Kompetencje językowe umiarkowanie niepełnosprawnych

Zdolność językowego porozumiewania się jest charakterystyczna tylko dla gatunku ludzkiego. Mówienie, słuchanie tego, co mówią inni, czytanie, pisanie - stanowią codzienne i powszechne formy aktywności każdego człowieka. Komunikowanie jest wynikiem chęci i potrzeby porozumiewania się jednostki z grupą oraz poszczególnych członków grupy między sobą, to zdolność rozumienia zachowań społecznych i kierowanych informacji, jak również umiejętności przekazania swoich własnych odczuć, czy spostrzeżeń. Język jest narzędziem, które pozwala zdobywać i przekazywać informacje, pełni funkcję komunikatywną, realizowaną m. in. w aktach mowy. Opanowanie języka polega na wyodrębnieniu wyrazów i reguł gramatycznych, które pozwolą budować zrozumiałe w swojej formie zdania. Dziecko jest aktywnym uczestnikiem w procesie nabywania umiejętności językowych od momentu swoich narodzin. Odkrywa świat, a poprzez swoją aktywność sukcesywnie gromadzi doświadczenia. Na podstawie interakcji z innymi osobami tworzy własny system językowy, lecz aby zostać zrozumianym musi być on tożsamy z systemem otaczających go ludzi, ponieważ komunikacja jest podstawowym procesem wyznaczającym i warunkującym różnorodne wymiary życia społecznego.
W procesie porozumiewania się wiodącą rolę odgrywa właśnie mowa oraz rozumienie na podstawie języka. Zarówno nadawanie (mówienie), jak też odbiór (rozumienie), zależne są od sprawnego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, mózgowej organizacji wielu procesów neurofizjologiczno biochemicznych człowieka warunkujących te zjawiska, jak również od prawidłowej budowy i funkcji narządów mowy oraz słuchu.
Upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym odznaczają się poważnymi uszkodzeniami centralnego układu nerwowego. Mowa ich jest agramatyczna, często bełkotliwa i niewyraźna, słownictwa ubogie. Niedorozwój i liczne nieprawidłowości w rozwoju mowy u upośledzonych umysłowo spowodowane są uszkodzeniami neurologicznymi tych układów, których prawidłowa budowa i funkcjonowanie decyduje o normalnym rozwoju mowy. Uszkodzone mogą być: obwodowe narządy artykulacyjne; ośrodki mózgowe; cały aparat ruchowy (mowny) jednostki. Uszkodzenia powodują takie zaburzenia jak: nieprawidłową artykulację, zaburzenia funkcji semantycznej mowy, zaburzenia patologiczne.
Podstawę prawidłowego rozwoju mowy stanowi sprawnie działający narząd słuchu. Za pomocą słuchu dziecko uczy się mowy otoczenia, kontroluje własną fonacje i artykulację. Zaburzenia analizy i syntezy słuchowej nie są niedosłuchem, bo dzieci z tymi zaburzeniami mogą prawidłowo słyszeć dźwięki, ale nie potrafią ich wyróżniać z potoku słów. Zakłócenia korowych funkcji analizatora słuchowego mogą stać się przyczyną opóźnienia mowy dziecka. Ma ono ubogi zasób słów, z trudem przyswaja długie i trudne wyrazy, ma kłopot z poprawnym wypowiadaniem się ustnym i pisemny, z rozumieniem poleceń ustnych i pisemnych. Opóźnienia rozwoju słuchu fonematycznego są powodem trudności w nauce czytania oraz w pisaniu ze słuchu.
U dziecka głębiej upośledzonego istnieje nie mniej silna niż u zdrowego potrzeba komunikowania się z otoczeniem. Dziecko głębiej upośledzone porozumiewa się za pomocą form słownych i bezsłownych. Z uwagi na znaczenie opóźnienia i zaburzenia mowy szczególnego znaczenia nabierają pozawerbalne sposoby komunikowania się z otoczeniem.