Rysunek jako forma rozwoju i aktywności twórczej dzieci z niepełnosprawnością intelektualną na III etapie edukacji

Rysunek dziecka stanowi jedną z najczęściej podejmowanych przez dzieci form aktywności twórczej. Swoją popularność zawdzięcza temu, że może być wykonywany w różnych warunkach oraz pozwala w krótkim czasie nadać określoną formę obrazowanym treściom.
Niepełnosprawność intelektualna zwłaszcza w zakresie procesów orientacyjno-poznawczych, intelektualnych, motywacyjno-emocjonalnych i funkcji motorycznych, ma wpływ na rysunek dziecka.Rysunki dziecka stanowią odzwierciedlenie jego procesu rozwojowego. Są one nie tylko pewnymi formami graficznymi, ale również przejawiają się w nich uczucia, zdolności intelektualne, świadomość percepcyjna, znak estetyczny, poziom rozwoju fizycznego i społecznego, jego dojrzewanie i rozwój.
Na rysunek dziecka ma wpływ poziom jego wiedzy. Rysunki dzieci niepełnosprawnych intelektualnie odbiegają od poziomu rysunków dzieci rozwijających się prawidłowo. Mały zasób wiedzy, a także jej fragmentaryczność powoduje ubóstwo rysunkowe tych dzieci. Występuje u nich brak materiału pojęciowo- wyobrażeniowego, co utrudnia dokładne odtworzenie otaczającego świata. Twórczość rysunkowa dzieci uwarunkowana jest także ich rozwojem percepcyjnym, motywacyjnym i emocjonalnym. W rysunkach dzieci niepełnosprawnych intelektualnie często spotyka się sztywność myślenia oraz emocjonalne nieprzystosowanie.
METODOLOGIA
Przedmiotem badań w mojej pracy było ukazanie związku między sprawnością intelektualną dziecka a zdolnością do rysowania. Celem mojej pracy jest więc porównanie rysunków dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym w grupie wiekowej 13-16 lat, tj. na III poziomie edukacyjnym.
Problem główny mojej pracy to: Jak rysunek wpływa na rozwój i aktywność twórczą dzieci niepełnosprawnych intelektualnie na III poziomie edukacyjnym?
Z problemu głównego wynikają problemy szczegółowe:
Jak wyrażona jest narracyjność w rysunkach dziecka niepełnosprawnego intelektualnie?
Jak dziecko niepełnosprawne intelektualnie ukazuje swoje zainteresowania w rysunkach?
Jak w rysunku dziecka niepełnosprawnego intelektualnie wyrażona jest przestrzeń?
Jak jest postrzegana postać ludzka w rysunku dziecka niepełnosprawnego intelektualnie?
Jako metodę badań w mojej pracy wykorzystałam sondaż diagnostyczny.
Techniki badawcze, które wykorzystałam w swojej pracy to:
1. Obserwacja,
2. Wywiad,
3. Analiza treści rysunków

Badania własne przeprowadziłam w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Piotrkowie Trybunalskim w Gimnazjum Specjalnym w 2013 roku.
Porównując prace dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym dostrzegłam między nimi istotne różnice.
Postaram się je zobrazować na wykresach graficznych według kolejno analizowanych obszarów badań.
Ekspresja plastyczna dzieci niepełnosprawnych intelektualnie
jest wyrazem umiejętności narracji obrazu. Umiejętności te narastają w miarę wzrostu inteligencji dziecka. Uczniowie lekko niepełnosprawni intelektualnie wykonują prace znacznie bardziej bogate w treść od swych rówieśników intelektualnie niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym, a ci z kolei od dzieci znacznie niepełnosprawnych intelektualnie. Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być zaburzenia dzieci w zakresie ujmowania różnych zależności przyczynowo - skutkowych.
W wytworach rysunkowych możemy zaobserwować obraz rozszerzania się kręgów zainteresowań dzieci. Wraz ze wzrostem inteligencji spada zainteresowanie najbliższym otoczeniem, wzrasta natomiast zainteresowanie szerszym środowiskiem społeczno-przyrodniczym. Świadczy to o silnej potrzebie eksploracji otoczenia dzieci lekko niepełnosprawnych intelektualnie, o rosnącej potrzebie poznawania coraz szerszych obszarów rzeczywistości. Dzieci niepełnosprawne intelektualnie w stopniu umiarkowanym są jednakowo zainteresowane najbliższym otoczeniem, jak i szerszym środowiskiem społeczno-przyrodniczym. Natomiast dzieci znacznie niepełnosprawne intelektualnie zainteresowania mają raczej wąskie. Ograniczają je do najbliższego otoczenia lub nie mają ich wcale.
Wyrażanie przestrzeni na płaszczyźnie obrazu jest procesem dynamicznym. Wraz ze wzrostem inteligencji dzieci osiągają coraz to wyższe etapy ujmowania przestrzeni w swoich rysunkach. Dzieci lekko niepełnosprawne intelektualnie najczęściej wyrażały przestrzeń za pomocą perspektywy pasowej. U dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym najliczniejsza formą była linia podstawy i linia nieba, zaś dzieci znacznie niepełnosprawne intelektualnie najczęściej nie stosowały żadnej formy wyrażania przestrzeni luźno zawieszając osoby i przedmioty na kartonie lub w ich rysunku nie można było doszukać się żadnej treści.
Dzieci lekko niepełnosprawne intelektualnie rysują postać ludzką głównie w formie schematu wzbogaconego i schematu uproszczonego – płaszczyznowego, umiarkowanie niepełnosprawni operują przede wszystkim schematem uproszczonym i głowotułowiem, zaś znacznie niepełnosprawne intelektualnie stosują formę głowonoga i bazgroty.
Podsumowując swe rozważania mogę stwierdzić, iż twórczość plastyczna jest niewyczerpalnym źródłem wiedzy o dziecku, jego umiejętnościach, potrzebach, zainteresowaniach i emocjach.