Zespół nadpobudliwości psychoruchowej

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej

Wg międzynarodowej klasyfikacji ICD-10 zespół hiperkinetyczny (Hyperkinetic Disorder), wg klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV) zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi ADHD (Attention Deficit Hyperkinetic Disorder ADHD).
To zaburzenie rozwojowe, które dotyka ok. 5% dzieci. Częstość występowania maleje wraz
z wiekiem, ponieważ wiele dzieci wyrasta z objawów w okresie dorastania. Stosunek liczby chłopców z ADHD do liczby dziewcząt z tym zaburzeniem wynosi 2:1. U dziewcząt najczęściej dominują zaburzenia koncentracji uwagi, zachowania agresywne rzadko występują. ADHD rozpoznawane jest na podstawie określonych kryteriów: zaburzenia koncentracji uwagi, nadmierna impulsywność, nadmierna aktywność ruchowa. By można było zdiagnozować ADHD musi wystąpić odpowiednia liczba objawów zaburzenia, a dziecko musi spełniać kilka dodatkowych warunków wynikających z klasyfikacji diagnostycznych.
1. Brak uwagi ( występowanie co najmniej 6 objawów)
a) niezwracanie uwagi na szczegóły, beztroskie błędy
b) trudności w utrzymaniu uwagi nawet w zabawie
c) często wydaje się nie słyszeć, co zostało do niego/niej powiedziane
d) dziecko nie umie postępować wg instrukcji i kończyć pracę
e) upośledzona umiejętność organizowania zadań i aktywności
f) unikanie i niechęć do prac wymagających wytrwałego wysiłku umysłowego
g) częste gubienie rzeczy
h) łatwo się rozprasza
i) zapominanie
2. Nadmierna aktywność (co najmniej 3)
a) wierci się, porusza rękami, stopami
b) chodzi po klasie
c) wtrącanie się w sytuacjach, w których jest to niewłaściwe
d) przesadna hałaśliwość w zabawie, ruchliwy odpoczynek
e) nadruchliwość w najmniej odpowiednich sytuacjach
3. Impulsywność (co najmniej 1)
a) często udziela odpowiedzi zanim pytanie jest dokończone
b) nie umie czekać na swoją kolej
c) przerywa lub przeszkadza innym
d) za dużo mówi.

Warunki dodatkowe:
1. Nasilenie objawów musi być większe niż normalny obraz danej cechy u dzieci w tym samym wieku.
2. Objawy muszą powodować pogorszenie funkcjonowania.
3. Objawy są stałą cechą występującą od lat. Powinny wystąpić przed 7 roku życia
i objawiać się zarówno w domu jak i w szkole (przedszkolu).
4. Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej nie są częścią innego zaburzenia.

Diagnoza wymaga dłuższej obserwacji dziecka oraz bardzo dokładnego wywiadu z rodzicami i nauczycielami.

Inne objawy obserwowane u dzieci z ADHD
- reagowanie w sposób bardziej emocjonalny niż rówieśnicy na różne wydarzenia,
- niedojrzałość społeczna i emocjonalna,
- słabe rozumienie pojęcia czasu

U dzieci z ADHD objawy są bardziej nasilone niż u dzieci w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju. Objawy nadpobudliwości od woli dziecka ani oddziaływań zewnętrznych, nie są więc wynikiem złego charakteru dziecka ani złego wychowania. ADHD nie jest synonimem zaburzeń zachowania, agresji czy kłopotów wychowawczych.

Przyczyny ADHD są bardzo złożone.
- zaburzenie uwarunkowane genetycznie (stopień dziedziczności wynosi 65-95%),
- nieprawidłowa praca połączeń między komórkami nerwowymi (połączenia neuronalne) między korą mózgu) zwłaszcza płatami czołowymi) a jądrami podkorowymi; wiąże się to z nieprawidłowym przekazywaniem informacji za pomocą noradrenaliny i dopaminy (obniżony poziom tych substancji),
- narażenie na działania nikotyny w okresie płodowym,

Objawy ADHD
Przedszkole:
- wybuchy złości przy drobnych niepowodzeniach,
- dłuższy czas wykonywania zwykłych, codziennych czynności,
- słabsze niż rówieśnicy przyswajanie reguł obowiązujących w grupie lub podczas zabawy,
- częstszy wybór zabaw z przewagą elementu ruchowego,
- tendencja do rozpoczynania działania, zanim zrozumieją, co się może zdarzyć w danej sytuacji,
- nieradzenie sobie z emocjami w trudnej, nowej lub bardzo ciekawej sytuacji oraz gdy wymaga się od dziecka wykonania niechcianej przez niego czynności lub odmawia się spełnienia jego prośby,
- trudności w kontaktach z innymi dziećmi,

Młodszy wiek szkolny:
- wyrywanie się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie zadane do końca,
- wstawanie z ławki, chodzenie po klasie, wychodzenie z sali w czasie lekcji bez pozwolenia,
- trudności z siedzeniem w jednym miejscu, kręcenie się, wiercenie,
- nadmierna gadatliwość,
- nienadążanie za tempem pracy klasy,
- częste nieodrabianie lekcji, zapominanie zeszytów, książek, przyborów szkolnych,
- coraz większe zaległości w nauce,
- zniechęcenie porażkami, wycofanie z aktywności szkolnej,
- częste zagubienie i zdezorientowanie na lekcjach (co ma zrobić w danej chwili, na której stronie otworzyć książkę itp.),
- współtowarzyszące trudności w nauce (ryzyko dysleksji, dysleksja rozwojowa) ok 8-39%,
- trudności w pohamowaniu impulsywnych reakcji i słaba znajomość niepisanych reguł społecznych: najpierw zrobi, potem myśli,
- niezdolność do przewidywania konsekwencji i angażowanie się w zaskakujące, często niebezpieczne albo niekorzystne dla dziecka działania,
- powtarzanie tych samych zachowań, jakby dziecko nie uczyło się na swoich błędach,
- trudności w relacjach rówieśniczych,
- często rola „błazna klasowego”,
- gorsza samoocena, osamotnienie, poczucie pozbawienia oparcia,

Nastolatek:
- bunt przeciwko normom,
- poszukiwanie autorytetów poza domem,
- poczucie większego niż u innych pokrzywdzenia przez los,
- problemy emocjonalne, społeczne i szkolne,
- niska samoocena, często depresje,
- nieumiejętność planowania i przewidywania konsekwencji działań,
- częstsze wybieranie łatwych w realizacji, krótkoterminowych celów przynoszących natychmiastowe zadowolenie,
- trudności w wykonywaniu skomplikowanych projektów (np. referat),
- tworzenie własnych strategii radzenia sobie z problemami (odcięcie się od rówieśników, zaangażowanie w hobby, akcentowanie swojej odmienności, nadmierne angażowanie się w życie towarzyskie),
- skłonność do ryzykownych zachowań (np. używki, kradzieże),
- trudności w planowaniu przyszłości,
- odejście od radości poznawania, odkrywania tego, co nieznane,
- tendencje do przeceniania swoich możliwości (działania na ostatnią chwilę),
- niższe oceny niż rówieśnicy,
- brak nawyków notowania, zapisywania prac domowych, trudności w rozróżnianiem mniej i bardziej istotnych informacji, uczenie się na pamięć, zamiast dokonywania selekcji materiału,
- nieplanowanie wypowiedzi, niedokonywanie korekty swoich prac,
- „niewyparzony język”,
- trudności z zachowaniem „zimnej krwi”,

Konsekwencjami nie leczonego ADHD:
• konsekwencje zdrowotne, częstsze i poważniejsze urazy, otyłość, brak dostatecznej troski o swoje zdrowie (dorośli)
• wypadki (dzieci z ADHD znacznie częściej niż ich rówieśnicy trafiają do szpitali z urazem głowy, częściej mają też wypadki rowerowe),
• zdecydowanie większe zagrożenie wystąpienia innych zaburzeń psychicznych
• uzależnienia (alkohol, narkotyki),
• depresje,
• zwiększone ryzyko samobójstwa,
• konflikty z rówieśnikami i dorosłymi,
• słabsze w stosunku do możliwości osiągnięcia szkolne, niższe wykształcenie,
• wypadki samochodowe,
• niepodejmowanie odpowiednich do możliwości ról społecznych,
• osobowość antyspołeczna,
• zaburzenia lękowe,
• konflikty z prawem, większe ryzyko trafienia do więzienia,
• problemy finansowe, długi,