Redukowanie zachowań agresywnych uczniów poprzez ćwiczenia i zabawy w zespole klasowym

Zachowania agresywne wywołane są gniewem. Aby im zapobiec, trzeba dać sobie i dziecku prawo do wyrażania gniewu, złości, irytacji, ale trzeba też nauczyć siebie i dziecko sposobów wyrażania gniewu bez przemocy.
Zaprezentowane ćwiczenia przyczynią się do panowania nad agresywnymi zachowaniami, umożliwią konstruktywne przezwyciężanie wściekłości i agresji. W trakcie zabawy dzieci mogą wyrazić swoje potrzeby i uczucia, ale także pokonać niewłaściwe wzorce złych zachowań i nabyć umiejętności do prospołecznego współżycia.
Zaprezentowane ćwiczenia zostały podzielone na 3 kategorie:
• ćwiczenia i zabawy interakcyjne w zespole klasowym,
• opanowanie i przezwyciężanie złości i agresji,
• przywracanie równowagi emocjonalnej, relaksacja, odprężenie, koncentracja i komunikacja – ćwiczenia z zastosowaniem Kinezjologii Edukacyjnej P. Dennisona.

1. ĆWICZENIA I ZABAWY INTERAKCYJNE W ZESPOLE KLASOWYM
• Podróż do krainy wściekłości
Prowadzący opowiada historyjkę, w trakcie której wykonywane są określone ruchy. Wszystkie dzieci je powtarzają, mogą wymyślać też własne.
Udajemy się dzisiaj w podróż do tajemniczego kraju. Jedziemy długo pociągiem. Wreszcie pociąg zatrzymuje się, dotarliśmy do Krainy Radości. Ludzie, którzy tu mieszkają, są zawsze radośni i uśmiechnięci. Cieszą się już od rana jak tylko wstaną. Przeciągają się z zadowoleniem, witają się z nami uśmiechem, podskakują do góry z radości, obejmują nas i tańczą z nami dwójkami, trójkami, w dużym kole, żadne dziecko nie jest samo. Niestety, musimy jechać dalej. Wsiadamy do pociągu i jedziemy... Nagle robi się ciemno. Pociąg staje- dotarliśmy do Krainy Wściekłości. Tu mieszkają ludzie, którzy czują się obrażeni i niesprawiedliwie traktowani. Są źli i zdenerwowani, tupią nogami, potrząsają głowami, ściskają dłonie w pięści i wołają: Nie lubię ciebie! Wreszcie nasza lokomotywa sapie i wzywa nas do pociągu. Zatrzymujemy się i nabieramy dużo powietrza do płuc... i uspokajamy się. Wsiadamy do pociągu i jedziemy dalej... Pociąg zatrzymuje się na końcowej stacji- jesteśmy w Krainie Spokoju. Wszyscy ludzie uśmiechają się, poruszają się spokojnie i ostrożnie, głaszczą się nawzajem, prowadzą się za ręce, albo siedzą spokojnie obok siebie. Jest cicho...
Fantazja w czasie podróżowania nie ma granic. Można się przemieszczać innymi środkami lokomocji. W każdym jednak przypadku podróż powinna się zakończyć w Krainie Spokoju.
Jak czują się dzieci w czasie podróży? Jak czują się po jej zakończeniu?
• Wściekłe początki zdania
Dzieci mają za zadanie dokończyć rozpoczęte przez prowadzącego zdanie, np.:
• Kiedy jestem wściekły, wtedy...
• Mój kolega złości mnie, gdy...
• Kiedy inne dzieci mnie złoszczą, to...
• Najbardziej złości mnie, gdy...
• Ciągle muszę...
• Mój tata mówi: kiedy inni mnie denerwują, wtedy...
• Moja mama mówi: kiedy inni mnie denerwują, wtedy...
• Kiedy inni są rozzłoszczeni, wtedy...
Dokończenia zdań są porównywane i omawiane przez grupę, początki powinny odnosić się do aktualnej sytuacji w grupie. Jeżeli występują konflikty, ćwiczenie to jest dobrą okazją do zastanowienia się nad nimi, pomaga też znaleźć sposób na ich rozwiązanie.

• Dziura w murze
Dzielimy wszystkich uczestników na małe grupy, liczące po około 5 osób. Troje lub czworo z nich tworzy mur, piąte dziecko próbuje przedostać się przez przeszkodę tj. zrobić dziurę w murze.
Kiedy mu się udało albo minął określony czas, następuje zmiana ról, tak, aby każde dziecko, które ma na to ochotę, miało choć raz możliwość zaatakowania muru.
Jak często atak ten zakończy się sukcesem? Co było szczególnie pomocne przy pokonywaniu muru? Jak czujemy się jako „ mur”, a jak kiedy z wysiłkiem wybijamy w nim dziurę? Czy są takie dzieci, które nawet nie próbują przedostać się na drugą stronę muru.

• Ręka nie musi bić
Dzięki temu ćwiczeniu dzieci doświadczają tego, że rękoma można nawiązywać przyjazne stosunki z innymi ludźmi.
Wszyscy siedzą w kole i zamykają oczy. Prowadzący mówi co każdy ma zrobić:
Siedzisz bardzo wygodnie, obie stopy opierają się pewnie o podłogę. Skoncentruj się na oddechu. Poczuj jak on przychodzi i odchodzi, przychodzi i odchodzi.
Wydychasz cały twój niepokój i napięcie. Stajesz się spokojny, coraz spokojniejszy... Oddychasz głęboko i równomiernie... Czujesz się bardzo dobrze... Połóż teraz swoją prawą rękę na lewej, dotykając do niej grzbietem dłoni. Poczuj, jak twoja prawa ręka czuje się, leżąc na twojej lewej ręce.
Pogłaszcz delikatnie lewym palcem wskazującym twoją prawą dłoń, najpierw po kciuku, potem po palcu serdecznym i po małym palcu, a potem z powrotem po wewnętrznej stronie dłoni. Teraz głaszczesz delikatnie wewnętrzną stronę ręki. Czujesz tam pagórki i doliny, rowki, zaokrąglenia. Do czego potrzebujesz tej dłoni? Co możesz nią zrobić, kiedy jest ona taka miękka i odprężona jak teraz?
W tym momencie kończymy ćwiczenie albo zamieniamy dłonie. Zabawę można też przeprowadzić w parach: Co twoja dłoń może zrobić z dłonią drugiego dziecka? Co może ona uczynić, abyście się oboje dobrze czuli?
Następnie przeprowadzamy końcową rozmowę : Jak dzieci czuły się w trakcie tego ćwiczenia i po jego zakończeniu? Do czego wykorzystują one codziennie swoje ręce?

• Kiedy jestem wściekły
Grupa siedzi w kole. Dzieci wypowiadają po kolei swoje imiona i pokazują, co robią, kiedy są wściekłe.

• Mowa ciała
Każde dziecko otrzymuje karteczkę, na której jest zapisany jakiś stan emocjonalny, który musi pokazać. Po każdej demonstracji dzieci próbują zgadnąć, jakie uczucie miało zostać wyrażone.

• Wściekły jak dzikie zwierzę
Dzieci otrzymują zadanie: Wyobraź sobie, że jesteś zwierzęciem. Jakie zwierzę wybierasz? przeobraź się w nie. Jesteś spokojny, łagodny i nie myślisz o niczym złym. Aż nagle pojawia się jakieś inne zwierzę, z którym kiedyś bardzo się kłóciłeś i na które jesteś jeszcze wściekły.
Każde dziecko maluje dalszy przebieg tej opowieści słownie lub plastycznie. Wszystkie obrazki zostają wywieszone i omówione.

• Start rakiety
Dzieci bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej; uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaszczą coraz głośniej; tupią nogami cicho i powoli, a potem coraz głośniej; cicho naśladują brzęczenie owadów, przechodzące aż do głośnego wrzasku; dzieci wstają z miejsc, wyrzucają z głośnym wrzaskiem ramiona do góry- rakieta wystartowała. Powoli dzieci siadają. Słychać ciche brzęczenie owadów, które, również cichnie - rakieta znika za chmurami.

• Wypuszczanie powietrza
Rozdajemy uczestnikom balony, które zostają napompowane. Dzieci próbują doprowadzić do ich pęknięcia poprzez siadanie na nich.

• Papierowa wojna
Dzielimy dzieci na dwie grupy. Każda zaznacza sobie takie samo pole walki. Na gwizdek każde dziecko zaczyna sobie formować z papieru kule i obrzucać się nimi nawzajem. Dzieci podnoszą kule i walka trwa dalej.

• Grupowy obrazek
Każde dziecko na kartce z bloku maluje podany przez nauczyciela temat. Po krótkim czasie, na sygnał każde dziecko przekazuje kartkę sąsiadowi. Ten dodaje do obrazka kolejne detale.
Na koniec prac zostają omówione i wywieszone na ścianie.

• Jestem, potrafię, mam
Przylepiamy dzieciom na plecach kartki na których zostały napisane jeden pod drugim trzy początki zdań:
-JESTEM...
-POTRAFIĘ...
-MAM...
Wszyscy biorą do ręki długopisy, chodzą po całym pomieszczeniu, uzupełniając sobie nawzajem te trzy zdania pozytywnymi uwagami, które rzeczywiście pasują do danego uczestnika. Kiedy wszystkie kartki zostają uzupełnione, dzieci zdejmują kartki ze swoich pleców i czytają co inni myślą na ich temat. Na koniec dzieci opowiadają jak czuły się w trakcie chodzenia?, jak czują się teraz?.

2. OPANOWANIE I PRZEZWYCIĘŻANIE ZŁOŚCI I AGRESJI.
• Kartki złości Zdenerwowane dziecko bierze jedną z kartek, zapisuje spontanicznie, co w danym momencie czuje, takimi słowami, które właśnie przychodzą mu do głowy. Potem gniecie tę kartkę i wyrzuca do specjalnego kosza złości.
• skrzynia złości lub pudełko z gazetami, które można gnieść do woli,
• malowanie jaskrawymi farbami na dużych arkuszach papieru,
• "ludzik złości" - skarpeta z namalowaną twarzą, do której można włożyć rękę i powiedzieć jej o swoim zdenerwowaniu,
• uderzanie we wszystkie garnki i patelnie w kąciku złości,
• ustawienie obok siebie tabliczki nastroju, napis "złość", rysunek czarnej i czerwonej błyskawicy lub inny,
• przypięcie do koszulki szczerzącego zęby psa, który ma sygnalizować "Uwaga, będę gryzł",
• woreczek złości, w którym zamykamy złość.

3. PRZYWRACANIE RÓWNOWAGI EMOCJONALNEJ, RELAKSACJA, ODPRĘŻENIE, KONCENTRACJA I KOMUNIKACJIA – ĆWICZENIA Z ZASTOSOWANIEM KINEZJOLOGII EDUKACYJNEJ P. DENNISONA.
• Kołyska – siadamy na podłodze, ręce lekko ugięte opierają się o podłoże. Nogi złączone, zgięte w kolanach przenosimy z jednej strony na drugą
• Krążenie szyją – powolnym ruchem przenosimy głowę od ramienia do ramienia, pozwalając, by broda była jak najbliżej klatki piersiowej. Robimy to na wydechu. W skrajnym bocznym położeniu głowy wykonujemy wdech i powtarzamy czynność.
• Leniwa ósemka – na wysokości oczu, naprzeciw nosa wyznaczamy punkt. Od niego rozpoczynamy kreślenie kciukiem kła – w lewą stronę do góry. Po powrocie do punktu wyjścia rozpoczynamy kreślenie drugiego koła – w prawą stronę ku górze. Oczy podążają za ruchem ręki. Wielokrotnie powtarzamy ten ruch. Robimy go raz jedną, raz drugą ręką, następnie obiema. Ósemki można kreślić w przestrzeni, na plecach drugiej osoby, na ścianie, na papierze, na pisaku...
• Luźne skłony – siadamy, wyprostowane nogi krzyżujemy w kostkach. Ręce podnosimy do góry, robimy skłon tułowia do przodu. Ruch ten wykonujemy na wydechu, kilkakrotnie przenosząc ciężar ciała z jednego pośladka na drugi. Ręce wraz z ciałem znajdują się po tej samej stronie. Prostując się robimy wdech. Powtarzamy ćwiczenie, zmieniając układ nóg.
• Pozycja Dennisona – krzyżujemy nogi, ręce wyciągamy do przodu, dłonie odwracamy na zewnątrz, a kciuki kierujemy ku dołowi. Krzyżujemy ręce, splatamy dłonie, przyciągamy do klatki piersiowej. Językiem dotykamy podniebienia twardego. Możemy zamknąć oczy.
• Punktu pozytywne – końcówkami palców lekko dotykamy punktów znajdujących się między linią włosów a brwiami, na wypukłości czołowej. Oddychamy spokojnie, możemy zamknąć oczy. Ćwiczenie wykonujemy do momentu odczucia harmonijnego pulsowania obu dotykanych obszarów.
• Punkty przestrzeni – palcami jednej ręki dotykamy (możemy lekko masować) punktów nad górną wargą, drugą rękę kładziemy na kości ogonowej. Patrzymy w górę. Ćwiczenia powtarzamy zmieniając układ rąk.
• Punkty równowagi- palcami jednej ręki dotykamy wypukłości za uchem i przy podstawie czaszki (możemy lekko masować), drugą trzymamy na pępku. Powtarzamy ćwiczenie zmieniając układ rąk.
• Punkty ziemi - palcami jednej ręki dotykamy punktów nad dolną wargą (możemy lekko masować), drugą trzymamy na dole brzucha. Powtarzamy ćwiczenie zmieniając układ rąk.