekwizytów i elementów scenografii – działalność plastyczna,
-współpraca z rodzicami w zakresie wykonywania strojów,
-udział w konkursach recytatorskich szkolnych i pozaszkolnych,
-udział w zajęciach koła literacko – teatralnego,
-występy artystyczne dla dzieci z klas I-III, przedszkolaków i rodziców,
-udział w warsztatach teatralnych w Domu Kultury,
-udział w zajęciach czytelniczych w Bibliotece Rejonowej,
-wyjścia do teatru,
-udział w przeglądach teatralnych.

IV. Metody i formy osiągania celów:
Metody:
- słowne : swobodna rozmowa, pogadanka, dialog, opis, słuchanie utworów literackich, bajek, baśni, legend, opowiadanie treści utworów, dyskusja.
-aktywizujące: drama , pantomima, pedagogika zabawy, gry i zabawy integracyjne, aktywność ruchowa.
-percepcyjne - metoda obserwacji i pokazu: percepcja sztuk teatralnych i muzycznych.
-terapeutyczne : bajkoterapia, techniki relaksacyjne.
Formy - praca zespołowa i indywidualna:
- improwizacje,
- zabawy naśladowcze,
- zabawy tematyczne,
- zabawy z elementami dramy i pantomimy,
- ćwiczenia dykcji i mimiki, śpiew,
-inscenizacje wierszy, piosenek, bajek, opowiadań, baśni, legend,
-tworzenie przedstawień teatralnych,
-udział w spektaklach i widowiskach.
V. Treści kształcenia :
- aktywne słuchanie utworów literackich,
-określanie wrażeń wywołanych wysłuchanym lub obejrzanym utworem literackimi lub teatralnym,
-dostrzeganie zdarzeń rzeczywistych i fantastycznych w utworze literackim,
-interpretowanie i ilustrowanie (plastyczne, muzyczne) wybranego tekstu, wyrażanie nastroju i uczuć,
-charakteryzowanie bohaterów poznanego tekstu lub sztuki, ocenianie ich postępowania,
-tworzenie własnych zakończeń utworów , tworzenie własnych wierszyków, bajek , opowiadań na podstawie obrazków,
-recytowanie utworów z odpowiednią dykcją i intonacją,
-odgrywanie scenek dramowych oraz scenek ułożonych wg. własnego pomysłu,
-wykorzystywanie przedmiotów jako rekwizytów,
-naśladowanie gestów, ruchów, zachowania,
-nauka rymowanek, wyliczanek, wierszyków, tekstów piosenek – praca nad poprawna wymową głosek i koncentracją,
-odtwarzanie roli wg. scenariusza lub improwizując,
-uczestniczenie w tworzeniu przedstawienia teatralnego, poznanie etapów przygotowania sztuki –wybór utworu, opracowanie scenariusza, podział ról, praca z tekstem literackim, przygotowanie scenografii, rekwizytów, kostiumów,
-inscenizowanie pantomimiczne – zagadki mimiczno- ruchowe : Kim jestem , Co robię,
-uczestniczenie w spektaklach teatralnych i poznanie różnych form teatralnych:
• Drama
• Teatr lalkowy jako forma przedstawiana przez aktora kierującego lalką , rodzaje lalek: kukiełka, pacynka, marionetka, głos aktora ,
• Pantomima forma sceniczna wyrażająca treść poprzez gesty, mimikę i ruchy,
• Teatr cieni- forma interpretacji teatralnej z wykorzystaniem ekranu, światła i cienia, postaci przedstawiane za pomocą lalki,
• Teatr żywego aktora- treść przedstawiana przez aktora, scena, muzyka, ruch, kostiumy, widownia,
- poznanie pracy aktora i ludzi pracujących w teatrze,
-poznanie pojęć związanych z teatrem,
-budowanie zainteresowania teatrem,
-wdrażanie do odpowiedniego zachowania się podczas przedstawienia.

VI. Termin realizacji:
Program „ Bliżej literatury” będzie realizowany w klasach I- III w ramach zajęć edukacji wczesnoszkolnej i zajęć pozalekcyjnych( koło literacko –teatralne, terapia pedagogiczna). Treści kształcenia mogą być realizowane w dowolnej kolejności i modyfikowane w zależności od potrzeb i możliwości uczniów.

VII. Ewaluacja programu :
Celem ewaluacji jest pozyskanie informacji o poziomie wiedzy i umiejętności uczniów w zakresie edukacji teatralnej oraz skuteczności metod i form aktywności wprowadzanych do zajęć z dziećmi. Wyniki pozwolą na określenie przydatności programu i dadzą wskazówki do jego uzupełniania i modyfikowania. Ewaluacja nastąpi poprzez: obserwację dzieci podczas zajęć i występów; rozmowy z uczniami, podczas których dokonają samooceny, znajdą pozytywne elementy i błędy, ustalą możliwość poprawy; ankiety wśród widzów ( dzieci, rodziców, nauczycieli)- pozytywne opinie wzmocnią poczucie wartości , zaś negatywne opinie zmotywują do pracy; zdjęcia , nagrania, wystawki.

Program zatwierdzony uchwalą Rady Pedagogicznej Łódź , dn. 28. 09. 2015r.

Bibliografia:
1. M. Molicka „Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii” Media rodzina 2002r.
2. Z .Wójcik „ Zabawa w teatr” Didasko 1996, 1997r.
3. J. Zborowski „ Rozwijanie aktywności twórczej” WSIP 1986r.
4. J. Pytlarczyk „W kręgu zabawy” Juka 2009r.