Program zajęć rewalidacyjno - wychowawczych dla ucznia z upośledzeniem umysłowym

PROGRAM ZAJĘĆ
REWALIDACYJNO – WYCHOWAWCZYCH
UCZENNICY GABRIELI X
DZIECKA UPOŚLEDZONEGO
W STOPNIU GŁĘBOKIM
NA ROK .../....

Autorki Programu: mgr Agnieszka Belczyk
mgr Joanna Konopka - Świgut

Nowy Sącz 2013

Spis treści

I. SZCZEGÓŁOWA CHARAKTERYSTYKA DZIECKA ..................................3

1.1. Dane personalne ........................................3
1.2. Dane o rodzicach ........................................3
1.3. Dane o rodzeństwie ........................................4
1.4. Warunki materialne ........................................4
1.5. Warunki mieszkaniowe ........................................4
1.6. Atmosfera rodzinna ........................................5
1.7. Metody wychowawcze rodziców ........................................5
1.8. Stan zdrowia dziecka ........................................5
1.9. Dane o dziecku (kontakty społeczne, zainteresowania) ........................................6
1.10. Historia życia (ciąża, poród, rozwój w okresie niemowlęcym, poniemowlęcym,
przedszkolnym, szkolnym) ........................................6
1.11. Diagnoza pedagogiczna ........................................7
1.12. Zalecenia Poradni ........................................7
1.13. Podstawa prawna organizacji zajęć rewalidacyjnych dla uczniów........................
niepełnosprawnych........................................8

II. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU ........................................8
III. CELE GŁÓWNE PROGRAMU ........................................10
IV. CELE SZCZEGÓŁOWE I SPOSÓB REALIZACJI ....................................10
V. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA ........................................21
VI. BIBLIOGRAFIA ........................................21
VII. PLAN ZAJĘĆ ........................................22
VIII. FORMY WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI ........................................23

I. SZCZEGÓŁOWA CHARAKTERYSTYKA DZIECKA

1.1. Dane personalne

Imię i nazwisko: Gabriela X
Data urodzenia : 10.05.1998 r.
Miejsce urodzenia: Nowy Sącz
Adres zamieszkania: miasto w Małopolsce

1.2. Dane o rodzicach

Gabrysia pochodzi z rodziny inteligenckiej, nielicznej, pełnej. Typ rodziny – tradycyjny. Środowisko wychowujące składa się z trzech pokoleń tj. ojciec, matka, starszy brat oraz dziadkowie dziewczynki, którzy pomagają w opiece nad wnuczką, gdy ojciec przebywa za granicą.
Matka ma na imię Kinga. To 45-letnia kobieta posiadająca wyższe wykształcenie prawnicze. Obecnie pracuje na pół etatu w jednej z kancelarii adwokackich. Wcześniej przed urodzeniem dziecka była zatrudniona na stanowisku starszego inspektora w Wydziale Kontroli i Audytu na Samodzielnym Stanowisku Pracy w miejscowym urzędzie.
Po urodzeniu Gabrysi przebywała na urlopie wychowawczym, po upływie którego postanowiła ograniczyć aktywność zawodową, aby móc troskliwie opiekować się córką. Dwuletnia przerwa w karierze poświęcona Gabrieli uświadomiła kobiecie, iż będzie mogła troszczyć się o dziecko także wtedy gdy zacznie realizować swoje marzenia. Był to bardzo ważny moment w jej życiu, gdyż całkowicie zaakceptowała chorobę córki i odtąd skupiła się na dostarczaniu jej pokładów ogromnej ilości miłości. Także Gabrysia wyczuwała zaistniałą przemianę, gdyż matka dawała jej nieograniczone ciepło. Kobieta ma poczucie spełnienia, dzięki któremu znajduje siłę, czas i cierpliwość na rehabilitację i opiekę Gabi.
Ogólny stan zdrowia dobry. Mama przebyła operację usunięcia wyrostka robaczkowego oraz cysty na jajniku. Obecnie stwierdzono guzy tarczycy. Aktualnie przebywa pod stałą opieką lekarza – endokrynologa.
Ojciec Gabrieli Marcin to 48-latek, z zawodu mgr inż. budownictwa. Jest Absolwentem Politechniki im: Ignacego Łukasiewicza w Rzeszowie. Początkowo związany był z firmą budowlaną, której siedziba znajdowała się w Warszawie. Po 10 latach wzajemnej współpracy ogłoszono bankructwo, w związku z czym postanowił otrzymawszy dogodne warunki wyjechać z kraju, aby móc zapewnić rodzinie utrzymanie. Do Polski przyjeżdża przynajmniej dwa razy w roku, a odkąd na świecie pojawiła się Gabrysia przyjazdy te są częstsze i dłuższe.
Stan zdrowia dobry. Do chwili obecnej nie przeszedł żadnego zabiegu chirurgicznego.

1.3. Dane o rodzeństwie

Kamil – lat 18, jest starszym bratem. To licealista uczęszczający do jednego z miejscowych Liceów. Chodzi do klasy o profilu humanistycznym. Jest niezwykle utalentowanym chłopcem. W przyszłości chciałby zostać aktorem. W obecnej chwili jest Członkiem Kółka Dramatycznego. Ponadto bierze udział w przedstawieniach szkolnych. Wielokrotnie nagradzany na konkursach recytatorskich.
Obserwuje się pozytywny stosunek do siostry. Od najmłodszych lat pomaga rodzicom w sprawowaniu opieki. Wchodząc w okres dojrzewania przeszedł drogę buntu, co znalazło odzwierciedlenie w sięganiu po papierosy i alkohol. Nie mógł pogodzić się ze stanem zdrowia Gabrysi, a wyśmiewany przez kolegów z klasy przestał zapraszać ich do domu. Pomogła interwencja psychologa i lekarza psychiatry, dzięki czemu drobnymi krokami pokonywał depresję. Przełomem okazała się być szkoła średnia. Zerwał wówczas kontakty z gimnazjalnym środowiskiem, dzięki któremu popadł w konflikt z prawem. Sytuacja ta wywołała w chłopcu poczucie wstydu i zagubienia. Niewątpliwie stała się punktem zwrotnym w jego życiu. Prawdopodobnie poczuł się odepchnięty ze strony rodziców, którzy cały swój wolny czas poświęcali córce. Dzięki fachowej pomocy zrozumiał sytuację, stając się odtąd wzorowym uczniem i bratem.
Ogólny stan zdrowia dobry. Przebył operację usunięcia gangliona grzbietu nadgarstka prawego w wieku 16 lat.

1.4. Warunki materialne

Warunki materialne dziewczynki są bardzo dobre, gdyż ojciec pracuje za granicą, a matka jest nadal aktywna zawodowo. Rodzice są osobami dobrze sytuowanymi, posiadają wyższe wykształcenie. W domu są dwa telewizory, komputer, kamera oraz samochód. Przez cztery godziny dziennie jest zatrudniona pomoc domowa, która wykonuje codzienne obowiązki; pranie, gotowanie, sprzątanie.

1.5. Warunki mieszkaniowe

Posiadanie własnego domu – sprawia, że Gabrysia ma poczucie pełnego bezpieczeństwa. Środowisko wychowujące to nie tylko starszy brat, rodzice, ale również dziadkowie, którzy opiekują się wnuczką, gdy matka przebywa w pracy. Obydwoje są emerytowanymi nauczycielami. 2
Dom jest duży, nowoczesny i komfortowy. Dwupoziomowy o powierzchni 500 m
Składa się z salonu, jadalni, kuchni, pięciu pokoi oraz dwóch łazienek. Na zewnątrz znajduje się duży ogród, gdzie rosną niezliczone odmiany krzewów.
Pokoje są suche i słoneczne, wychodzące na południe. W domu znajduje się bieżąca woda, gaz. Dominuje ład i porządek. Pokój dziewczynki znajduje się na parterze tuż obok sypialni rodziców. Gabrysia ma zgromadzony duży zestaw pomocy, które są wykorzystywane do prowadzenia zajęć. Ponadto w pokoju znajduje się materac, na którym wykonywane są różnego rodzaju zajęcia ruchowe.

1.6. Atmosfera rodzinna

Stosunki panujące w domu są poprawne. Daje się zauważyć harmonię w relacjach między domownikami. Wszyscy starają się sobie wzajemnie pomagać. Podczas nieobecności wszystkie obowiązki męża automatycznie spadają na mamę Gabi oraz dziadków. Niestety, nie zawsze udaje się spożywać wspólne posiłki przy jednym stole. Wyjątkiem są niedzielne śniadania oraz obiady.
Dziadkowie mają ciepły i serdeczny stosunek do wnuczki, przez co wynagradzają jej brak kontaktów z ojcem. Matka po powrocie z pracy natychmiast odciąża rodziców, którzy jednak zawsze pomagają nawet przy prostych czynnościach. W tym domu nigdy nie dochodziło do bójek. Cechy wrogości oraz niechęci przejawiał początkowo brat Gabrysi Kamil, ale było to spowodowane prawdopodobnie ,,wkraczaniem w trudny wiek’’. Podczas nieobecności ojca matka jest bardzo nadopiekuńcza, próbuje odgadnąć i spełnić wszystkie zachcianki swojego dziecka. Niewątpliwie jest ona bardzo mocno i uczuciowo związana z dwójką swoich dzieci. Surowiej traktuje jednak syna. Jeśli poświęca mu mniej uwagi to wyłącznie spowodowane jest to zaistniałą sytuacją. Atmosfera w domu była napięta w stosunku do Kamila, który przez pewien okres czasu sprawiał trudności wychowawcze. Obecnie w miarę wolnego czasu stara się on umilić Gabi czas. Często czyta jej książeczki, recytuje wiersze, wychodzi na spacery. Wierzy, iż to pomaga.
Zachowanie Gabrysi jest różnorodne, często uzasadnione, gdyż spowodowane wyjazdem ojca. W tym okresie dziewczynka jest jakby ,,nieobecna duchem’’. Zazwyczaj trwa to około dwóch lub trzech dni.

1.7. Metody wychowawcze rodziców

W stosunku do Gabrysi rodzice nie stosują żadnych kar. Ich wzajemne relacje z córką opierają się na nagrodach. Wspólnie ustalili, iż chcą umilić jej dzieciństwo na tyle na ile jest to możliwe. Chodzi przecież o to, aby stworzyć bezpieczny dom pełen miłości i bezpieczeństwa. Jeśli chodzi o pory wstawania i nocnego snu to dominuje tu regularność. Dzień rozpoczyna się o 8 rano, a kończy około 20 wieczorem.

1.8. Stan zdrowia dziecka

Aktualny stan zdrowia Gabrieli można określić jako przeciętny. Bardzo często choruje. Kilka razy w roku ma katar. Często przeziębiona. Zapada na anginę. W miesiącu październiku stwierdzono, że głównym powodem jest ostre, ropne zapalenie migdałków. Zaleceniem lekarza laryngologa jest natychmiastowa operacja ich usunięcia.

1.9. Dane o dziecku

Obserwuje się opóźniony poziom rozwoju umysłowego w porównaniu z rówieśnikami. Usposobienie Gabrysi jest wesołe. Staje się bardziej przygnębiona, płaczliwa i lękliwa po wyjeździe ojca. Reaguje w sposób umiarkowany. Kiedy wyczuwa zdenerwowanie któregoś z opiekunów zachowuje się gwałtownie. W stanach niezadowolenia można zaobserwować grymasy na jej twarzy. Zauważyłam, iż lubi kiedy pokazuje się jej kolorowe ilustracje. Nie lubi zostawać sama w pokoju. Wyjątkiem jest taka sytuacja przy włączonej telewizji. Dużym problemem jest mała samodzielność i słaba aktywność dziecka prawdopodobnie spowodowana nadopiekuńczością matki. Dba ona o czystość osobistą oraz ubiór. Mało zaradna w zakresie samoobsługi. Ogólne wrażenie zewnętrzne – dobre.
Dziecko samodzielnie nie chodzi, jedynie dzięki pomocy rodzica, dziadka lub opiekuna. Kilka razy dziennie jest pieluchowana. Rozpoznaje bliskie osoby tzn; mamę, tatę, brata, babcię, dziadka. Reaguje na bodźce. Uśmiecha się przy dźwiękach muzyki. Nie lubi hałasów, zwłaszcza towarzyszącym remontom. Bardzo lubi być przytulana. Uwielbia głaskanie po główce. Wykazuje tez zadowolenie podczas kąpieli w wannie. Cieszy się z kontaktów z wodą.

1.10. Historia życia

Dziewczynka urodziła się z ciąży II obciążonej poronieniem zagrażającym od V m-ca, 2300 g/10 p. Apgar. Poród nastąpił początkiem 9 m-ca ciąży. Zastosowano cesarskie cięcie. W okresie niemowlęcym i poniemowlęcym dzieckiem zajmowała się matka przebywająca na urlopie wychowawczym. Pomoc oferowali także dziadkowie. Zaczęła rozwijać się gorzej po skończeniu 6 m-cy. W 3 roku życia stwierdzono wyraźne powiększenie wymiarów prawej komory oraz prawego przedsionka. Zaobserwowano wzmożony przepływ przez zastawkę pnia płucnego z jego poszerzeniem. W środkowej części przegrody międzyprzedsionkowej zauważono ubytek z przepływem krwi skurczowo rozkurczowej. Od tego momentu rozpoczęły się kolejne badania lekarskie.
Gabrysia była wówczas płaczliwa, niespokojna. Z objawów neurotycznych należy wymienić: zaburzenia snu oraz nagłe pobudzanie. Na operację kardiochirurgiczną zdecydowano się dopiero po trzech latach od wykrycia wady serca. Miała wówczas 6 lat. Tuż przed zabiegiem badanie echokardiograficzne wykazało: ,,Powiększenie prawego przedsionka (50 x 45 mm) i prawej komory. Duży ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (2,5 x 2 cm), przeciek lewo prawy, ujemne kontrastowanie w świetle prawego przedsionka. Ujścia żył płucnych do lewego przedsionka. Znaczne pogrubienie płatków zastawki płucnej. Średnica aorty wstępującej 23 mm, zstępującej 18 mm. Wniosek: do leczenia operacyjnego’’. Na podstawie całości wykonanych badań Gabrysię zakwalifikowano do zamknięcia ubytku w Klinice Chirurgii Serca i Naczyń CMUJ w Krakowie. Po operacji zastosowano leczenie farmakologiczne i rehabilitację ogólną. Przeprowadzona ona została w Uzdrowiskowym Szpitalu Kardiologii Dziecięcej w Rabce. Okres pobytu trwał 3 tygodnie podczas których dziewczynka przebyła zakażenie górnych dróg oddechowych. Przez cały czas towarzyszyła jej mama. Obecnie Gabriela nadal przebywa pod ścisłą kontrolą lekarza kardiologa.

1.11. Diagnoza pedagogiczna

I. Sfera poznawcza
Uwaga – potrafi skoncentrować uwagę na wybranym przedmiocie. Są to najczęściej: worki sypkie. Zatrzymuje wzrok na bodźcach świetlnych. Rozpoznaje głosy domowników. Reaguje na bodźce słuchowe. Słyszy dzwonek do drzwi, hałas spowodowany pracami domowymi czy głośny śmiech. Przygląda się ludzkim twarzom. Często rozumie co się dookoła niej mówi. Ciało reaguje na dotyk adekwatny do bodźca. Potrafi pokazać wybrane przez siebie części ciała.

II. Sfera manualna
Wykonuje ruch ściskania przedmiotu. Często prowadzi rączkę do swojej buzi. Wkłada palce do ust. Postukuje przedmiotami bez pomocy. Drze papier. Trzyma pędzel lub kredki tylko przez kilka sekund.

III. Sfera ruchowa
Aktywność ruchowa w postaci leżącej. Jest dzieckiem, które chodzi z pomocą. Nie jest ona potrzebna przy siadaniu, siedzeniu. Wymaga opieki pielęgnacyjnej, zwłaszcza przy czynnościach samoobsługowych. Umie chwytać piłkę.

IV. Sfera emocjonalna
Porusza rączkami, zwłaszcza kiedy się cieszy albo chce okazać zadowolenie.

V. Samoobsługa
Współdziała przy myciu rąk i buzi. Je wolno posiłki. Dotyka pożywienia, lecz wymaga pomocy przy używaniu sztućców. Przyjmuje pokarmy od niektórych osób.

VI. Uspołecznienie
Kiedy jest w dobrej kondycji przesyła wszystkim domownikom całusy wyrażając to ,,mmmm’’ i podnosząc rączkę.

1.12. Zalecenia Poradni

Orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych zostało wydane przez Poradnię Psychologiczno – Pedagogiczną nr 1 w Nowym Sączu dn. 15.04.2007 r. na okres 5 lat tj. od 01. 09. 2007 r. do końca roku szkolnego 2011/2012 z uwagi na stwierdzone upośledzenie w stopniu głębokim. Na podstawie obserwacji psychologicznej oraz zaświadczenia lekarskiego stwierdza się porażenie mózgowe. Możliwości dziecka pod względem intelektualnym kształtują się na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu głębokim.
Z uwagi na głębokie upośledzenie w zakresie zaradności ogólnej porozumiewanie się i uspołecznienie nie jest możliwe na obecnym etapie integrowanie dziecka z grupą. Należy stymulować jej rozwój poprzez indywidualna pracę rewalidacyjno – wychowawczą.

ZALECENIA:

1. Odczytywanie wszystkich werbalnych i niewerbalnych komunikatów.
2. Rozwijanie sfery zmysłowej.
3. Umożliwienie dziecku upośledzonemu zdobycia umiejętności na miarę jego możliwości zwłaszcza w zakresie samoobsługi.
4. Usprawnianie motoryki dużej i małej.
5. Prowadzenie systematycznej obserwacji zachowań dziecka.

Zespół zaleca stosować indywidualny program terapii opracowany na podstawie obserwacji problemów, potrzeb i zainteresowań dziecka.

1.13. Podstawa prawna organizacji zajęć rewalidacyjnych dla uczniów
niepełnosprawnych.

Podstawą programowania zajęć rewalidacyjno - wychowawczych jest ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Zgodnie z art. 3 osobą z zaburzeniami psychicznymi jest m in. osoba upośledzona umysłowo. Art. 7 ,,Dla dzieci i młodzieży upośledzonej umysłowo organizuje się naukę i zajęcia rewalidacyjno wychowawcze, w szczególności w przedszkolach, szkołach, placówkach opiekuńczo – wychowawczych, ośrodkach rehabilitacyjno – wychowawczych, w domach pomocy społecznej i zakładach opieki zdrowotnej, a także w domu rodzinnym’’. Art. 8 Oparcie społeczne polega w szczególności na: ,,podtrzymaniu i rozwijaniu umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia’’.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, czyli Karta Praw Osób Niepełnosprawnych. System oświaty zapewnia w szczególności opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych.

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania, kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych.
• & 2 ust. 10 oraz & 3 ust. 2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach, placówkach.

Istnieje obowiązek organizowania zajęć rewalidacyjnych dla wszystkich uczniów niepełnosprawnych (tj. posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez publiczną poradnię psychologiczno – pedagogiczną).
& 2 ust. 10 rozporządzenie MEN i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych. Dyrektor szkoły, z wyjątkiem szkoły specjalnej, w uzgodnieniu z organem prowadzącym, przydziela dodatkowe godziny na prowadzenie indywidualnych zajęć rewalidacyjnych z uczniami niepełnosprawnymi.

Główne kierunki oddziaływań rewalidacyjnych:
- maksymalne usprawnianie, rozwijanie, wzmacnianie najmniej uszkodzonych funkcji psychicznych i fizycznych
- korygowanie funkcji zaburzonych i uszkodzonych
- kompensonowanie, czyli zastępowanie
- stymulowanie (dynamizowanie rozwoju)

Elementy diagnozy:
- rodzaj niepełnosprawności
- poziom rozwoju percepcji wzrokowej (spostrzeganie, analiza, synteza)
- poziom rozwoju percepcji słuchowej (słuch fonematyczny, słuch fonetyczny, analiza i synteza słuchowa, wrażliwość słuchowa, słuch muzyczny)
- poziom koordynacji wzrokowo – ruchowej, wzrokowo – słuchowej, wzrokowo – słuchowo – ruchowej
- poziom rozwoju mowy: artykulacja, gramatyka, rozumienie
- poziom rozwoju wyobraźni i orientacji przestrzennej
- rozwój myślenia: ujmowanie różnic i podobieństw, umiejętność klasyfikowania, przyporządkowywania, wnioskowania, myślenie przyczynowo – skutkowe, abstrakcyjne, matematyczne, definiowanie pojęć
- poziom rozwoju motorycznego: koordynacja statyczna i ruchów jednoczesnych, precyzja ruchów, stan napięcia mięśniowego
- stan dojrzałości społecznej i emocjonalnej
- stan zdrowia dziecka

II. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Opracowany indywidualny program do zajęć rewalidacyjno – wychowawczych jest przeznaczony do pracy z dzieckiem upośledzonym w stopniu głębokim. W tworzeniu programu zostały uwzględnione cele rewalidacji osób upośledzonych. Stymulacja dziecka, rewalidowanie, kompensonowanie uszkodzonych funkcji. Sposób realizacji celów szczegółowych został rozpatrzony według poszczególnych sfer rozwoju dziecka niepełnosprawnego omawianych w charakterystyce dziecka. Szczegółowa realizacja celów głównych przedstawiona w tabeli, oparta została o metody, formy pracy, środki dydaktyczne i literaturę pomocniczą.

W programie została przedstawiona szczegółowa charakterystyka dziecka. Jest nim 10-letnia Gabrysia, u której stwierdzono porażenie mózgowe. To dziewczynka upośledzona w stopniu głębokim. W opisie zostały zawarte informacje, dotyczące danych personalnych, danych o rodzicach i rodzeństwie. Zwrócono uwagę na warunki materialne i mieszkaniowe oraz atmosferę rodzinną. Ukazano metody wychowawcze rodziców. Duży nacisk położono na stan zdrowia dziecka, jego dane i historię życia opisaną w szczegółowy sposób począwszy od ciąży, porodu, rozwoju w okresie niemowlęcym, poniemowlęcym, przedszkolnym i szkolnym. Opisano diagnozę pedagogiczna i wyszczególniono zalecenia poradni. Część opisującą charakterystykę dziecka kończy podstawa prawna organizacji zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych. W programie przedstawiono także cele główne oraz cele szczegółowe. Wskazano na sposoby ich realizacji. Jednym z punktów były przewidywane osiągnięcia ucznia. W końcowej części wyszczególnione zostały pozycje książkowe, czyli bibliografia. Jednym z zawartych elementów w programie stał się plan zajęć, ujęty w formie tabeli. Istotne są również formy współpracy z rodzicami. Całość zakończona jest zgodą rodzica, który akceptuje program w całości, składając podpis.

III. CELE GŁÓWNE PROGRAMU

Głównymi celami programu jest:

• rozwijanie komunikacji werbalnej i pozawerbalnej
• ćwiczenie percepcji wzrokowej, postrzegania wzrokowego i koordynacji wzrokowo – ruchowej
• ćwiczenie percepcji słuchowej
• rozwinięcie u dziecka odczuwania bodźców smakowych i węchowych
• rozwijanie wrażliwości dotykowej
• kształtowanie umiejętności samoobsługi, związanych z ubieraniem się, jedzeniem, higieną osobistą
• kształtowanie w zakresie malej i dużej motoryki

IV. CELE SZCZEGÓŁOWE I SPOSÓB REALIZACJI

Cel ogólny Cele szczegółowe Sposoby
realizacji Metody pracy
Środki
dydaktyczne
Formy pracy
Literatura
wspomagająca Uwagi
o
rewalidacji


K
O
M
U
N
I
K
A
C
J
A 1. Porozumiewanie
się z otoczeniem
I. Nadawanie
informacji
a) sygnalizacja

b) mówienie

Wyraża potrzeby i stany emocjonalne poprzez płacz, mimikę, spojrzenie.

Dziecko prowokujemy do mówienia pojedynczych wyrazów: ,,chcę’’, ,,daj’’, ,,chodź’’, ,,tak’’, ,,nie’’.

Dziecko pokazuje na obrazku lub gestem poszczególne części ciała; nosek, oczko, uszko.
Wykorzystujemy komunikaty, które zawierają słowa, gesty, ilustracje, bądź przedmioty.

K
O
M
U
N
I
K
A
C
J
A

K
O
M
U
N
I
K
A
C
J
A

2. Odbiór
informacji
a) odbiór sygnałów

b) słuchanie

Odbiór bodźców dotykowych i reakcja na nie (np. głaskanie, przytulanie, całowanie – uśmiech, przyłożony lód – złość).

Dziecko ma kontakt z różnymi materiałami. Nacieramy miękką gąbką skórę po czym odwracamy gąbkę i nacieramy jej odwrotną szorstką stroną ciało dziecka. Głaskamy miękką szmatką do ścierania kurzu, po czym zamieniamy ją na sztywną tkaninę.
Używamy różnego rodzaju szczotek; z miękkim łagodnym włosem, średnim i twardym i robimy podobnie jak w przypadkach opisanych powyżej.
Używamy suszarkę do włosów, puszczając ciepły strumień powietrza, po czym zamieniamy ją na wiatrak chłodzący, niezbędny w upalne dni.

Odbiór bodźców smakowych, węchowych.
Podajemy dziecku artykuły o przeciwnych smakach np.: słodkie-gorzkie, słone – ostre

Zapoznajemy dziecko z różnymi zapachami: perfumy, spirytus, kwiaty, kiszona kapusta)
Wykorzystujemy różne instrumenty uderzając w cymbałki, bębenek czy wydając pojedyncze melodie w postaci fletu.
Włączamy muzykę od spokojnej, relaksacyjnej poprzez bardziej zróżnicowaną do głośnej typu metal. Ściszamy i pogłaśniamy radio obserwując reakcje.
Reagowanie na własne imię. Staramy się uzyskać odpowiedź na pytanie: ,,Jak masz na imię?’’.

Środki dydaktyczne:
• gąbka
• szmatka do kurzu
• szczotka do włosów
• suszarka do włosów
• wiatrak chłodzący

Środki dydaktyczne:
• artykuły spożywcze
• perfumy
• spirytus
• kwiaty
• kiszona kapusta

Środki dydaktyczne:
• cymbałki
• bębenek
• flet
• płyty
• kasety
• magnetofon
U
S
P
R
A
W
N
I
A
N
I
E

R
O
Z
W
O
J
U
P
S
Y 3. Usprawnianie
aparatu
artykulacyjnego
I. Sfera
poznawcza
1. Kształtowanie
koncentracji
uwagi

Ćwiczenia skupiające uwagę na danej osobie lub przedmiocie. Nauczyciel trzyma ulubioną zabawkę dziecka za którą wodzi ono wzrokiem. Zasłania okna i włącza latarkę rzucając światło na ścianę. Zmienia kierunki i miejsca światła. Rozpoczyna od dziecka. Na przemian włącza i wyłącza, mruga światłem. Dziecko podąża wzrokiem.

Zabawy przy lustrze; nauczyciel trzyma lustro, w którym odbija się postać dziecka. Rozpoznaje ono swoje odbicie.

Środki dydaktyczne:
• zabawka
• latarka
• lustro
C
H
O
R
U
C
H
O 2. Rozwijanie
spostrzegawczo-
ści wzrokowej Dziecko odnajduje leżące wokół niego klocki i wkłada do pudełka. Odszukuje ulubioną zabawkę spośród innych. Wskazuje wzrokiem przedmioty na ilustracjach. Środki dydaktyczne:
• klocki
• książeczki
dla dzieci
W
E
G
O 3. Usprawnianie
percepcji
słuchowej Otwieramy okno i wsłuchujemy się w odgłosy dochodzące z ulicy; śpiew ptaków, szum wiatru odgłos kroków, hałas samochodów.
4. Stymulacja
Wielozmysłowa Dostosowanie bodźców w zakresie wyodrębnionych zmysłów.

Wąchanie różnorakich zapachów zarówno przyjemnych jak i nieprzyjemnych. Podajemy do wąchania perfumy (delikatne i mocne), olejki (różany, lawenda, mięta, cytrynowy), kwiaty (konwalie, fiołki, róże). Różnicowanie zapachów.

Zapoznanie z różnymi smakami.
Podajemy dziecku artykuły spożywcze np.: (ogórek kiszony, kapusta kiszona).
Nazywamy smaki: czekolada-słodki
cytryna-gorzki

Środki dydaktyczne:
• perfumy
• olejki
• kwiaty

• artykuły spożywcze
5. Kształtowanie
pojęć Usytuowanie przedmiotów w przestrzeni. Określone położenie przedmiotów w stosunku do dziecka; za, pod, nad, przed, w.
Używamy kosza do chowania zabawek i kładziemy na nim ulubiony przedmiot (np.: misia) dziecka kładąc nacisk na słowo ,,nad’’. Następnie kładziemy zabawkę za koszem sygnalizując ,,za’’. Chowamy do środka ,,w’’. Kładziemy zabawkę na podłodze, a na nim kosz ,,pod’’ oraz przed nim z naciskiem na ,,przed’’. Te czynności powtarzamy kilkakrotnie, następnie wkładamy rączkę dziecka do kosza, za nim, przed, nad, pod i do środka, podobnie jak w zabawie opisanej powyżej.
6. Rozwijanie
zdolności
zapamiętywania Zabawy typu: ,,Zgadnij co schowałam?’’. Dziecko widzi kilka przedmiotów, z których nauczyciel zabiera jeden i chowa w dłoni lub za siebie. Można zastosować też zabawę: ,,Co zmieniło swoje miejsce?’’.
7. Autoorientacja -
świadomość
własnego ciała Używamy lustra, w którym dziecko widzi swoje odbicie. Następnie wskazujemy poszczególne części ciała poprzez dotyk. W początkowej fazie prowadzimy rękę ucznia, później tylko podpowiadamy. Na końcu zadajemy pytania typu: ,,Pokaż nos, oczy, usta itp.”
Pomagamy dziecku wykonać polecenie np.: ,,Podaj rękę’’ i bierzemy za rękę. Później dążymy do tego, aby dziecko pokazywało inne części ciała i wykonywało np.: podnoszenie nóg, leżenie na plecach.
Środki dydaktyczne:
• lustro
II. Sfera
emocjonalna

Pokazywanie konkretnych sposobów wyrażania emocji: gest, mimika,, postawa, obraz (piktogram). Można wykorzystać muzykę z różną tonacją tzn: od radosnej, delikatnej do smutnej. Środki dydaktyczne:
• muzykoterapia
• piktogram
III. Sfera
manualna Malowanie za pomocą różnych narzędzi i materiałów
Praca z masami przekształcalnymi
Stymulacja materiałami o zróżnicowanej strukturze. Metoda oparta na malowaniu 10 palcami. Specjalne okrągłe kredki w kształcie kuli
-rysowanie świecą, węglem, kredą na kolorowym papierze
-modelowanie w masach plastycznych (masy solne, mokry piasek, masa papierowa)
- rysowanie patykiem po piasku
-wykonywanie wydzieranek, gniecenie plasteliny

Środki dydaktyczne:
• kredki
• świeca
• węgiel
• kreda
• kolorowy papier
• masy solne
• mokry piasek
• masa papierowa
• patyk
• piasek
• plastelina

Dziewczynka lubi gryzmolić węglem. Do ulubionych zabaw należy gniecenie plasteliny.
IV. Sfera ruchowa Rozwój aktywności ruchowej; Motoryka mała, motoryka duża.

Motoryka mała
Delikatny masaż dłoni, glaskanie
Podawanie ręki zawsze na powitanie i pożegnanie.
Ćwiczenia z machaniem rączkami (zawsze na ,,dzień dobry’’ i ,,do widzenia’’)
Nauka chwytania
Rzucamy dziecku piłkę, którą ma złapać, potem razem z nim turlamy ją po podłodze i kopiemy. Udajemy, że strzelamy ,,gola’’.

Motoryka duża
Masaż relaksacyjny ciała
Czworakowanie po podłodze, turlanie, czołganie, przewracanie się.

Środki dydaktyczne:
• piłka
V. Kształtowanie
umiejętności
samoobsługi
1. Rozwijanie
umiejętności
sygnalizowa –
nych przez
dziecko: głodu,
bólu, potrzeb
fizjologicznych,
odczuwanie
zimna i gorąca. Komunikat werbalny i niewerbalny (mimika).
2. Kształtowanie
poruszania się Rozwijanie Motoryki dużej. Na początku ćwiczenia na materacu typu: turlanie, czołganie, siadanie, raczkowanie, czworakowanie, siedzenie, przewracanie się, leżenie na plecach, leżenie na brzuchu. Masaże brzucha i pleców. Chodzenie na kolanach, chodzenie z podtrzymywaniem nauczyciela. Doskonalenie umiejętności siadania, siedzenia. Dziecko podtrzymywane jest w pasie przez nauczyciela. Doskonalenie umiejętności stania. Dziewczynka jest podtrzymywana za obie ręce, uczy się przy tym powolnego wstawania. Nauczyciel trzyma dziecko tak, aby utrzymało się ono w pozycji stojącej. Środki dydaktyczne:
• mata lub materac Ćwiczenia są wykonywane z pomocą nauczyciela lub opiekuna.
3. Rozwijanie
zdolności
spożywania
posiłków Usprawnianie czynności jedzenia i picia. Nauczyciel prowadzi rękę dziecka. Pomaga mu utrzymać kubek, sztućce. Razem próbują jeść zupę lub kroić inne potrawy. Spożywanie pokarmów różnego rodzaju.
Celem jest nauczenie dziecka estetycznego spożywania posiłków. Środki dydaktyczne:
• przedmioty służące do codziennego posiłku (kubek, mały, płytki, głęboki talerz, serwetki) Ważne, aby owe przedmioty były kolorowe, przykuwały uwagę dziecka i oddziaływały na jego wyobraźnię. Może to być motyw pochodzący z bajek np.: Kubuś Puchatek.
4. Opanowanie
czynności
fizjologicznych
z pomocą - zgłaszanie
potrzeb
- załatwianie
potrzeb
- korzystanie z
toalety Odczytywanie komunikatów poprzez mimikę, pokazanie obrazka, pojedyncze słowo.
5. Wyrabianie
nawyków
higienicznych Próby nauczenia dziecka podstawowych czynności samoobsługi, czyli mycia, wycierania, higiena jamy ustnej, korzystanie z przyborów toaletowych. Każdej z nich towarzyszy instrukcja słowna i prowadzenie ręki nauczyciela. Środki dydaktyczne:
• szczoteczka do zębów
• pasta
• mydło
• ręcznik

U
S
P
O
Ł
E
C
Z
N
I
E
N
I
E 1. Rozwijanie
poczucia
własnej
tożsamości Doskonalenie umiejętności reagowania na własne imię i nazwisko. Przez cały rok nauczyciel zwraca się po imieniu do dziecka. Poznawanie schematu własnego ciała przy pomocy lustra. Dziecko wskazuje na siebie ,,Ja’’. Każdej czynności towarzyszy prowadzenie ręki dziecka przez nauczyciela. Identyfikacja z własną płcią. Dziecko widzi na obrazkach (piktogram) chłopca i dziewczynkę. Wspólnie z nauczycielem poznają różnice pomiędzy nimi. Oswajanie ze światem przyrody to
przede wszystkim;
dotykanie, wąchanie. Dziecko dotyka trawę, żołędzie, kasztany. Wraz z nauczycielem obserwuje pory dnia, roku i zjawiska im towarzyszące. Poznaje świat roślin. Niezbędnym elementem są spacery. Istotne jest przebywanie na dworze podczas różnych warunków atmosferycznych. Wrażenia dziecka są zróżnicowane; moczenie nóg w jeziorze, zrywanie kwiatków, szelest liści w jesieni, głaskanie zwierząt (kot, pies, koń).
Mając na uwadze zmieniające się pory roku wskazane jest dostosowanie kolorystyki wnętrza, w którym przebywa dziecko do aktualnie obowiązującej.
Każda z nich ma przypisany kolor:
Wiosna-zieleń
Lato-czerwień
Jesień-żółty
Zima-biały

Ważne są bodźce dotykowe. Wykorzystujemy olejki:
Wiosna-cytrynowy
Lato-różany
Jesień-lawenda
Zima-mięta

U
S
P
O
Ł
E
C
N
I
E
N
I
E 2. Kształtowanie
poczucia bycia
członkiem
a) rodziny

Rozpoznaje opiekunów i członków rodziny.
Dopuszczają oni dziecko do codziennych czynności. Otaczają go opieką i miłością, ma poczucie pełnego bezpieczeństwa. Ważne są sposoby okazywania uczuć. Tradycje domowe są bardzo ważne np.: wspólne spożywanie posiłków.

b) grupy
rówieśniczej Odwiedziny znajomych osób; wspólne spędzanie wolnego czasu. (zabawy, spacery). Szuka kontaktu z innymi.
c) wdrażanie
do życia we
wspólnocie
społecznej Wizyty w Przychodni Lekarskiej, w Gabinecie Stomatologicznym, w sklepie; robienie zakupów. Korzystanie z różnych form środków transportu:
samochód, autobus, tramwaj.

V. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA MOJEGO PODOPIECZNEGO

Moim założeniem jest nauczenie dziecka upośledzonego w stopniu głębokim niezbędnych czynności potrzebnych do funkcjonowania w codziennym życiu.
Są to m.in.:

• dziecko komunikuje się z otoczeniem w sposób werbalny i niewerbalny
• ma wyćwiczoną percepcję wzrokową. Nie patrzy tępo na przedmiot, ale podąża za nim wzrokiem.
• podopieczny reaguje na tonację głosu, muzykę, hałasy, rozpoznaje dźwięki
• odczuwa bodźce węchowe i adekwatnie na nie reaguje
• dziewczynka rozróżnia zapachy i potrafi wyrazić to grymasem twarzy
• odczuwa dotyk
• rozpoznaje elementy garderoby, akcesoria niezbędne do spożywania posiłków oraz zna podstawowe zasady utrzymania higieny osobistej

W zakresie motoryki małej:
• podaje rękę przy powitaniu i na pożegnanie
• chwyta przedmioty obiema rękami
• samodzielnie się ubiera
• wykonuje czynności higieniczne bez pomocy

W zakresie motoryki dużej:
• ma wykształconą umiejętność siadania, siedzenia
• opanowane zostały funkcje stania i wstawania
• porusza się po pokoju bez pomocy drugiej osoby

VI. BIBLIOGRAFIA

1. Bogdanowicz, Kisiel, Przasnyka, ,,Metoda W. Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka’’, W-wa 1992.
2. Borzyszkowska H., ,,Oligofrenopedagogika’’, W-wa 1985.
3. Clarke A.M., Clarke A.D.B., ,,Upośledzenie umysłowe – pedagogika’’, W-wa 1969.
4. Doman G., ,,Jak postępować z dzieckiem z uszkodzeniem mózgu’’, Poznań 1996.
5. Doroszewska J., ,,Pedagogika specjalna’’, W-wa 1981.
6. Dykcik W., ,,Pedagogika specjalna’’, Poznań 1998.
7. Kaja B., ,,Zarys terapii dziecka’’, W-wa 1997.
8. Kielin J., ,,Rozwój daje radość. Terapia dzieci z upośledzeniem głębokim’’, Gdańsk 2000.
9. Kirejczyk K., ,,Oligofrenopedagogika’’, W-wa 1978.
10. Kirejczyk K., ,,Upośledzenie umysłowe – pedagogika’’, W-wa 1981.
11. Kostrzewski J., ,,Z zagadnień psychologii dziecka upośledzonego umysłowo’’, W-wa 1978.
12. Lipkowski O., ,,Pedagogika specjalna’’, W-wa 1979.
13. Obuchowicz I., ,,Dziecko niepełnosprawne w rodzinie’’, Wyd. WsiP, W-wa 1999.
14. Olechnowicz H., ,,Wyzwalanie aktywności dzieci głębiej upośledzonych umysłowo: program i metody’’, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, W-wa 1994.
15. Olechnowicz H., ,,Wychowanie i nauczanie głębiej upośledzonych umysłowo’’, W-wa 1979.
16. Olechnowicz M., ,,Wyzwalanie dzieci głębiej upośledzonych umysłowo’’, W-wa 1994.
17. Polkowska I., ,,Praca rewalidacyjna z dziećmi uposledzonymi umyslowo w szkole zycia’’,W-wa 1998.
18. Sękowska Z., Pedagogika specjalna – zarys’’, W-wa 1982.
19. Sowa J., ,,Pedagogika specjalna w zarysie’’, Rzeszów 1997.
20. Wyczesany J., ,,Oligofrenopedagogika’’, Kraków 1998.
Wyczesany J., ,,Pedagogika upośledzonych umysłowo, wybrane zagadnienia’’,
W –wa 1999.
21. Zabłocki K. J., ,,Wprowadzenie do rewalidacji’’, W-wa 1996.

VII. PLAN ZAJĘĆ
5 dni w tygodniu po 2 godziny- zgodnie z zaleceniem z PPP.

VIII. FORMY WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI

Każda osoba pracująca z dzieckiem upośledzonym w stopniu głębokim powinna dbać o pozytywne relacje z jego rodzicami. Formami współpracy są:
1. Pomoc – ze strony rodziców, którzy w miarę możliwości utrzymują kontakt z
dzieckiem i biorą udział w jego rozwoju.
2. Systematyka rozmów z rodzicami – informowanie ich o zachowaniach i postępach dziecka.
3. Instruktaż słowny, niezbędny przy nauce dziecka czynności samoobsługi czy wyrabiania nawyków higienicznych.
4. Pokazanie sposobów wykonywania z dzieckiem ćwiczeń.
5. Akceptacja programu pracy rewalidacyjno – wychowawczej.
6. Wymiana spostrzeżeń.

Działaniami niezbędnymi do osiągnięcia tych form są:
1. Wizyty domowe. Odgrywają one ogromne znaczenie wychowawcze, a ich głównym celem jest poznanie warunków w jakich mieszka dziecko.
2. Rozmowy telefoniczne, bądź kontakt internetowy. Mogą one dotyczyć ustaleń lub nowych okoliczności.
3. Kontakty korespondencyjne. Należy pamiętać o tym, iż powinny być one poufne i powinny zawierać informację napisaną w przystępnym języku.

Warto kierować się zasadą: ,,W dobrej współpracy tkwi tajemnica sukcesu’’.

Zapoznałam/em się z programem i akceptuję w całości jego realizację.

Nowy Sącz, data Podpis rodziców
(prawnych opiekunów)