Metody aktywizujące / konferencja szkoleniowa

Metody aktywizujące jako czynnik ułatwiający integrowanie wiedzy przedmiotowej i umiejętności kluczowych w pracy nauczyciela.

Metoda – sposób pracy nauczyciela z uczniami stosowany systematycznie i świadomie.

W procesie nauczania mamy do czynienia z różnymi typami uczniów, dlatego metody, którymi posługujemy się podczas lekcji powinny być dostosowane zarówno do uczniów z pamięcią wzrokową, słuchową jak i tych, których nazywa się w literaturze przedmiotu „czuciowcami”, uczącymi się przez przeżywanie, aktywność czy też ruch.
Stosowanie zróżnicowanych metod jest istotne też z uwagi na to, że uczniowie podczas lekcji prezentują 2 różne postawy słuchacza, i trudno poprzez jedną metodę dotrzeć do każdego z tych indywidualności.

Obraz aktywnego słuchacza:
cechuje go koncentracja uwagi
zachowuje z nauczycielem kontakt wzrokowy
przyjmuje odpowiednią postawę ( nachylenie ciała)
stosuje odpowiednie gesty czy zwroty

Obraz negatywnej postawy słuchacza:
MYŚLIWY ( podejrzliwy, gotowy do ataku, wyłapujący elementy które go interesują, albo wyłapuje pomyłki nauczyciela)
OMNIBUS ( wszystko wie i na lekcji się nudzi)
PSEUDOALTRUISTA ( chce być dobry, uczynny dlatego wciąż dopowiada do wypowiedzi mówcy)
STENOGRAF (zapisuje każde wypowiedziane słowo, prosi o powtórzenie)
PRACOHOLIK ( wciąż chce przygotowywać jakieś referaty, dodatkowe zadania)
ŚPIOCH ( jest mu obojętne co dzieje się na lekcji, byle dano mu święty spokój)

Nauczyciel broniąc się przed takimi uczniami – słuchaczami także przyjmuje określoną postawę i tak np.
stara się apelować do uczuć uczniów
„odwraca kota ogonem”
pozornie popiera uwagi uczniów
stosuje technikę dywersji
gra na zwłokę

Aby cele lekcji zostały zrealizowane i żeby nauczyciel mógł dotrzeć do wszystkich uczniów bez względu na to jaką postawę przyjmują, należy podczas jednostki lekcyjnej stosować tak modne ostatnio metody aktywizujące.

Podział metod aktywizujących:
rozwijające umiejętności krytycznego myślenia, a więc analizowania, oceniania, porównywania i wyciągania wniosków (burza mózgów, studium przypadku)
nastawione na emocje, przeżywanie, działanie (symulacja, portfolio, projekt)
wykorzystujące graficzne zapisy:
procesu podejmowania decyzji (drzewo decyzyjne)
dyskusji (metaplan)

Omówienie:
1.Burza mózgów
2.Studium przypadku
3.Symulacja (ćwiczenie, lekcja wychowawcza „Gdy nie jestem członkiem grupy”
4.Portfolio
5.Drzewo decyzyjne
6.Metaplan

Rozdanie nauczycielom opisów metod:
1.Gorące krzesło
2.Debata
3.Dyskusja punktowana
4.Poker kryterialny
5.Piramida priorytetów
6.Diamentowe uszeregowanie
7.Wizualizacja
8.Asocjogram
9.Kula śniegowa
10.Kwiat grupowy

Każda metoda jest narzędziem w ręku nauczyciela. Od niego zależy cel i sposób wykorzystania. Jeżeli nauczycielowi zależy aby uczniowie poszerzyli swą wiedzę, zapoznali się z nowymi faktami, poznali jego punkt widzenia, uzyskali istotne dla omawianego tematu informacje, powinien użyć technik prezentacyjnych takich jak wykład, dyskusja obserwowana, pogadanka. Jeżeli zaś zależy mu aby uczniowie nabywali lub pogłębiali swe umiejętności, praktycznie realizowali to. Czego się nauczyli i zdobywali nowe doświadczenia, powinien użyć technik działania, takich jak symulacje, odgrywanie ról, studium przypadku.

Metody (omówienie)

KWIAT GRUPOWY( wizualizacja)

Tę metodę stosuje się na zajęciach integrujących.
Klasę dzielimy na 2 grupy (w zależności od liczebności). Każdy z uczestników danej grupy rysuje wokół kółka swój indywidualny płatek, w którym wypisuje swoje cechy charakteru i zainteresowania. Powstaje KWIAT GRUPOWY. Następnie wszyscy zastanawiają się jaka cecha jest wspólna dla danej grupy i wpisują ją w środek kwiatu. Na końcu wymyślają nazwę dla swej grupy biorąc pod uwagę cechę wpisaną w środku. Później następuje prezentacja każdego z uczestników danej grupy, po czym jedna osoba prezentuje swoją grupę na podstawie cechy wpisanej w środek kwiatu i wymyślonej przez grupę nazwy.

KULA ŚNIEGOWA( ustalenie KONTRAKTU, według którego będziemy postępować, uporządkowanie informacji, wyprowadzenie definicji).
Klasę dzielimy na 2 grupy. W każdej grupie 2 osoby wymyślają 2 pytania (zasady kontraktu, informacje) do podanego przez nauczyciela zagadnienia. Po wykonaniu zadania odwracają się do następnej dwójki i wspólnie analizują swoje pytania dopisując jeszcze jedno, tak aby po uzgodnieniu było ich 3. Potem łączą się z następną czwórką i znowu analizują swoje pytania dopisując jedno, aby było ich 4. Następnie grupa znowu się łączy z inną o tej samej ilości osób i postępują podobnie jak wcześniej. Pod koniec pracy każda z 2 grup na które początkowo była podzielona klasa ma ułożonych 5 pytań. Następuje prezentacja prac grup. Po wspólnej analizie wybiera się te zagadnienia, na które wyraża zgodę każda z grup. Poprzez taką metodę wypracowuje się kontrakt klasowy, wyprowadza definicję lub uporządkowuje informacje.

BURZA MÓZGÓW

Przygotowujemy karteczki samoprzylepne na których uczniowie wypisują odpowiedź na pytanie: CO PRZESZKADZA CI W KONTAKCIE Z DRUGĄ OSOBĄ?
Karteczki przyklejamy do tablicy, po czym nauczyciel grupuje je według podobnych wypowiedzi i wspólnie z uczniami analizuje ich treść, zastanawiając się jak uniknąć problemów w kontaktach międzyuczniowskich.

ASOCJOGRAM (godność)

Klasę dzielimy na dwie grupy.
I grupa wypisuje wokół słowa godność wszystkie skojarzenia jakie się jej nasuwają.
II grupa ustosunkowuje się do tego, jakimi cechami charakteryzuje się człowiek niegodny.
Następuje wymiana plakatów, po czym uczniowie uzupełniają innym kolorem wypowiedzi swych kolegów.
Następnie podczas analizy prac należy opierać się na faktach dyskutując o zachowaniach godnych i niegodnych.

WIZUALIZACJA – plakaty (godność)

Klasę dzielimy na 2 grupy.
Każda z grup otrzymuje duży karton szarego papieru, na który kładzie się jeden z uczestników danej grupy, a pozostali obrysowują jego kontury na papierze.
Następnie grupy wpisują w miejscu serca, rąk, stóp, żołądka narysowanej postaci cechy jakimi charakteryzuje się człowiek np. serce – miłość, dobroć, poszanowanie itp., ręce – co lubimy robić?, stopy – gdzie lubimy chodzić? itp.
I plakat wieszamy, a drugi leży na podłodze. Omawiamy I plakat, a po zakończeniu nauczyciel depcze po drugim plakacie.
Zwracamy uwagę na reakcje uczniów i pytamy: JAK SIĘ CZUJECIE GDY KTOŚ DEPCZE WASZĄ GODNOŚĆ?
Następuje dyskusja na temat: Co to jest godność?

DIAMENTOWE USZEREGOWANIE

( metoda aktywizująca)
Nauczyciel przygotowuje karty z informacjami np. o godności (wszystkie zagadnienia są niegodne, ale które bardziej a które mniej).
Klasę dzieli się na 2 grupy. Każda z grup otrzymuje taką samą liczbę kart i po przeczytaniu stara się zakwalifikować je do wykresu według stopnia ważności.
U góry kładziemy kartę najbardziej adekwatną do poruszanego tematu i idąc w dół klasyfikujemy karty aż do najmniej ważnej.

PIRAMIDA PRIORYTETÓW

Klasę dzielimy na 2 grupy.
Rozdajemy grupom narysowaną piramidę oraz karteczki z wypisanymi np. wartościami.
Zadaniem grup jest ułożenie piramidy wartości od najbardziej istotnych do najmniej ważnych. Piramida musi być regularnie ułożona, aby się nie przewróciła.
Prezentujemy prace grup i analizujemy.
Przykładowe hasła:
HONOR, MŁODOŚĆ, PRZYJAŹŃ, URODA, PRACA, ZDROWIE, MIŁOŚĆ, SUKCES, HOBBY, GODNOŚC, SWOBODA, ROZRYWKA, POMYŚLNOŚĆ, PRESTIŻ, MĄDROŚĆ, TALENT, KARIERA, HONOR, ZGODA itp.
Należy zaznaczyć jakiego przedziału wiekowego dotyczą dane hasła.

POKER KRYTERIALNY

Klasę dzielimy na grupy.
Rozdajemy każdej z grup karty na których są wypisane pewne zagadnienia (informacje) np. o epoce Odrodzenia.
Mogą być też podchwytliwe informacje, które nie wiążą się z daną epoką, lub informacje podwójne (to samo zagadnienie ujęte na dwa sposoby).
Zadaniem uczniów jest przyporządkować te informacje według podanego schematu: 1, 2, 3, 4 i 5(kryteria pierwszorzędne) miejsce powinny zająć te informacje, które są najistotniejsze dla danego zagadnienia. Na planie drugim (kryteria podrzędne) powinny się znaleźć informacje mniej istotne. Temat zadania może brzmieć: „TWÓRCY KULTURY XIX WIEKU I ICH WPŁYW NA ROZWÓJ CYWILIZACJI.”

DYSKUSJA PUNKTOWANA

Nauczyciel wybiera 5 dyskursantów (w zależności od liczebności klasy).
Każdy z nich ma 2 obserwatorów, którzy otrzymują kartę obserwacji dyskursanta z dokładnym wyszczególnieniem wszystkich poprawnych cech dyskusji.
Należy dokładnie sprecyzować temat dyskusji, w której będą uczestniczyć dyskursanci, a obserwatorzy mają za zadanie punktować swych dyskursantów w zależności czy postępują zgodnie z przyjętymi zasadami dyskusji, czy też nie.
Nauczyciel cały czas czuwa nad przebiegiem dyskusji.
Obowiązuje punktacja + i - . Po wykonaniu zadania następuje omówienie dyskusji na podstawie kart obserwacji.

DEBATA

Klasę dzielimy na grupy. Każda otrzymuje tabelkę do wypełnienia,
zbiera argumenty na dany temat, spisuje, następnie grupy prezentują swoje wypowiedzi z tabelki. Nauczyciel komentuje argumenty przytoczone przez poszczególne grupy.

GORĄCE KRZESŁO

Jedna osoba siada przed klasą na krześle, a reszta uczniów zadaje pytania na określony temat. Obowiązuje forma grzecznościowa.
Osoba siedząca na środku to np. autor jakiegoś dzieła opisującego daną epokę lub jedno zagadnienie z jakiejś epoki, a pozostali uczniowie to reporterzy, którzy robią wywiad z tą osobistością.
Na pierwszym takim spotkaniu wszystkie pomoce są otwarte, jednak później zarówno „reporterzy jak i gość” posługują się w swej wypowiedzi jedynie informacjami, które zostały wyuczone.
Ocenę końcową otrzymuje zarówno uczeń pytany jak i zadający pytanie.
Jeżeli „gość” nie potrafi odpowiedzieć na pytanie „reportera”, ten musi sam na nie udzielić odpowiedzi.
Ta metoda może zostać zastosowana przy powtórce materiału.