Program zajęć socjoterapeutycznych dla uczniów gimnazjum z niepełnosprawnością intelektualną

PROGRAM ZAJĘĆ SOCJOTERAPEUTYCZNYCH
DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ
W STOPNIU LEKKIM

Przeznaczenie programu:
Program jest przeznaczony do realizacji w grupie uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, uczęszczających do klas I-III gimnazjum.
Zajęcia odbywać się będą raz w tygodniu przez cały rok szkolny i trwać 60 minut.

Socjoterapia jest procesem psychokorekcyjnym ukierunkowanym na eliminowanie i zmniejszanie poziomu zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży.
Na proces socjoterapeutyczny składają się trzy elementy:
1) zmiana sądów o rzeczywistości,
2) zmiana wzorców zachowań,
3) odreagowanie emocjonalne.

Program zajęć socjoterapeutycznych koncentruje się na takich sytuacjach, których podstawowym celem jest zmniejszenie poziomu zaburzeń zachowania u młodzieży.
Zaburzenia zachowania ujawniają się w relacjach:
ja- dorośli
ja – rówieśnicy
ja – zadanie
ja – do samego siebie.
Zadaniem socjoterapii jest wspomaganie młodzieży w postrzeganiu rzeczywistości poprzez realizację celów: rozwojowych, edukacyjnych i terapeutycznych.
Cele rozwojowe związane są ściśle z wiekiem uczestników, gdzie dominują określone potrzeby, których to zaspokojenie odgrywa istotną rolę w rozwoju społecznym. Rozwijają one również indywidualne zainteresowania i podejmują istotne dla grupy wiekowej zagadnienia.
Cele rozwojowe realizowane w grupie wiekowej ( okres dorastania) dotyczą:
-rozwijania światopoglądu,
-budowania poczucia własnej wartości,
-poznania samego siebie,
-poznania swoich mocnych i słabych stron,
-poznania swoich talentów i zdolności,
-doskonalenia umiejętności zachowań asertywnych,
-kształtowania inteligencji emocjonalnej (rozpoznawania, nazywania stanów emocjonalnych),
-doskonalenie informacji zwrotnych.

Cele edukacyjne wspomagają proces nabywania wiedzy o samym sobie, a także wspomagają proces rozumienia świata społecznego.
Cele edukacyjne dotyczą:
-uczenia się pełnienia określonych ról:
ucznia,
kolegi.
-uczenia stawiania granic, odmawiania,
-poznawanie mechanizmów uzależnień,
-poznawanie chorób społecznych,
-przełamywania nieśmiałości,
-uczenia nawiązywania kontaktów społecznych,
-uczenia radzenia sobie w sytuacjach stresowych,
-umiejętności wyrażania swoich uczuć,
-umiejętności wytyczania celu,
-umiejętności podejmowania samodzielnych decyzji i brania za nich odpowiedzialności,
-wyszukiwania zainteresowań, własnych możliwości i predyspozycji,
-uczenia tolerancji i akceptacji drugiego człowieka,
-uczenia współpracy i współdziałania.

Istotą oddziaływań socjoterapeutycznych jest realizacja celów terapeutycznych. Ów cele służą organizowaniu takich sytuacji społecznych podczas zajęć, które to dostarczą doświadczeń korekcyjnych, pomogą w odreagowaniu napięć emocjonalnych i uczeniu się nowych umiejętności i zachowań akceptowanych społecznie.
Cele terapeutyczne dotyczą:
-odreagowania emocji,
-rozwiązywania problemów, trudnych sytuacji,
-lepszego zrozumienia ludzkich zachowań,
-przyjmowania i dawania informacji zwrotnych,
-poznania i nazywania własnych emocji.

CELE I TREŚCI PROGRAMU

CEL GŁÓWNY
Celem nadrzędnym programu jest kształtowanie osobowości oraz wspieranie i stymulowanie rozwoju społecznego młodzieży przejawiającej zaburzenia w zachowaniu. Wywieranie na nią takiego wpływu, by umiała współżyć z ludźmi, by radziła sobie z rozwiązywaniem problemów bez nadmiernego napięcia emocjonalnego oraz by umiała wybrać to, co jest dla niej zdrowe.

CELE SZCZEGÓŁOWE :
- poprawa społecznego i emocjonalnego funkcjonowanie uczniów i nauka nowych umiejętności społecznych,
- budowanie poczucia własnej wartości,
- nauka rozpoznawania i wyrażania emocji,
- stworzenie możliwości odreagowania napięć oraz wyzwalania emocji,
- rozwijanie zdolności akceptacji siebie i innych oraz empatii,
- poznawanie przez uczniów swoich mocnych stron, budowanie pozytywnego obrazu siebie,
- nabycie umiejętności rozwiązywania konfliktów,
- rozwijanie asertywności, uczenie się mówienia „nie”,
- nauka spostrzegania zagrożeń,
- nauka umiejętności organizowania i planowania czasu wolnego,
- poznanie przez uczniów metod radzenia sobie ze stresem,
- zachowanie tolerancji i akceptacji wobec odmienności drugiego człowieka,
- kształcenie umiejętności współdziałania i współpracy z grupą.

TREŚCI PROGRAMU NASTAWIONE SĄ NA:
- Budowanie bliskości, przyjaźni, poczucia więzi
- Poznawanie zachowań prospołecznych i nauki przestrzegania zasad
- Budowanie poczucia własnej wartości
- Wzmacnianie samooceny
- Budowanie i podtrzymywanie pozytywnych relacji z innymi poprzez umiejętność wyrażania pozytywnych ocen na temat siebie i innych
- Budowanie pozytywnego obrazu siebie jako osoby
- Odkrywanie indywidualnych mocnych stron
- Dostrzeganie, nazywanie i wyrażanie swoich uczuć
- Rozwiązywanie konfliktów
- Umiejętności asertywne
- Radzenie sobie ze stresem i trudnymi emocjami
- Poznanie rodzajów uzależnień

WARUNKI ORGANIZACYJNE
Zajęcia socjoterapeutyczne prowadzone są w klasach dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Odbywają się przez cały rok szkolny w wymiarze jednej godziny, raz w tygodniu.

METODY I FORMY PRACY Z GRUPĄ
Na zajęciach w pracy z uczniami zostaną wykorzystane metody aktywizujące, takie, jak:
- Krąg- metoda dzielenia się z innymi uczestnikami własnym doświadczeniem, daje ona każdemu z członków grupy możliwość kontaktu emocjonalnego oraz wzrokowego
- Pogadanka – technika pozwalająca na dzielenie się pomysłami , doświadczeniami i pracą nad wspólnym problemem angażująca wszystkich uczestników zajęć
- „Burza mózgów”- technika polegająca na tworzeniu listy pomysłów na rozwiązanie danego problemu, wyzwala potencjał twórczy uczniów
- Niedokończone zdania- technika polega na dokończeniu danego zadania lub zdań, pozwalająca uczniom dostrzec podobieństwa i różnice między nimi, kiedy mówią o uczuciach, bądź reakcjach związanych z poruszanymi wydarzeniami , problemami
- Rysunek
- Kolaż – zadaniem uczniów jest stworzenie plakatu ze zdjęć i tytułów z gazet, czasopism, związanego z poruszanym problemem
- Mandala
- Słoneczko – technika polegająca na zestawieniu poglądów w formie ułożonych z kartek promieni, prezentujących odpowiedzi na ten sam problem, pytanie
- Piramida priorytetów – celem tej techniki jest ułożenie listy priorytetów według ustalonych wcześniej kryteriów, np. ważności
- Zabawy interakcyjne – technika integrująca uczestników, pomocna w rozładowaniu napięcia panującego w grupie, służąca jako „rozgrzewka” przed zajęciami
- Muzykoterapia
- Bajki i opowiadania terapeutyczne.


PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

BLOKI TEMATYCZNE:
I. INTEGRACJA I BUDOWANIE ZAUFANIA W GRUPIE
Zajęcia integrujące grupę
- Poznanie się wzajemne, wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa, zaufania i otwartości.
- Praca nad budowaniem poczucia własnej wartości, adekwatna ocena swojej siły i słabości.
- Wzmacnianie samodzielności i indywidualności.
- Zdobycie wstępnych informacji o sobie i o innych uczestnikach zajęć
- Ustalenie norm i reguł obowiązujących podczas spotkań
- Ustalenie celów grupy
- Zbudowanie poczucia bezpieczeństwa
- Stwarzanie atmosfery sprzyjającej otwartości i szczerości
- Kształtowanie umiejętności budowania udanych relacji z innymi
- Dążenie do współdziałania w grupie
- Dzielenie się swoimi myślami i odczuciami

II. POSTRZEGANIE SIEBIE I ROZUMIENIE SWOICH UCZUĆ
- Rozpoznawanie, wyrażanie i akceptowanie własnych uczuć i uczuć innych osób
- Nazywanie swoich stanów emocjonalnych
- Asertywne wyrażanie swoich myśli, uczuć i poglądów
- Kształtowanie umiejętności stawiania sobie realnych celów
- Kształtowanie umiejętności panowania nad własnymi emocjami
- Poszukiwanie właściwych sposobów rozładowania napięć, stresu i dzielenia się odczuciami w tym zakresie
- Radzenie sobie ze swoją złością, radzenie sobie ze złością innych
- Wyrażanie czułości (miłości, sympatii)
- Radzenie sobie ze strachem

III. MIŁOŚĆ
- Czym jest miłość
- Rodzaje miłości
- Sposoby wyrażania miłości
- Znaczenie miłości w życiu człowieka
- Kochać to nie zawsze to samo

IV. UMIEJĘTNOŚĆ NAWIĄZYWANIA PRZYJAŹNI
- Przedstawianie się
- Rozpoczynanie i kończenie rozmowy
- Proszenie o przysługę
- Oferowanie pomocy koleżance/koledze z klasy
- Komplementowanie, przyjmowanie komplementów
- Przepraszanie
- Przyjaźń
- Przyjaciel kim dla mnie jest? Jakie cechy musi posiadać osoba, by stała się moim przyjacielem

V. WARTOŚCI – KSZTAŁTOWANIE CHARAKTERU
- Uczenie się określania własnych wartości
- Wartości
- Antywartości
- Poznawanie wartości innych osób
- Zachęcanie uczniów do kształtowania własnego charakteru - podejmowanie zobowiązań

VI. POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI
- Dostrzeganie i akceptowanie podobieństw i różnic między sobą
- Rozpoznawanie mocnych stron i umiejętności
- Rozpoznanie możliwości twórczych
- Kształtowanie pozytywnego obrazu własnej osoby
- Kształtowanie umiejętności dbania o własną autonomię
- Uczenie się określania własnych potrzeb i sposobów ich realizacji

VII. WYRAŻANIE SIEBIE W KONTAKTACH Z INNYMI LUDŹMI
- Wzbudzanie u uczestników zajęć refleksji nad swoimi dotychczasowymi zachowaniami w kontaktach z innymi
- Poznawanie różnych sposobów nawiązywania kontaktów
- Wyrabianie postaw koleżeńskich
- Rozwijanie umiejętności komunikowania się, w tym także umiejętności słuchania
- Wdrażanie do używania w sytuacjach codziennych komunikatu „Ja”
- Kształtowanie umiejętności wyrażania siebie w sposób werbalny i niewerbalny
- Wdrażanie do współdziałania w grupie

VIII. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW
- Kształtowanie umiejętności dostrzegania konfliktów i poszukiwania sposobów ich rozwiązań
- Proszenie o pomoc
- Nabywanie umiejętności konstruktywnego rozwiązywania problemów, negocjowania, przepraszania i przebaczania
- Kształtowanie umiejętności analizy zachowań agresywnych i asertywnych – ich istoty i przejawów
- Asertywność – nauka wyrażania siebie, wyrażania własnego zdania, nie raniąc innych
- Poznawanie etapów podejmowania decyzji i czynników wpływających na jej podjęcie
- Uczenie się dokonywania wyborów
- Przepraszanie

IX. ZDROWY STYL ŻYCIA
- Uświadomienie uczestnikom zajęć różnic między zdrowymi i niezdrowymi sposobami zaspokajania swoich potrzeb
- Uświadomienie znaczenia zdrowego stylu życia
- Tworzenie prawidłowych postaw i systemu wartości, dotyczących właściwego i niewłaściwego używania różnych substancji

X. EDUKACJA UZALEŻNIEŃ
- Weryfikacja wiedzy i postaw wobec środków szkodliwych dla zdrowia
- Rozróżnianie pojęć: używanie, nadużywanie
- Poznanie i zrozumienie natury uzależnienia i jego faz
- Próba odpowiedzi na pytania: dlaczego ludzie palą?, dlaczego ludzie piją?
- Kształtowanie umiejętności dostrzegania korzyści z niepalenia i niepicia
- Co wiemy, a czego nie wiemy o narkotykach
- Dostarczanie uczestnikom zajęć rzetelnej wiedzy dotyczącej wpływu narkotyków na organizm ludzki
- Dostarczanie uczniom rzetelnej wiedzy na temat wpływu używania środków psychoaktywnych na kontakty międzyludzkie
- Inne uzależnienia: od internetu, od hazardu, od gier komputerowych
- Wspólne poszukiwanie właściwych sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami

XI. SUBKULTURY, SEKTY
- Rodzaje subkultur młodzieżowych
- Mechanizmy działania sekt

XII. JAK MÓWIĆ NIE
- Poznanie modeli zachowań charakterystycznych dla ludzi: uległość – asertywność – agresja
- Uświadomienie prawa do posiadania i obrony osobistego terytorium, własnego zdania
- Ćwiczenie zachowań asertywnych (również w odniesieniu do uzależnień)

XIII. ZAMKNIĘCIE PRACY Z GRUPĄ
- Spotkanie podsumowujące pracę grupy.
- Zakończenie zajęć.

PRZEWIDYWANE EFEKTY

- zdobycie przez uczniów pozytywnych doświadczeń w kontaktowaniu się z osobami dorosłymi i grupą rówieśniczą,
- zintegrowanie uczestników, wytworzenie poczucia wspólnotowości,
- stworzenie możliwości odreagowania emocji i napięć,
- zdobycie przez uczniów umiejętności społecznych, tj.: autoprezentacji, nawiązywania kontaktów, empatii, mówienia „nie”, wyrażania własnego zdania, zdolności wykorzystania swoich mocnych stron, rozumienia i nazywania przeżywanych uczuć, konstruktywnego radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych,
- zdobycie wiedzy z zakresu profilaktyki uzależnień,
- przeniesienie nowo nabytych umiejętności i zachowań do życia codziennego,
- odpowiednie zachowanie w różnych warunkach i środowiskach.

Opracowała:
mgr Nina Knapkiewicz