Program działalności zespołu samokształceniowego nauczycieli bibliotekarzy z terenu powiatu augustowskiego

Jednym z podstawowych zadań każdej biblioteki pedagogicznej jest wspieranie rozwoju zawodowego i osobistego nauczycieli, udzielanie pomocy w organizowaniu warsztatu pracy oraz procesu dydaktycznego. Podobne zadania spełnia biblioteka szkolna w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w ich placówkach. Ponadto biblioteki szkolne, jako centra dydaktyczne szkoły, zajmują się obsługą dydaktyki szkolnej zarówno w aspekcie potrzeb ucznia, jak i nauczyciela. Sprawne wypełnianie tych zadań zależy w dużym stopniu od postawy nauczycieli bibliotekarzy, od ich przygotowania merytorycznego i dydaktycznego, od chęci stałego podnoszenia swoich kwalifikacji, od gotowości do samokształcenia i stałego doskonalenia swojego warsztatu pracy i swoich umiejętności.
Biblioteki pedagogiczne mają za zadanie wspierać ich w tych dążeniach, służyć pomocą merytoryczną w zakresie organizacji pracy biblioteki szkolnej, opracowania zbiorów, organizowania form pracy pedagogicznej poprzez instruktaż, konsultacje, a także organizację lub też czynny udział w pracach zespołów samokształceniowych, których efektywność udowodniono nieraz na przestrzeni dziejów polskiej oświaty.
Poniższy program powstał z zamiarem wdrożenia na spotkaniach nauczycieli bibliotekarzy z terenu powiatu augustowskiego.

ZAŁOŻENIA PROGRAMU :

• Wspieranie działalności bibliotek szkolnych w zakresie organizacji i zarządzania biblioteką,
• Inspirowanie aktywności zawodowej nauczycieli bibliotekarzy,
• Wspieranie doskonalenia własnych kwalifikacji oraz rozwoju osobistego nauczycieli bibliotekarzy,
• Integracja środowiska nauczycieli bibliotekarzy.

CELE I ZADANIA ZESPOŁU SAMOKSZTAŁCENIOWEGO :

• Wspieranie ustawicznego kształcenia i rozwoju osobistego nauczycieli bibliotekarzy,
• Doskonalenie warsztatu pracy nauczycieli bibliotekarzy poprzez samokształcenie i wymianę doświadczeń,
• Wspieranie działań na rzecz podnoszenia jakości pracy biblioteki poprzez :

> zdobywanie wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych,
> konfrontację wiedzy z praktyką, wybór najlepszych rozwiązań
metodycznych,
> wykorzystanie wypracowanych metod i form w codziennej
pracy,
> wypracowanie własnych sposobów pracy dydaktycznej
i wychowawczej

• Inspirowanie i promowanie realizacji programu ścieżki „Edukacja czytelnicza i medialna”,
• Kształtowanie umiejętności pracy w zespole, dzielenia się wiedzą, odpowiedzialności za własny rozwój zawodowy,
• Integracja i aktywizacja środowiska nauczycieli bibliotekarzy
• Współpraca w zakresie wzmacniania pozycji bibliotekarza w placówce oraz rangi biblioteki w środowisku lokalnym.
Opracowanie formalne dokumentów drukowanych, audiowizualnych, elektronicznych
(planowana liczba godzin – 10)


TEMAT
CELE
TREŚCI
OCZEKIWANE EFEKTY

1. Opracowanie formalne różnego typu dokumentów (drukowanych, audiowizualnych, elektronicznych)


2. Opracowanie i udostępnianie zbiorów w systemie MAK
• Nabycie umiejętności właściwego prowadzenia ewidencji zbiorów ze szczególnym uwzględnieniem zbiorów audiowizualnych i elektronicznych,
• zapoznanie się z najnowszymi normami dotyczącymi opisu bibliograficznego dokumentów drukowanych, audiowizualnych, elektronicznych,
• zapoznanie się z przykładowymi opisami bibliograficznymi różnego typu dokumentów,
• samodzielne sporządzanie opisu bibliograficznego różnego rodzaju dokumentów,
• zdobycie wiedzy i umiejętności umożliwiających założenie i prowadzenie katalogu zbiorów audiowizualnych i elektronicznych
• Poznanie przeznaczenia programu MAK,
• zapoznanie się z funkcjami programu,
• poznanie sposobów wprowadzania opisów do bazy katalogowej,
• poznanie obowiązujących pól i podpól w sporządzaniu opisów bibliograficznych,
• poznanie sposobów ustalania kodów numerów inwentarzowych,
• poznanie sposobów konwersji danych z MARC BN,
• poznanie sposobów tworzenia schematów funkcjonowania systemu wypożyczeń, rejestracji i obsługi czytelników.
• Przegląd najnowszych norm dotyczących opisu bibliograficznego różnego typu dokumentów, szczególnie dokumentów audiowizualnych i elektronicznych oraz ich budowa,
• opis bibliograficzny dokumentów drukowanych, wizualnych, dźwiękowych, elektronicznych :
1. podstawa opisu (źródła danych),
2. elementy opisu obowiązkowe i fakultatywne,
3. kolejność elementów opisu,
4. język i pisownia,
5. transliteracja,
6. skróty,
7. wyróżnienia graficzne i znaki interpunkcyjne,
• przykłady opisu bibliograficznego różnego typu dokumentów,
• budowa i zasady prowadzenia katalogu zbiorów audiowizualnych i elektronicznych.
• Ogólny opis systemu bibliotecznego MAK,
• pakiet MAK, moduł obsługi bazy, moduł drukowania, moduł wypożyczeń,
• pola i podpola w opisie bibliograficznym,
• wymiana pól wg kartoteki wzorcowej,
• konwersja danych z MARC BN,
• kody numerów inwentarzowych,
• rejestracja wypożyczeń z podziałem na uczniów i nauczycieli,
• karty analityczne czytelników i karty książek.

Uczestnik zajęć :
• zna przepisy i normy dotyczące opisu bibliograficznego dokumentów drukowanych, audiowizualnych, elektronicznych,
• zna zasady tworzenia opisu bibliograficznego różnego typu dokumentów,
• potrafi tworzyć opisy bibliograficzne różnego typu dokumentów,
• zna zasady prowadzenia katalogu alfabetycznego i rzeczowego dokumentów audiowizualnych ,
• zna zasady prowadzenia katalogu alfabetycznego i rzeczowego dokumentów elektronicznych.

Uczestnik zajęć :
• zna przeznaczenie i funkcje sytemu MAK,
• wie jak prowadzić księgi inwentarzowe za pomocą systemu MAK,
• umie tworzyć opisy bibliograficzne do katalogów,
• potrafi przeprowadzić konwersję danych z MARC BN,
• potrafi rejestrować czytelników i udostępniać książki,
• umie kontrolować terminy zwrotu książek, drukować ponaglenia oraz prowadzić statystykę czytelnictwa.

Zmiany w Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej (planowana liczba godzin – 8)



Zmiany symboli UKD ( UDC-P058 w stosunku do UDC-P022) wprowadzonymi w 2006 roku

• Poznanie całości zagadnień dotyczących zmian symboli wprowadzonych do najnowszych tablic UKD,
• zapoznanie się ze zmianami symboli głównych wprowadzonych do najnowszych tablic UKD,
• poznanie przykładowych klasyfikacji wg nowego wydania UKD,
• nabycie umiejętności stosowania symboli głównych nowych tablic UKD,
• szczegółowe poznanie zmian symboli i sposobów ich tworzenia w dziale 37 – Oświata. Pedagogika. Wychowanie. Szkolnictwo. Wykorzystanie wolnego czasu,
• poznanie sposobów tworzenia nowych symboli złożonych na oznaczenie metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów na różnych poziomach (stopniach) nauczania,
• próba dostosowania nowych rozwiązań do potrzeb bibliotek szkolnych i pedagogicznych.
• Symbole wg UDC-P022,
• symbole działów zmodyfikowanych ( wg UDC-P058),
• metoda rozbudowy równoległej symboli UKD,
• metoda tworzenia symboli złożonych wg nowych tablic UKD,
• poddziały pomocnicze i analityczne,
• poddziały wspólne z kreską zero :
- 02 własności
- 021.64 – początkowy
- 021.66 – końcowy
- 021.68 – później
• schemat działów katalogu rzeczowego,
• aktualizacja katalogu rzeczowego,
• schemat symboli UKD w dziale 37 dostosowany do potrzeb bibliotek szkolnych i pedagogicznych.
Uczestnik zajęć :
• zna zmiany symboli głównych wprowadzonych do najnowszego wydania tablic UKD,
• potrafi tworzyć symbole UKD metodą rozbudowy równoległej,
• potrafi budować symbole złożone wg nowego UKD,
• potrafi utworzyć symbole złożone na oznaczenie metodyki nauczania różnych przedmiotów na różnych poziomach nauczania,
• umie praktycznie zastosować nowe symbole w opracowaniu rzeczowym dokumentów w bibliotece szkolnej,
• umie tworzyć i rozbudowywać katalog rzeczowy wg UKD,
• umie stworzyć schemat układu działów w dziele 37 dostosowany do potrzeb własnej biblioteki.



Edukacja czytelnicza i medialna (planowana liczba godzin – 12)

1. Realizacja ścieżki „Edukacja czytelnicza i medialna”

2. Warsztat informacyjny biblioteki naukowej

3. Wyszukiwanie i wykorzystywanie informacji w systemie komputerowym MAK

4 . Zasady sporządzania bibliografii załącznikowej

• Zapoznanie z różnymi możliwościami wdrażania ścieżki czytelniczej i medialnej,
• poznanie etapów planowania realizacji ścieżki,
• zapoznanie się z dostępnymi programami ścieżki czytelniczej i medialnej na różnych poziomach nauczania,
• wymiana doświadczeń bibliotekarzy realizujących ścieżkę.

• Przygotowanie do korzystania z warsztatu informacyjno-bibliograficznego bibliotek naukowych,
• kształcenie umiejętności posługiwania się katalogami i kartotekami tradycyjnymi,
• kształcenie umiejętności posługiwania się katalogami innych bibliotek przez Internet,
• kształcenie umiejętności posługiwania się komputerową bazą MAK,
• kształcenie umiejętności korzystania z informacji na różnych nośnikach fizycznych,
• wyrabianie nawyku wykorzystywania wiedzy z różnych źródeł.

• Przygotowanie do korzystania z warsztatu informacyjnego bibliotek,
• kształcenie umiejętności posługiwania się katalogami na różnych nośnikach,
• Rozwijanie umiejętności opisania źródła z którego czerpana jest wiedza,
• doskonalenie umiejętności poprawnego sporządzania opisów bibliograficznych różnego typu dokumentów (drukowanych i elektronicznych),
• doskonalenie umiejętności poprawnego sporządzania bibliografii załącznikowej,
• rozwijanie umiejętności korzystania z różnych źródeł przy poszukiwaniu materiałów na określony temat.
• Planowanie realizacji ścieżki „Edukacja czytelniczej i medialna”,
• metody i techniki realizacji ścieżki,
• analiza programów realizacji ścieżki na różnych poziomach nauczania,
• giełda materiałów metodycznych i literatury przedmiotu.

• Kartoteki i katalogi tradycyjne jako źródła poszukiwanych materiałów (alfabetyczny, rzeczowy, katalog czytelni, regionalny, dokumentów audiowizualnych, elektronicznych, katalog czasopism itd.),
• systemy wyszukiwawcze w bibliotekach naukowych (tradycyjne katalogi i kartoteki, elektroniczne bazy danych),
• katalog elektroniczny Biblioteki Narodowej – sposoby wyszukiwania według indeksów (autorski tytułowy, haseł UKD, JHP, serii, wydawców itp., według numeru rekordu, według kryterium ),
• katalogi elektroniczne bibliotek naukowych ( baza danych UMCS, UAM, U w B),
• komputerowa baza MAK,
• informacje i materiały zapisane na różnych nośnikach fizycznych (płyta CD-ROM, dyskietka) oraz online.

• Komputerowa baza MAK,
• bazy bibliotek uczelnianych,
• rewersy, kwerendy

• Rodzaje bibliografii i ich charakterystyka,
• zasady sporządzania bibliografii załącznikowej (podstawa opisu, kolejność elementów opisu, język i pisownia, transliteracja, skróty, wyróżnienia graficzne i interpunkcja),
• przykładowe opisy bibliograficzne różnego typu dokumentów :
1. drukowane : opis bibliograficzny książki, fragmentu książki (działu, rozdziału), artykułu z książki, artykułu z czasopisma, recenzji, wywiadu, wiersza ze zbioru jednego autora, wiersza zamieszczonego w antologii wielu autorów, ilustracji, fotografii, reprodukcji, mapy, planu, szkicu,
2. audiowizualne : film na kasecie video, jeden utwór muzyczny z płyty, nagranie dźwiękowe,
3. elektroniczne : opis elektronicznej książki (książka w Internecie, książka na płycie CD-ROM), opis artykułu z czasopisma w Internecie, opis publikacji istniejącej samoistnie w Internecie,
• zasady szeregowania opisów w bibliografii załącznikowej.
Uczestnik zajęć :
• zna możliwości wdrażania ścieżki w swojej placówce,
• umie planować realizację ścieżki,
• zna dostępne programy ścieżki.


Uczestnik zajęć :
• potrafi posługiwać się katalogami oraz kartotekami tradycyjnymi biblioteki pedagogicznej,
• potrafi korzystać z elektronicznej bazy danych bibliotek naukowych,
• potrafi określić systemy wyszukiwawcze w bibliotekach naukowych,
• potrafi wyszukiwać dokumenty według różnych kryteriów,
• umie wykorzystać komputerową bazę MAK,
• umie właściwie selekcjonować uzyskane informacje,
• w pracy samokształceniowej i naukowej korzysta z różnych źródeł informacji.



Uczestnik zajęć :
• wie jak wykorzystać katalogi bibliotek naukowych przez Internet,
• wie, jakie możliwości wyszukiwania dają katalogi komputerowe,
• zna możliwości wyszukiwania wg indeksów (autorski, tytułowy, przedmiotowy, haseł UKD, serii, wydawców), wg numeru rekordu, wg kryterium,
• właściwie selekcjonuje uzyskane informacje,
• prawidłowo wypełnia rewers, kwerendę.


Uczestnik zajęć :
• potrafi poprawnie opisać źródło, z którego czerpał wiedzę
• umie wskazać poszczególne elementy opisu bibliograficznego różnego typu dokumentów,
• umie rozróżniać i stosować poszczególne elementy opisu bibliograficznego
• potrafi poprawnie sporządzić opis bibliograficzny różnego typu dokumentów,
• potrafi poprawnie zredagować bibliografię załącznikową

5. Bibliografie jako źródło informacji o piśmiennictwie
• Wyrabianie nawyku posługiwania się różnego typu źródłami w samokształceniu,
• rozwijanie zainteresowań bibliografią jako źródłem informacji o piśmiennictwie,
• rozwijanie umiejętności wykorzystania komputera do wyszukiwania i selekcji materiałów oraz sporządzania bibliografii,
• podkreślenie znaczenia bibliografii w pracy naukowej, oraz w samokształceniu.
• Katalogi, kartoteki tradycyjne,
• Bibliografia Polska Estreichera, Bibliografia Historii, Nowy Korbut, Bieżąca Bibliografia Narodowa (BZCz, Przewodnik Bibliograficzny, Bibliografia Wydawnictw Ciągłych),
• czasopisma ( Nowe Książki, Notes Wydawniczy i in. ),
• komputerowa baza MAK,
Uczestnik zajęć :
• odróżnia różne rodzaje bibliografii,
• zna znaczenie i funkcje Bieżącej Bibliografii Narodowej,
• umie korzystać z różnego typu bibliografii,
• umie wykorzystać komputerową bazę MAK do wyszukania dokumentów oraz sporządzenia bibliografii.


Praca pedagogiczna nauczyciela bibliotekarza (planowana liczba godzin- 10)

1. Formy pracy z czytelnikiem w bibliotece

2. Organizacja konkursów szkolnych i międzyszkolnych

• Poznanie form pracy z czytelnikiem,
• poznanie ogólnych zasad prowadzenia poszczególnych form,
• aktywizowanie bibliotekarzy do stosowania różnych form pracy z czytelnikiem,
• wymiana doświadczeń.
• Zapoznanie z różnorodnymi formami konkursów,
• prezentacja jednej z form konkursu,
• inspirowanie bibliotekarzy do organizacji konkursów,
• inspirowanie bibliotekarzy do udziału w konkursach międzyszkolnych lub organizowanych przez inne instytucje oświatowe i kulturalne,

• Przykładowe programy różnych form pracy z czytelnikiem w bibliotece

• Konkurs jako forma pracy z czytelnikiem,
• przykładowe formy konkursów i zasad ich organizowania,
• konkurs literacko-ekologiczny organizowany przez Bibliotekę Pedagogiczną w Augustowie jako przykład konkursu o zasięgu powiatowym,
• prezentacja oferty konkursów organizowanych na terenie powiatu augustowskiego oraz całego województwa podlaskiego,
• propozycja organizacji konkursu na prezentację multimedialną biblioteki.


Uczestnik zajęć :
• zna różne formy pracy z czytelnikiem,
• wykorzystuje poznane formy w praktyce,
• rozumie potrzebę prowadzenie różnorodnych zajęć z młodym czytelnikiem.

Uczestnik zajęć :
• wykorzystuje konkursy w swojej pracy bibliotekarskiej,
• zna ofertę konkursów organizowanych dla bibliotek,
• aktywnie włącza się do konkursów międzyszkolnych oraz organizowanych przez inne instytucje oświatowe i kulturalne ( w tym konkursu literacko-ekologicznego organizowanego przez Bibliotekę Pedagogiczną w Augustowie).


3. Projekt w pracy biblioteki szkolnej
• poznanie jednej z form pracy w bibliotece szkolnej
• inspirowanie do stosowania w bibliotece metody projektu,
• poznanie zasad pracy metodą projektu
• metoda projektu
• etapy podejmowania działań
• plan realizacji projektu,
• ewaluacja projektu
Uczestnik zajęć :
• zna metodę projektu
• wykorzystuje metodę projektu w działalności biblioteki

4.Ścieżka regionalna w bibliotece szkolnej
• poznanie sposobów i form realizacji ścieżki regionalnej ,
• prezentacja form realizacji ścieżki,
• inspirowanie bibliotekarzy do pomocy nauczycielom w realizacji ścieżki regionalnej,
• inspirowanie bibliotekarzy do samodzielnej realizacji ścieżki regionalnej
• formy realizacji ścieżki ( lekcje o regionie, wycieczki itd..?)
• pokazowa lekcja regionalna,
• spotkanie z regionalnym twórcą (poetą, pisarzem, historykiem, regionalistą),
Uczestnicy zajęć :
• zna sposoby i formy realizacji ścieżki regionalnej,
• udziela fachowej pomocy nauczycielom realizującym ścieżkę regionalną,
• realizuje w swojej pracy ścieżkę regionalną


Ewaluacja:

Przed rozpoczęciem programu

• poznanie stanu wiedzy i umiejętności nauczycieli bibliotekarzy w zakresie problematyki ujętej w programie (rozmowa),
• poznanie potrzeb i oczekiwań nauczycieli bibliotekarzy (ankieta)

Na początku realizacji programu :

• omówienie i ustalenie form organizacyjnych zespołu samokształceniowego bibliotekarzy (rozmowa),
• motywowanie do uczestnictwa w zajęciach oraz pogłębiania wiedzy i umiejętności (dyskusja)

W trakcie trwania programu :

• ocena stopnia realizacji celów programu (ankieta),
• możliwość korygowania i udoskonalania programu (rozmowa)

Na zakończenie :

• ocena aktywności i zaangażowania uczestników,
• ocena efektów szkolenia (ankieta),
• możliwość sformułowania wniosków na przyszłość

Pewien czas po zakończeniu :

• wskazanie długotrwałych efektów kształcenia
• ocena stopnia włączenia do praktyki wiedzy i umiejętności zdobytych podczas 3 lat realizacji programu (wywiad, ankieta)
• motywowanie do dalszego samodzielnego pogłębiania wiedzy i umiejętności (rozmowa)

Kryteria sukcesu:

• program jest wdrażany, tworzona jest dokumentacja jego przebiegu, po zakończeniu programu zostanie dokonana ewaluacja programu,
• nauczyciele bibliotekarze aktywnie uczestniczą w zajęciach zespołu samokształceniowego,
• nauczyciele bibliotekarze współpracują ze sobą, dzielą się wiedzą, wymieniają doświadczeniami,
• nauczyciele bibliotekarze poznają się lepiej, częściej kontaktują i współpracują, dzięki czemu stopniowo dokonuje się coraz większa integracja środowiska nauczycieli bibliotekarzy z terenu naszego powiatu,
• w Bibliotece Pedagogicznej tworzony jest zestaw konspektów różnorodnych form pracy z czytelnikiem, lekcji bibliotecznych, pomocy dydaktycznych przydatnych w pracy z czytelnikiem.


Bibliografia :

1. Dzierzgowska I. : Nauczanie nauczycieli. Warszawa : „Fraszka Edukacyjna”, 2001.
2. Drzewiecki M. : Biblioteka i informacja w środowisku współczesnej szkoły. Warszawa : Wydawnictwo SBP, 1996.
3. Elsner D. : Wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli : czyli WDN …mieniący się różnorodnością. Warszawa : CODN, 1999.
4. Koc E., Sitarz M. : Program działalności zespołu samokształceniowego nauczycieli bibliotekarzy. „Biblioteka w Szkole” 2004, nr 6, s. 10-13.
5. Malenda A. : Ewaluacja. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T.1: A-F / red. Józef Marek Śmieciński. Warszawa : Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2003, s. 1091-1094.
6. Nowa Szkoła : program : materiały dla edukatorów. Warszawa : CODN, 1999.