Pamięć - istota oraz czynniki warunkujące jej prawidłowe funkcjonowanie

Pamięć definiowana jest jako właściwość psychiczna, umożliwiająca kształtowanie się i funkcjonowanie doświadczenia człowieka. Mechanizmy fizjologiczne pamięci nie są jeszcze dokładnie poznane. Wciąż trwają badania nad istotą śladów pobudzeń w korze mózgowej i sposobami ich aktualizacji. Jasna jest natomiast rola pamięci. Zapewnia ona człowiekowi poczcie ciągłości własnego rozwoju, mimo, że w środowisku zachodzą nieustanne zmiany i nowe sytuacje. W związku z tym ślady pamięciowe są również dynamiczne, są stale przekształcane i modyfikowane zależnie od potrzeb.
Fazy procesów pamięciowych:
1. Zapamiętywanie - może dotyczyć spostrzeżenie jednego, pozostanawiającego ślad bodźca lub może stanowić czynność złożoną np.: przy opanowywaniu nowej czynności.
2. Przechowywanie - którego czas może również wahać się od krótkiego momentu do kilku lat.
3. Przypominanie - polegające na zaktualizowaniu nabytego doświadczenia w różnej formie, jest jednocześnie miernikiem tego, co zostało zapamiętane i przechowane w pamięci.
Ad.1.
W zależności od tego, czy proces zapamiętywania jest samorzutny czy też świadomy , zapamiętywanie może być mimowolne - bez specjalnego wysiłku ze strony człowieka, spontaniczne ale jednocześnie wybiórcze( zapamiętujemy to, co ma dla nas jakieś znaczenie) oraz zapamiętywanie dowolne - zamierzone, będące świadomym i celowym procesem.
Ad.2.
Przechowywanie w pamięci polega na tym, iż określone bodźce utrzymują się w postaci śladów w układzie nerwowym. Faza ta jest utajona faza pamięci. Wnioskujemy o niej jedynie na podstawie tego, jaki zakres doświadczeń potrafimy zaktualizować w razie potrzeby.
Czynniki warunkujące zapamiętywanie i przechowywanie:
1. Związek z działaniem - im większe znaczenie dla naszej działalności ma dany przedmiot lub jego cecha, tym szybciej utrwala się to w pamięci.
2. Nastawienie - jeśli świadomie skoncentrujemy uwagę na danym przedmiocie lub na zadaniu, zapamiętamy go lepiej i bardziej trwale. Materiał ten pozostanie w pamięci na znacznie dłuższy okres czasu.
3. Emocje, przekonania - doznania i przeżycia przyjemne pamięta się lepiej i dłużej od przykrych, wypieranych przez człowieka.
4. Organizacja materiału pamięciowego - czyli odpowiednie rozłożenie powtórzeń w czasie, dokonywanie przerw na odpoczynek oraz dobranie sposobu zapamiętywania zgodnego z charakterem materiału, jego długością i stopniem złożoności.
Ad.3.
Przypominanie (aktualizacja, odtwarzanie, odpamiętywanie)przybiera różne formy: rozpoznania czyli wyróżnienia z grupy obiektu znajomego, przypomnienia czyli odtwarzaniu podniet, które działały na nas w przeszłości, reprodukowanie czyli dokładne odwzorowywanie oryginału bez oddziaływania bodźców. Rozpoznawanie i reprodukowanie nie są równorzędnymi
miarami pamięci. Rozpoznawanie zarówno w sytuacjach eksperymentalnych, jak też przy sprawdzaniu wyników uczenia się w sytuacjach szkolnych przynosi lepsze rezultaty niż metoda reprodukcji.
Cechy pamięci:
- trwałość - zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczenia, uwarunkowana indywidualnie;
- szybkość zapamiętywania
- gotowość pamięci- polegająca na zdolności do szybkiego odtwarzania doświadczenia, jest cechą analogiczną do giętkości i plastyczności myślenia i często łączy się z tą właściwością umysłu;
- wierność - czyli dokładność odtwarzania zapamiętanych treści.