Program poprawy efektów nauczania z biologii i chemii przygotowujący uczniów do egzaminu gimnazjalnego z części przyrodniczej w ramach koła biologicznego dla uczniów niepełnosprawnych umysłowo w stopniu lekkim

Autor:
Danuta Śmiechowska
nauczyciel biologii
w Zespole Szkół Specjalnych
im. K. Makuszyńskiego w Gębicach

PROGRAM POPRAWY EFEKTÓW NAUCZANIA Z BIOLOGII I CHEMII PRZYGOToWUJĄCY UCZNIÓW DO EGZAMINU GIMNAZJALNEGO Z CZĘŚCI PRZYRODNICZEJ w ramach koła biologicznego

WSTĘP
Na podstawie przeprowadzonych obserwacji podczas lekcji oraz w oparciu o zalecenia zawarte w orzeczeniach z Poradni Psychologiczno - Pedagogicznych, opracowałam program mający na celu głównie lepsze przygotowanie uczniów do egzaminu gimnazjalnego z przedmiotów biologia i chemia. Przedmioty te należące do grypy ścisłych, sprawiają uczniom niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu lekkim duże trudności w uczeniu się. Znaczne zróżnicowanie tempa rozwoju umysłowego, indywidualne możliwości i preferencje uczniów są przyczyną słabych wyników osiąganych na lekcjach. Dlatego tak ważne jest aby dać uczniom możliwość i szansę uzupełnienia i nadrobienia pojawiających się braków edukacyjnych powstałych w trakcie procesu nauczania.
Charakterystyka programu
Program bazuje na treściach podstawy programowej nauczania biologii i chemii w gimnazjum. Uwzględnia standardy egzaminacyjne oraz korelacje między przedmiotami ( ekologia, matematyka, edukacja dla bezpieczeństwa, geografia). Został dostosowany do potrzeb uczniów uczęszczających na zajęcia i obejmuje treści , które nie zostały przyswojone podczas lekcji lub opanowane są w bardzo małym stopniu. Dopuszczam modyfikacje programu w zależności o aktualnych potrzeb uczniów nim objętych. Program pozwala na głębsze i dokładniejsze poznanie zagadnień z zakresu biologii i chemii, daje możliwość rozbudzenia zainteresowań, pozwala na uporządkowanie posiadanej już wiedzy oraz na lepsze wyćwiczenie umiejętności zdobytych na lekcjach oraz wykorzystaniu ich podczas doświadczeń w codziennym życiu.
CELE PROGRAMU:
Cel główny
Głównym celem programu jest przygotowanie uczniów do egzaminu gimnazjalnego z biologii i chemii części matematyczno- przyrodniczej poprzez kształcenie takich umiejętności jak: czytanie tekstu ze zrozumieniem, korzystanie z posiadanej już wiedzy oraz utrwalanie treści zawartych w podstawie programowej, wykorzystanie wiedzy w praktyce. Ponad to wynikają następujące cele szczegółowe:
- Poprawa myślenia prowadzącego do lepszego zrozumienia poznanych praw biologicznych i chemicznych
- Nabycie umiejętności obserwacji i opisu zjawisk zachodzących w otaczającym świecie
- Zrozumienie znaczenia wiedzy biologiczno-chemicznej w procesach przetwarzania materii i świata przez człowieka
- Nabycie umiejętności i nawyków postępowania zgodnego z zasadami dbałości o własne zdrowie i ochronę środowiska
- Poprawnego posługiwania się symbolami i znakami chemicznymi
- Doskonalenie analizowania tablic, wykresów, modeli , rysunków , schematów, modeli
- Kształtowanie umiejętności dokonywania obliczeń chemicznych w oparciu o posiadana wiedzę i doświadczenie
- Logiczne rozumowania przyczyn skutków i zdarzeń zjawisk
- Wskazywania powiązań biologii i chemii z innymi naukami
- Przedstawienie znaczenia wiedzy biologicznej i chemicznej w codziennym życiu
- Kształtowanie postaw badawczych
- Wyposażenie uczniów w niezbędną wiedzę z zakresu biologii i chemii , stanowiących podstawę kształcenia na kolejnych etapach edukacji
- Rozwijanie zainteresowań biologią i chemią
- Kształtowanie aktywności poznawczej i twórczej ucznia.
- Wdrażanie do współdziałania w zespole, samooceny i dostrzegania potrzeby samokształcenia.
- Kształcenie zachowań ukierunkowanych na ochronę środowiska przyrodniczego

METODY NAUCZANIA I PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

Metody nauczania
1. Omówienie tematu zawsze powinno być połączone z pokazem, prezentacją lub ćwiczeniami prowadzonymi za pomocą sprzętu komputerowego czy mikroskopu.
2. Ćwiczenia uczniów mogą mieć charakter indywidualny lub grupowy.
3. Praca uczniów z materiałami tekstowymi powinna wspierać proces poznawania pracy z mikroskopem czy komputerem.
4. Przeprowadzane ćwiczenia należy poprzedzać przykładami realizowanymi przez nauczyciela, stopniowo przechodząc do pracy samodzielnej.
5. Skala trudności zagadnień realizowanych na zajęciach powinna być dostosowana do możliwości percepcyjnych uczniów.

Zasady nauczania
W toku pracy i realizacji programu powinny być uwzględnione potrzeby i oczekiwania uczniów.
Nauczanie powinno zatem przebiegać zgodnie z następującymi zasadami:
przystępności – przekazywanie wiedzy zrozumiale dla ucznia,
poglądowości - przekaz werbalny poparty odpowiednią prezentacją,
stopniowania trudności - świadome przejście od zadań prostych do zadań złożonych,
związku teorii z praktyką.

Środki dydaktyczne
W pracy koła biologicznego należy wykorzystać różne środki dydaktyczne:
-podręczniki: „Biologia- 1, 2, 3 Puls Życia- podręcznik ćwiczenia, próbne testy egzaminacyjne
- mikroskop i preparaty,
- czasopisma o tematyce biologicznej,
- plansze i makiety,
- okazy naturalne
- multimedialne zestawy komputerowe,
- komputerowa sieć lokalna,
- drukarka,
- Internet
- tablice.

Sposób kontroli postępów uczniów
Kontrola postępów uczniów na zajęciach koła biologicznego ma na celu jedynie dostarczenie informacji o przystępności prowadzonych zajęć oraz stopniu zainteresowania uczniów danym zagadnieniem. Dlatego też będzie się ona ograniczać do wypowiedzi uczniów aranżowanych przez nauczyciela w trakcie rozwiązywania testów i ćwiczeń. Formą kontroli osiągnięć uczniów będą tutaj również konkursy biologiczne organizowane w obrębie szkoły lub poza nią. Także odpowiednio przygotowane zadania do samodzielnej pracy dostarczą nauczycielowi informacji na temat postępów uczniów na lekcjach a także wyniki z próbnych testów egzaminacyjnych i końcowych

TREŚCI KSZTAŁCENIA
Treści kształcenia zostały podzielone na działy i tematy, które nauczyciel może uszczuplać lub poszerzać stosownie do warunków, w jakich przebiegać będą zajęcia.
Zadaniem nauczyciela jest umożliwienie uczniom wykorzystania gromadzonej wiedzy do rozwiązania testów egzaminacyjnych a także:
-świadomego wyboru i zastosowania w praktyce mikroskopu czy komputera,
-rozwiązywania problemów związanych z chronieniem przyrody w najbliższym środowisku,
-korzystania ze źródeł informacji dostępnych za pomocą komputera,
-osiągania celów i formułowania wniosków z przeprowadzonych eksperymentów,
-samodzielne pogłębianie wiedzy biologicznej.

DZIAŁY I TEMATY PROGRAMOWE

BIOLOGIA

I. Biologia nauka o życiu
1. Biologia a inne nauki
2. Budowa komórki
3. Właściwości istot żywych
4. Budowa chemiczna organizmów- znaczenie pierwiastków
5. Woda i jej znaczenie dla istot żywych

II. Różnorodność organizmów i środowisk ich życia
1. Klasyfikacja istot żywych – grupowanie i nazewnictwo
2. Wirusy i bakterie
3. Protista- organizmy głównie wodne
4. Grzyby organizmy prawie wszystkich środowisk

III. Świat roślin
1.Rośliny pierwotnie wodne.
2.Mszaki – rośliny ,,ziemno-wodne”.
3.Paprotniki – rośliny zarodnikowe i naczyniowe.
4.Rośliny nagonasienne naszych lasów.
5.Rośliny okrytonasienne – rośliny z kwiatami i owocami.

VI. Poznajemy królestwo zwierząt
1.Środowisko życia zwierząt.
2.Parzydełkowce, stułbiopławy, koralowce.
3.Płazińce i obleńce - pasożyty człowieka i zwierząt.
5.Ryby rzek i jezior polskich.
6.Płazy - pierwsze kręgowce lądowe.
7.Ptaki – sprzymierzeńcy człowieka w walce ze szkodnikami.
8. Ssaki

VII. Człowiek i środowisko

1. Organizm jako funkcjonalna całość
- skóra – powłoka organizmu
- aparat ruchu
- układ pokarmowy
- układ krążenia
- układ oddechowy
- układ nerwowo- hormonalny
- układ rozrodczy
2. Genetyka
4. Ewolucja życia- pochodzenie człowieka
5. Czym zajmuje się ekologia?
6. Zdrowie człowieka a cywilizacja

CHEMIA
I. Substancje i ich przemiany
1. Substancje i ich właściwości
2. Reakcje chemiczne i ich rodzaje
II. Wewnętrzna budowa materii
1. Budowa atomu
2. Układ okresowy pierwiastków chemicznych
3. Sposoby łączenia się atomów- rodzaje wiązań chemicznych
4. Równania reakcji chemicznych
III. woda i roztwory wodne
1. Woda- związek tlenu i wodoru
2. Rodzaje roztworów
3. Sposoby obliczeń stężeń procentowych roztworów
IV. Kwasy
1. Kwasy- budowa i zastosowanie ( azotowy, węglowy , siarkowy IV, VI, fosforowy,
chlorowodorowy i siarkowodorowy)
V. Wodorotlenki
1. Wodorotlenki : wapnia, potasu, sodu
2. Zasady
3.pH roztworów
VI. Sole
1.Wzory i nazwy soli
2. Dysocjacja jonowa soli
3.Sposoby otrzymywania soli
4. Zastosowanie soli
V. Węgiel i jego związki z wodorem
1. Źródła węglowodorów
2. Węglowodory nasycone i nienasycone
VI .Pochodne węglowodorów
1.Alkohole: metanol, etanol, glicerol
2. Kwasy karboksylowe
3. Estry
4. Aminokwasy
VII. Substancje o znaczeniu biologicznym
1.Tłuszcze
2. Białka
3.Sacharydy
VIII. Substancje silnie działające na organizm człowieka

OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW

Zakłada się osiągnięcie przez uczniów kompetencji w zakresie:
* umiejętność prowadzenia prostych obserwacji i doświadczeń biologicznych i chemicznych *umiejętność zdobywania wiedzy metodą technik komputerowych i korzystania z zasobów
internetu
* podejmowanie działań na rzecz najbliższego środowiska przyrodniczego,
*przygotowanie uczniów do rozwiązywania testów z zakresu biologii i chemii

ROLA NAUCZYCIELA W PROCESIE DYDAKTYCZNYM
→ Nauczyciel powinien: odpowiednio organizować pracę uczniów, uwzględniając warunki pracy i na
nauki
→ przedstawić i zapewnić warunki bezpiecznej i higienicznej pracy z mikroskopem i komputerem,
→ stosować odpowiednie metody i zasady pracy
→ dążyć do osiągnięcia założonych celów


UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU
Zajęcia mają charakter pozalekcyjny w wymiarze 1 godziny tygodniowo (w ramach artykułu 42). Kierowany jest on głównie do uczniów klas drugich i trzecich. Aktualnie program obejmuje uczniów klasy III gimnazjum niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim .
Powyższy program w ramach koła biologicznego zakłada realizację głównego celu. Dopuszcza się płynność w dopasowaniu liczby godzin przeznaczonych na realizację zarówno poszczególnych działów jak i tematów w zależności od oczekiwań i potrzeb uczniów. Możliwa jest rezygnacja z niektórych tematów bez szkody dla ogólnej koncepcji programu.

EWALUACJA PROGRAMU

Ewaluacja jest procesem wartościowania programu nauczania przez odbiorców: uczniów, nauczyciela rodziców w celu podejmowania decyzji o modyfikacji, kontynuacji lub zmianach w programie. Źródłem informacji o programie są jego odbiorcy. Cenne będą opinie o programie, jego skuteczności, użyteczności oraz wymierne efekty, przejawiające się w osiągnięciach uczniów, czynionych przez nich postępach, jakości wykonywanych prac. W tym celu wykorzystam przygotowane przeze mnie ankiety dla uczniów uczestniczących na zajęciach pozalekcyjnych koła biologicznego. Sugestie i wnioski płynące z ankiet wykorzystam w toku dalszej pracy dydaktycznej.

LITERATURA:

1. „Puls Życia 1,2,3” – podręcznik do biologii dla gimnazjum Nowa Era, Warszawa 2012.
2. „ Książka Nauczyciela 1,2,3”- materiały przydatne w codziennej pracy nauczyciela
3. „Chemia Nowej Ery 1,2,3” – podręcznik do chemii dla gimnazjum Nowa Era 2011
4. „Tajemnice Ciała”- atlas anatomiczny
5. „Egzamin Gimnazjalny” – testy z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych Operon 2009
6.„Poradnik nauczyciela” – Ewaluacja przebiegu nauczania, 2001.

ANKIETA DLA UCZNIÓW – realizacja programu

Gimnazjalisto! Proszę o rzetelne wypełnienie poniższej ankiety. Pomoże mi ona w dalszej pracy. Podkreśl właściwą odpowiedź
1. Czy chętnie brałeś/brałaś udział w zajęciach?
- tak
- nie
- nie wiem

2. Czy zajęcia pomogły Ci lepiej opanować materiał?
- tak
- nie
- nie wiem

3. Który materiał ( dział, temat)opanowałaś /opanowałeś najlepiej?

- najlepiej ........................................
- najsłabiej ........................................

4.Czy prowadząca stosowała jasne polecenia i wyjaśnienia?
- tak
- nie
- nie wiem

5 .W jakim stopniu Twoja ciekawość została zaspokojona?
- Niskim
- Średnim
- Wysokim

5.Czy atmosfera panująca na zajęciach zachęcała Cię do własnej aktywności (sprzyjała zdobywaniu nowych umiejętności i poszerzaniu wiedzy)?
- tak
- nie
- nie wiem

6. Które z realizowanych zajęć najbardziej zapamiętałaś?
........................................

7.Czy takie zajęcia w ramach dodatkowych godzin ( koła biologicznego ) są potrzebne?
- tak
- nie
- nie wiem

Dziękuję za wypełnienie ankiety.