Cztery pory roku w świetlicy - program zajęć plastycznych dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym

PROGRAM ZAJĘĆ PLASTYCZNYCH
DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ
W STOPNIU UMIARKOWANYM I ZNACZNYM
„CZTERY PORY ROKU W ŚWIETLICY”

Opracowała: mgr Elżbieta Kaczmarek

SPIS TREŚCI
1.Wprowadzenie do programu.
2.Cele programu.
3.Metody pracy.
4.Formy pracy.
5.Techniki plastyczne.
6.Etapy wprowadzania działań plastycznych.
7.Procedury osiągania celów.
8.Treści nauczania.
9.Tematyka zajęć.
10.Założone osiągnięcia.
11.Ewaluacja.
12.Bibliografia.

WPROWADZENIE DO PROGRAMU
W trakcie zajęć plastycznych uczeń powinien mieć możliwość tworzenia, swobodnego eksperymentowania w zakresie środków wyrazu plastycznego. Właściwie zorganizowana twórczość plastyczna dzieci niepełnosprawnych intelektualnie powinna rozładowywać napięcie emocjonalne i mięśniowe, sprawiać im radość i satysfakcję. Dobór technik, materiałów, narzędzi nauczyciel powinien dostosowywać do możliwości psychofizycznych dzieci oraz do nabytych już umiejętności plastycznych. Poniżej przedstawiam program zajęć plastycznych, który może być realizowany całościowo lub wybiórczo podczas pobytu dzieci w świetlicy szkolnej. Opisałam cele, metody, formy pracy i treści programowe. Tematykę zajęć podzieliłam na cztery pory roku. Zamieściłam również arkusz ewaluacyjny mający na celu ułatwić ocenę postępów ucznia.

CELE OGÓLNE
•rozwijanie aktywności twórczej,
•rozwijanie procesów motorycznych, poznawczych i emocjonalnych,
•poznawanie technik, materiałów, narzędzi używanych do pracy,
•kształtowanie umiejętności rozróżniania i nazywania kształtów, kolorów, wielkości przedmiotów,
•rozwijanie umiejętności współpracy, współdziałania w grupie.

CELE OPERACYJNE
•uczeń chętnie podejmuje działania twórcze,
•uczeń zna podstawowe nazwy, techniki plastyczne i umie je zastosować,
•uczeń umie realizować propozycje plastyczne i własne pomysły,
•uczeń potrafi współpracować z nauczycielem i w grupie.

METODY PRACY
W trakcie zajęć plastycznych z uczniem należy wykorzystywać różne formy aktywności, takie jak: pogadanka, obserwacja, demonstracja, metoda praktycznego działania

FORMY PRACY
- indywidualna,
- w małych grupach.

TECHNIKI PLASTYCZNE
•rysowanie,
•malowanie,
•stemplowanie,
•wydzieranki,
•składanki papierowe wg sztuki Origami,
•witraże,
•mandale.

ETAPY WPROWADZANIA DZIAŁAŃ PLASTYCZNYCH
Działania plastyczne można poprzedzić zabawami manipulacyjnymi z wykorzystaniem różnych substancji, produktów, darów natury takich jak, np. sól, ryż, makaron, płatki owsiane, piasek, kasztany, żołędzie. Dzieci za pomocą nauczyciela, a później same mogą swobodnie mieszać, zgarniać dłońmi, ściskać w dłoniach, dociskać do podłoża, napełniać i opróżniać pojemniki. Od manipulacji należy przejść do najprostszej techniki plastycznej, takiej jak malowanie dłońmi, wykorzystując wspomniane już substancje. Malowanie dłońmi daje dziecku możliwość wykonywania swobodnych coraz obszerniejszych ruchów. Powinniśmy starać się, aby dziecko malowało obiema rękoma, mając na uwadze usprawnienie i uwrażliwienie obu dłoni. Działania plastyczne powinny mieć charakter terapeutyczno – relaksacyjny. Dlatego stwarzamy odpowiednie warunki, aby nabrały takiego charakteru:
- przygotowujemy materiał umożliwiający swobodne i beztroskie działania,
- zabezpieczamy miejsce działań plastycznych i dziecko przed zabrudzeniem,
- zapewniamy miłą, spokojną atmosferę, np. włączając muzykę relaksacyjną,
- przyjmujemy wspierającą, akceptującą, partnerską postawę.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
•Stosowanie różnorodnych technik plastycznych.
•Inspirowanie uczniów obrazami, utworami literackimi i muzycznymi.
•Przygotowywanie dekoracji świetlicy.
•Zachęcanie do udziału w konkursach plastycznych.

TREŚCI NAUCZANIA
- rozpoznawanie i nazywanie podstawowych kolorów;
- poznanie przyborów do rysowania i sposobów posługiwania się nimi;
- uzupełnianie obrazków;
- obrysowywanie szablonów;
- prawidłowe rozmieszczenie elementów na kartce;
- rysowanie pojedynczych przedmiotów, ludzi, zwierząt, osób wg instrukcji;
- malowanie pędzlem, wałkiem i farbami na papierze;
- stemplowanie za pomocą dłoni, palca, przygotowanych elementów;
- wycinanie i wydzieranie z papieru, tworzenie kompozycji płaskich;
- tworzenie prostych składanek techniką origiami;

TEMATYKA ZAJĘĆ

JESIEŃ

•„Jabłoń” – rysowanie kredkami drzewa, stemplowanie całą dłonią pomalowaną zieloną farbą (liście), wycinanie jabłek z papieru i naklejanie na kartkę.

•„Grzyby” (borowik, muchomor) – wycinanie szablonów (kapeluszy, trzonu muchomora), naklejanie elementów, rysowanie kropek kredą albo korektorem na kapeluszu muchomora, rysowanie kredą trzonu borowika.

•„Słonecznik” – wycinanie z papieru dużego czarnego koła (środek słonecznika), małych żółtych i zielonych kół, zginanie małych kół z lewej i prawej strony (płatki słonecznika), a także małych zielonych kół (łodyga, liście), naklejenie dużego czarnego koła na kartkę papieru, naklejenie brzegów małych żółtych kół na duże czarne koło, naklejenie brzegów małych zielonych kół tak, aby utworzyły łodygę i liście.

•„Wiewiórka” – cięcie włóczki na małe kawałki, przyklejenie kawałków wewnątrz konturu.

•„Kolorowe parasole” – zamalowywanie całej powierzchni kartki różnymi kolorami farb, obrysowywanie szablonów parasoli, wycinanie nożyczkami.

•„Korale z jarzębiny” – zwijanie kawałków czerwonej bibuły, naklejanie kulek na kartkę papieru.

•„Jesienne drzewa”:
- kolorowanie kredkami konturu drzewa (pnia i gałęzi), stemplowanie pastelami suchymi przy pomocy opuszka palca;

- obrysowanie szablonu drzewa na tkaninie, wycięcie drzewa, pomalowanie czarną farbą lub tuszem, odbicie na kartce papieru;

– obrysowanie szablonów drzew na zwykłych gazetach, wycięcie drzew z gazet i naklejenie na kartkę papieru;

- rysowanie drzew przy pomocy węgla rysunkowego.

•„Jesienne owoce”:
– naklejanie kawałków kolorowego papieru w kontur jabłka, gruszki i śliwki;

- przecięcie wzdłuż lub w poprzek jabłka, gruszki, pomalowanie owoców farbą, wykonanie stempli na kartce.


•„Jesienne liście”:

- stemplowanie szablonów liści korkiem zamoczonym w farbie koloru żółtego, czerwonego, pomarańczowego, brązowego;

- stemplowanie na kartce papieru gąbką wyciętą w kształcie liścia i zamoczoną w farbie;

- malowanie przy pomocy wałka i farby na kartce papieru z nałożonym na nią szablonem z wyciętym liściem;

- malowanie farbą liści, odbijanie liści stroną pokrytą farbą na przygotowanej kartce;

- włożenie liścia pod kartkę, kolorowanie kartki kredką lub ołówkiem tak, aby było widać wyraźnie „żyłki” liścia;

- przyklejenie liści na kartce papieru, pomalowanie ułożonej kompozycji białą farbą, przyłożenie czarnej kartki do pomalowanej kompozycji;

- wycięcie dużego koła, wycięcie środka koła tak, aby pozostał jego szeroki brzeg, wycięcie z papieru różnych liści w kolorach jesiennych, zgięcie liści wzdłuż żyłek i naklejenie liści – tworzenie wianka.


•„Deszcz”:
- kopiowanie mandala przedstawiającego deszcz i parasole przy pomocy ołówka, kartki papieru i kalki, pokolorowanie mandala kredkami;

- malowanie pędzlem kropli farbami akwarelowymi w tonacji deszczowej.


•„Wiatr”:
- nanoszenie pędzlem na kartkę dużych różnokolorowych kropel farb, rozdmuchiwanie ich z różną siłą i w różnych kierunkach;

- złożenie na pół kartki papieru, zanurzenie włóczki w farbie, włożenie mokrej włóczki do wnętrza złożonej kartki, zaciśnięcie złożonej kartki i poruszanie włóczką.


ZIMA

•„Płatki śniegu” – wycinanie kół dowolnej wielkości, zginanie kół na połowę i jeszcze na połowę, wykonanie cięć na zgiętych kołach (na rogu i brzegu), rozkładanie kół.


•„Mróz” – pokrycie kartki wodą, pomalowanie farbą dużych, kolorowych plam, mieszanie farb na kartce, szybkie przyłożenie zgniecionej folii aluminiowej lub folii z bąbelkami, odstawienie pracy do wyschnięcia, zdjęcie folii.


•„Zimowe zabawy" – malowanie pastą do zębów na kartce ciemnego koloru.


•„Bałwan”:
- naklejenie na ciemną kartkę papieru kół wyciętych z białego filcu i pozostałych elementów z folii samoprzylepnej;

- naklejenie waty i elementów wyciętych z folii samoprzylepnej;

- wykonanie rysunku bałwana świecą na papierze, zamalowanie kartki farbą akwarelową.


•„Zimowa odzież” – wypełnienie konturu czapki, szalika, rękawiczek plasteliną, układanie wzoru.


•„Zima w lesie” – odrywanie zielonych pasków papieru lub cięcie nożyczkami, układanie i naklejanie pasków tak, aby tworzyły choinki, rysowanie śniegu białą kredą.


•„Skoczek narciarski” – obrysowanie szablonów, wycięcie elementów, narysowanie kredkami kombinezonu, sklejenie sylwetki narciarza i nart.


WIOSNA

•„Wiosenne kwiaty”:
- stemplowanie konturów wiosennych kwiatów patyczkami higienicznymi zamoczonymi w farbie;

- malowanie pastelami zanurzonymi w wodzie (pastelami „mokrymi”) obrazów przedstawiających wiosenne kwiaty;

- naklejanie na zieloną kartkę płatków kosmetycznych tak, aby tworzyły płatki kwiatów, naklejanie pozostałych elementów z papieru kolorowego;

- obrysowanie szablonów wiosennych kwiatów na tkaninach, wycięcie ich i naklejenie na kartkę papieru;

- naklejanie bibuły albo kolorowego papieru pod szablony witraży z wiosennymi kwiatami.


•„Ptaki” – obrysowanie szablonów ptaków, wycięcie ptaków z papieru, zwinięcie kolorowej kartki w harmonijkę (skrzydła ptak), umocowanie kartki zwiniętej w harmonijkę na wyciętym ptaku.

•„Jaskółka” – wypełnianie narysowanego konturu jaskółki węglem rysunkowym.


LATO

•„Motyl” – malowanie na kartce palcem i farbą pół głowy, pół tułowia i skrzydła, składanie kartki na pół, dociskanie i rozłożenie kartki.


•„Łąka”:
- naklejenie na białą kartkę kwiatów z papieru tak, aby można je było łatwo odkleić naniesienie pędzlem na kartkę dużych zielonych kropel farby, rozdmuchiwanie farby przy pomocy słomki, odklejenie kwiatów;

- zrobienie kleksów farbami plakatowymi, rozdmuchanie ich za pomocą słomki w różnych kierunkach, dorysowanie kredkami łodyg i liści;

- malowanie kredkami świecowymi na całej kartce nieregularnych wzorów złożonych z trójkątów oraz kwadratów, zmieszanie czarnej farby plakatowej z płynem do mycia naczyń, zamalowanie kartki, po wyschnięciu farby wydrapanie, np. wykałaczką kwiatów, ślimaka, motyla.


•„Kwiaty w ogrodzie”:
– wycięcie z papieru kolorowych kół, naklejenie ich na zieloną kartkę tak, aby tworzyły płatki kwiatów;

- wycięcie z serwetek kwiatów, rozwarstwienie wyciętych elementów i naklejenie ich na kartkę papieru, nałożenie kawałkiem gąbki farby między przyklejonymi elementami;

- zwijanie bardzo ciasno pasków papieru (quilling), smarowanie klejem końcówek, sklejanie ze sobą zwiniętych pasów na kartkę papieru tak, aby tworzyły płatki kwiatów, dorysowywanie kredkami łodyg i liści.


•„Koniczynka” – wycięcie z zielonego papieru czterech zielonych serduszek, sklejenie ich w całość tak, aby utworzyły czterolistną koniczynkę.


•„Morze” – narysowanie kredkami na całej kartce szerokich fal w różnych odcieniach jasno i ciemno niebieskich (naprzemiennie).


•„Ryba” – złożenie w harmonijkę papieru, złożenie harmonijki równo w połowie, sklejenie wewnętrznych krawędzi harmonijki, wycięcie z papieru ogona, płetwy, oka i naklejenie na rybę.


•„Plaża” – malowanie pędzlem z niebieską farbą linii falistych na połowie kartki, mieszanie soli kuchennej z żółtą farbą i zamalowywanie drugiej połowy kartki.


ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA
W wyniku realizacji programu uczeń powinien:
- wymienić i opisać pory roku,
- nazywać podstawowe kolory,
- nazywać przedmioty wykorzystywane na zajęciach,
- dobierać narzędzia i materiały potrzebne do realizacji określonego zadania,
- stosować różne techniki plastyczne,
- estetycznie wykonywać pracę.


EWALUACJA
Realizując program nauczyciel może dokonywać systematycznej ewaluacji. Analiza osiągnięć uczniów może następować poprzez:
- obserwację pracy uczniów, ich aktywność i zaangażowanie,
- ocenianie pracy indywidualnej i w grupach – pochwały słowne, przygotowanie dyplomów i nagród dla uczniów,
- eksponowanie prac uczniów – przygotowanie wystaw prac plastycznych uczniów,
- organizowanie i uczestniczenie w konkursach plastycznych.


NARZĘDZIE EWALUACYJNE ZAJĘĆ PLASTYCZNYCH

Imię i nazwisko nauczyciela........................................

Imię i nazwisko ucznia........................................

Klasa..................

Data.....................

Ocena:
+ wykonuje samodzielnie zadanie
* wykonuje zadanie z pomocą nauczyciela
- nie potrafi wykonać zadania


Lp.
Zadania
Ocena na wstępie zajęć
Ocena na zakończenie zajęć

1.
Rozróżnianie podstawowych barw

2.
Pokolorowanie dużego konturu kredkami

3.
Rysowanie po linii

4.
Rysowanie prostych kształtów kredkami

5.
Malowanie pędzlem

6.
Wydzieranie dowolne papieru

7.
Wypełnianie konturu różnymi materiałami

8.
Obrysowywanie szablonów

9.
Cięcie dowolne nożyczkami

10.
Wycinanie nożyczkami wzdłuż linii

11.
Łączenie różnych materiałów klejem

12.
Tworzenie prostych składanek techniką orgiami


BIBLIOGRAFIA
Pilecki J. (red.), „Usprawnianie wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem umysłowym”, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2000

Polkowska I., „Praca rewalidacyjna z dziećmi upośledzonymi umysłowo w szkole życia”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998

Święcicka J., „Gry i zabawy”, Wydawnictwo Publicat, Poznań 2006

Owen Ch., „Papierowe fantazje”, Wydawnictwo English Books, Kraków 1993

Dankowska I., Ruzikowska J. „Ozdoby i upominki na różne okazje”, WSiP, Warszawa 1997

Kraszewska M., „Szablony – Zestaw1”, Wydawnictwo WiR, Kraków 2010

Kraszewska M., „Szablony – Zestaw2”, Wydawnictwo WiR, Kraków 2010

Kraszewska M., Kraszewska M., „Grafika jest prosta”, Wydawnictwo WiR, Kraków 2014

Kraszewska M., „Witraże na różne okazje”, Wydawnictwo Wir, Kraków 2014

Naprawa R., Tanajewska A., Korzeniewska E., „Gotowi do startu”, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2012