Zabawa, zabawka, gra dydaktyczna w usprawnianiu dzieci niepełnosprawnych intelektualnie

KONSPEKT ZAJĘĆ Z WYKORZYSTANIEM ZABAWKI
W GRZE, ZABAWIE DYDAKTYCZNEJ W PROCESIE
USPRAWNIENIA DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH
INTELEKTUALNIE

1) WPROWADZENIE (ROLA GRY I ZABAWY DYDAKTYCZNEJ).
2) PROCESY POZNAWCZE DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO W STOPNIU LEKKIM.
3) CHARAKTERYSTYKA WYBRANEGO DZIECKA.
4) OPIS WYBRANEJ ZABAWKI, ZABAWY, GRY DYDAKTYCZNEJ.
5) PRZEBIEG ZAJEĆ Z WYKORZYSTANIEM ZABAWKI.
6) ŹRÓDŁA.

AD 1) Gry i zabawy są nieodłącznym atrybutem każdego wieku. Zabawy to jedna z
podstawowych rodzajów działalności człowieka obok nauki i pracy. Są typowe dla wieku dziecięcego i podejmowane dla zaspokojenia potrzeb ruchu i działania. Różnica między grą a zabawą nie jest zbyt wyraźna. Gra jest odmiana zabawy, jako ta która przyporządkowuję pewne wartości wygranej czy przegranej swoim punktom końcowym. Mówiąc krótko każda gra polega na ścisłym respektowaniu ustalonych przepisów i reguł. Gra różni się od zabawy ograniczonością iluzji i jest nastawiona na cele. Odpowiednio dobrane gry i zabawy, racjonalnie obmyślane i przeprowadzone, stwarzają zażyte warunki do rozwoju umysłowego, społeczno – moralnego, estetycznego, politechniczego i fizycznego. Służą dostarczaniu funkcji poznawczych: uwagi, pamięci, spostrzegawczości i wyobraźni, wzbogacają skalę przeżyć poznawczych, rozwijają orientacje i percepcję, uczą mowy i myślenia. Mają wpływ na uczucie efektywnej komunikacji.
Gry i zabawy prowadzone z dziećmi czy młodzieżą powinny posiadać wartość wychowawczą i kształtującą jak też muszą być dla nich atrakcyjne.
Zabawą i grą towarzyszą najczęściej zabawki, które kupujemy dzieciom, lub przygotowujemy samodzielnie lub wspólnie. Nie jest łatwo dobrać odpowiednia zabawkę. Musi ona być dostosowana do wieku i rozwoju dziecka. Musi zadawalać jego potrzeby, pobudzać zdolności, te które się rozwijają, lub usprawniać zaburzone funkcje mózgu.

AD 2) Lekki stopień upośledzenia umysłowego jest trudny do rozpoznania, jeśli nie towarzyszą mu żadne oznaki fizycznego niedorozwoju. Dla dzieci upośledzonych w stopniu lekkim można jednak ustalić pewne typowe cechy:
SPOSTRZEGANIE – jest niedokładne, zwolnione i na wąski zakres. Dzieci maja trudności w wyodrębnieniu cech przedmiotów i zjawisk, postrzegają mniejszą ilość przedmiotów niż dzieci w normie.
UWAGA – jest minimalna, nietrwała, łatwo odwracalna, ma małą podzielność, dzieci maja mniejszą zdolność skupienia.
PAMIĘĆ – ze względu na problemy ze skupieniem uwagi, występują trudności w zapamiętywaniu. Lepiej rozwinięta jest pamięć mechaniczna, pamięć logiczna jest słaba.
MYŚLENIE – myślenie abstrakcyjne jest upośledzone. Myślenie u mnich ma charakter konkretno – obrazowy i sytuacyjny. Myślenie logiczne występuje w formie uproszczonej. Upośledzeni w stopniu lekkim maja problemy w przechodzeniu od konkretu do abstrakcji.
MOWA – rozwój tej funkcji jest opóźniony i zaburzony. Maja słaby zasób słów, a rozumienie ich utrudnione.
ORIENTACJA - jest w miarę prawidłowa w stosunku do osób, miejsc i czasu trwania akcji. Trudności występują dopiero wtedy, gdy znajdują się oni w nowym środowisku, gdy sytuacja się zmienia.

AD 3) Bardzo ważne jest aby zabawa była dopasowana odpowiednio do możliwości dziecka, a w zabawie rozwijały się zaburzone funkcje procesów poznawczych dziecka. Monika D. Urodzona 15.06.1994 r. uczęszcza do klasy III szkoły specjalnej, stwierdzono u mniej upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim. Dziewczynka ma zaburzone poszczególne funkcje psychiczne: koncentracja uwagi (jest nadpobudliwa psycho – ruchowo), pamięć świeża, spostrzeganie, myślenie arytmetyczne. Słabo rozwinięte procesy percepcji wzrokowej i słuchowej. Ma zmienne zainteresowania, nie wykazuje szczególnych zdolności. Zauważyłam, że dziewczynka nie jest uzdolniona manualnie czy graficznie. Jest raczej mało sprawna. W dokumentach dziewczynki znalazłam informacje, że ma zaburzoną koncentrację wzrokowo – ruchową. Ma skrzyżowaną lateralizację (prawo ręczna – lewo oczna). Poziom analizy i syntezy wzrokowej jest u niej bardzo niski. Poziom rozumowania arytmetycznego jest również niski. Ma problemy w rozróżnianiu i rozumowaniu istoty figur geometrycznych. Rozpoznaje figury: koło, trójkąt. Poziom analizy i syntezy słuchowej mowy jest niski. Dziewczynka jest mało sprawna ruchowo.
W 2002/2003 odroczono ja od obowiązku szkolnego na wniosek rodziców i w oparciu o opinię psychologiczno – pedagogiczną skierowano do klasy w szkole specjalnej.
AD 4) Opis wybranej zabawki i zabawy:
PATYCZKI DO LICZENIA I UKŁADANIA, KARTKI Z WZORAMI FIGUR, przygotowują do liczenia i poznawania kształtów figur geometrycznych.
• Pudełko zawiera 50 patyczków w pięciu kolorach: 10 patyczków białych, czarnych, żółtych, czerwonych, niebieskich.
• Kartki zawierają wzory figur geometrycznych: kwadrat, prostokąt, trójkąt, trapez.
• Kartki z wzorami przedmiotów, na które składają się określone figury.
Patyczki pomagają ćwiczyć sprawność manipulacyjną, wzrokową i manualną, pozwalają zaznajomić się z kolorem. Pozwalają przyswajać wyobrażenia o figurach geometrycznych (kwadraty, prostokąty, trójkąty a później wielokąty) i zapamiętać ich nazwy. Jednocześnie uczą dobierania do wzorców geometrycznych (narysowanych na kartach) odpowiednich kształtów. Bardzo ważne jest przy tym, aby figura geometryczna wystąpiła na rysunku jako model, a dziecko układając ją z patyczków mogło określić jej kształt. Dziecko uczy się nazywania i rozpoznawania figur, przez wykonywanie zadań wymagających odtwarzania całych kształtów z patyczków. W toku zaznajomienia dziecka z kształtem figur istotną rolę odgrywa nauczanie sposobu obwodzenia konturów figur geometrycznych.

AD 5) Przebieg zajęć z wykorzystaniem patyczków do liczenia usprawniających koordynację wzrokowo – słuchowo – ruchową.
CELE:
- rozwijanie wrażliwości słuchowej, wzrokowej, dotykowej oraz koncentracji uwagi, spostrzegawczości, wyobraźni,
- wyrabianie ruchów celowych oraz koordynacja tych ruchów,
- nauka samodzielności w działaniu,
- wskazywanie dróg logicznego myślenia,
- rozbudzenie twórczości dziecka przez umożliwienie mu wykonania prac samodzielnych i dowolnych,
- zachęcenie do aktywności w zabawie, rozładowania napięcia.

METODY:
- Słowna (objaśnienia i polecenia osoby prowadzącej),
- Operatywne (ćwiczenia praktyczne),
- Ekspresja ruchowa,

FORMA:
- indywidualna,

POMOCE:
- patyczki,
- kartki z wzorami figur i innych przedmiotów,

CZAS TRWANIA ZAJĘĆ:
- 30 minut, dwa razy w tygodniu,

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1) Zajęcia wstępne: „Czy dobrze znasz swoje części ciała ? „ Prowadzący grę łapie się za nos i mówi : „nos”. W tym momencie dziecko powinno chwycić się za nos. Nagle prowadzący grę dotyka uszu, mówiąc błędnie: „oczy”. Dziecko powinno zorientować się i wskazać na swoje oczy. Dziecko musi pokazywać zawsze to, co zapowiada prowadzący, a nie to, co wskazuje.
2) Zajęcia wprowadzające: „Bałagan”. Prowadzący rozsypuje na stół patyczki i prosi dziecko by pogrupowało patyczki według kolorów. Dziecko dobiera patyczki według ich kolorów: czerwony, żółty, biały, niebieski, czarny.
3) Zajęcia właściwe: ćwiczenia z patyczkami.
a) „Nazwij i ułóż figurę geometryczną”
Cel dydaktyczny: uczenie dziecka obserwowania, poznawania i prawidłowego nazywania oraz układania konturów figur geometrycznych (kwadrat, prostokąt, trójkąt, trapez),
Pomoce: 4 kartki z konturami figur geometrycznych (kwadrat, trójkąt, prostokąt, trapez). Na każdej kartce narysowane są kontury wyobrażające dwie figury geometryczne różnej wielkości i w położeniu. Kartki włożone są do koperty.
Przebieg ćwiczenia: Prowadzący wyjmuje z koperty kartki i proponuje dziecku ich obejrzenie. Ruchem ręki obwodzi kontur figury, nazywa ją, potem prosi dziecko o powtórzenie jej nazwy i obwodzenie konturu figury palcem. Następnie prosi dziecko, aby za pomocą patyczków ułożyło kontur figury na kratce. Jeśli dziecko ma problemy w samodzielnym obwodzeniu konturu figury, prowadzący pomaga mu.
b) „Z jakich figur składa się ten obrazek? „
Cel dydaktyczny: uczenie dziecka wzrokowego podziału na części składowe kształtu konturowego przedstawionego przedmiotu, składającego się z różnych figur geometrycznych.
Pomoce: 4 kartki z konturami z narysowanymi na nich kształtami przedmiotów.
Przebieg ćwiczenia: prowadzący zapoznaje dziecko z pomocami. Następnie prosi dziecko, aby za pomocą patyczków ułożyło poszczególne obrazki i powiedziało z jakich figur składa się przedmiot. Na kartkach przedstawione są różne kontury, które mogą być skomplikowane dla dziecka, należy mu wówczas pomóc.
4) Zajęcia końcowe: prowadzący pozwala ułożyć dziecku za pomocą patyczków dowolne, wymyślone przez nie figury np. drzewa, domki, choinkę, kwiatka itp.
5) Pożegnanie z dzieckiem.

ŹRÓDŁA:
1) Helena Burno-Nowakowa, Irena Polkowska: „Zajęcia pozalekcyjne z dziećmi upośledzonymi umysłowo”,
2) Ł. A. Wenger: „Gry dydaktyczne dla dzieci w wieku przedszkolnym”.