Działania Parlamentu Europejskiego na rzecz obrony praw konsumenta w Unii Europejskiej

Ochrona konsumentów jest jedną z istotniejszych polityk unijnych od początku procesu integracji. Świadczyć o tym może zarówno tytuł XV Traktatu o funkcjonowaniu UE poświęcony „Ochronie konsumentów” jak i art. 38 Karty Praw Podstawowych. Wymogi dotyczące ochrony konsumentów są również uwzględniane przy tworzeniu i wprowadzaniu w życie innych polityk unijnych (art. 12 TfUE). Przyczyn, dla których Unia Europejska wdraża działania na rzecz ochrony konsumentów jest wiele i wszystkie są wzajemnie powiązane. W pierwszej kolejności można wskazać na konieczność wyrównania pozycji obydwu stron umów handlowych wyraźną potrzebę ochrony konsumentów i chęć zapobieżenia szkodom przez nich doznawanym. Szacuje się, że straty zgłoszone przez europejskich konsumentów powstałe w wyniku problemów, które były podstawą do skargi, wynoszą około 0,3 % PKB UE Nie sądzę, by zwłaszcza w obecnej sytuacji gospodarczej ktokolwiek odważył się powiedzieć, że jest to niewielka kwota. Jest niezwykle ważne, by uświadomić sobie, że nasze codzienne, nawet najbardziej banalne wybory konsumenckie maja ogromne znaczenie. Wykonywanie praw konsumentów w sposób odpowiedzialny i rozsądny (w sensie nie tylko ekonomicznym, ale również z uwagi na ochronę środowiska naturalnego) wpłynie pozytywnie na jakość naszego życia i ogólny dobrobyt. Jest faktem, że europejskie gospodarstwa domowe w dużym stopniu przyczyniają się do problemów środowiskowych (zmiany klimatu, zanieczyszczenie powietrza i wody etc). Dlatego ważne jest uświadamianie i edukowanie konsumentów by bardziej roztropnie dokonywali właściwszych wyborów jednocześnie pobudzając innowacje i produktywność. Konieczne jest nie tylko przekazanie konsumentom narzędzi i możliwości egzekwowania swych praw, ale równie ważne jest nabycie przez nich umiejętności jak z owych narzędzi korzystać. Ostrzegać przed zagrożeniami, zaspokajać ich oczekiwania i pomóc im odnaleźć się w zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej. Mówiąc o zmieniającej się rzeczywistości nie sposób nie zwrócić uwagi na upowszechnienie handlu elektronicznego. To w dużej mierze dzięki niemu możliwe i łatwe jest dokonywanie zakupów dóbr i usług na obszarze całego rynku wewnętrznego. Obecnie nie mamy już 27 osobnych rynków krajowych, lecz jeden rynek wewnętrzny, który ma potencjał, aby stać się największym rynkiem detalicznym na świecie. To jednak zobowiązuje. Wszyscy uczestnicy takiego rynku muszą mieć zapewnioną jednakowo wysoką ochronę, niezależnie od tego, z którego kraju pochodzą i w którym zakupują towary lub usługi. To konsumenci stanowią zasadniczy trzon unijnej gospodarki. Ich konsumpcja to ponad połowa PKB Unii. I właśnie dlatego ochrona konsumentów jest jedną z bardzo istotnych polityk unijnych.
Ponieważ mowa jest o działaniach Parlamentu Europejskiego – konieczne wydaje się scharakteryzowanie, w jakich granicach może on podjąć takie działania. Jest bowiem instytucją, której kompetencje przeszły zdecydowanie największą ewolucję spośród wszystkich unijnych organów. Wychodząc od ograniczenia jego roli jedynie do opiniodawczej w procesie prawodawczym, stopniowo zwiększała się ona z każdą reformą traktatów założycielskich. Obecne funkcje Parlamentu ustala Traktat lizboński w art. 14 wymieniając: prawodawczą, budżetową, kontrolną i kreacyjna. W przypadku obrony praw konsumenta najwłaściwszym będzie skupienie się na funkcji prawodawczej. Warto jednak zaznaczyć, że nie samo prawo czyni świadomych konsumentów. Nie można i nie warto zapominać ani bagatelizować działań w zakresie szeroko pojętego edukowania, informowania i powiększania świadomości konsumentów, bowiem działanie takie jest nie do przecenienia.
Ochrona konsumentów jest kompetencją współdzieloną między Unię Europejską a państwa członkowskie. Najważniejszą regulacją zajmującą się dziś ta tematyką jest art. 169 TfUE. Zgodnie z nim Unia Europejska przyczynia się do ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, interesów gospodarczych konsumentów jak również wspiera ich prawa do edukacji, informacji i organizowania się w celu zachowania ich interesów. Działania takie przejawiają się w ramach środków urzeczywistniania rynku wewnętrznego oraz środków, które wspierają, uzupełniają i nadzorują politykę państw członkowskich. Gdy więc mówimy o działaniach Parlamentu Europejskiego w zakresie ochrony konsumenta, chodzić będzie głównie o art. 114 ust. 3 Traktatu funkcjonowania UE w którym to nałożony jest obowiązek (głównie na Komisję Europejską, lecz również na Radę i Parlament) działania w procedurze przyjmowania aktów prawnych z uwzględnieniem wysokiego poziomu ochrony konsumentów.
Przechodząc do samego sedna sprawy, wśród takich aktów wymienić możemy kilka najważniejszych: dyrektywę 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów, dyrektywę 2001/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa Państw Członkowskich w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych oraz dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorców wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającą dyrektywę rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady.
Oczywiście zabraknie tu miejsca by przedstawić poszczególne dyrektywy. Jest ich zresztą znacznie więcej niż najważniejsze przeze mnie wymienione. Prawo konsumenckie systematycznie się rozwija, niektóre regulacje są nowelizowane stosownie do bieżących potrzeb. Nie mamy możliwości by opisać każdą z owych regulacji, co z poszczególnej wynika i jakie prawa nam gwarantuje.