Autorski program z zakresu edukacji prozdrowotnej "Przepis na zdrowie"

I Wstęp

Od kilkunastu lat pracuję w SOS-W w Piotrkowie Tryb. Z moich obserwacji wynika, że trafiają do nas dzieci, które mają nieopanowane podstawowe czynności higieniczne oraz posiadają znikomą wiedzę w zakresie edukacji zdrowotnej.
Często pochodzą one z rodzin zaniedbanych środowiskowo czy patologicznych. Ze względu na charakter funkcjonowania naszej placówki dzieci przebywają tu 5 dni w tygodniu. Taki tok pracy sprzyja systematyczności i ciągłości rozwijania świadomości zdrowotnej u moich wychowanków.

II Założenia programowe

Zakres tematyczny programu pt. „Przepis na zdrowie” jest zgodny z Podstawą programową kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009r.).
Dobór treści będzie na bieżąco modyfikowany, aby odpowiadał sytuacjom edukacyjnym, a przede wszystkim uwzględniał indywidualne możliwości rozwojowe dziecka oraz jego braki środowiskowe.
Program ma charakter otwarty. Można go poszerzać o nowe treści zdrowotne adekwatne do potrzeb odbiorców.
Realizacja programu odbywać się będzie na zajęciach prozdrowotnych w wymiarze trzech godzin w miesiącu.


III Cele programu
Cele ogólne:

• Nabywanie umiejętności dbania o własne zdrowie, higienę i bezpieczeństwo.
• Stworzenie warunków do kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i bezpieczeństwu.
• Wdrażanie do uczestnictwa w życiu rodzinnym, grup społecznych i środowiska lokalnego.

Cele operacyjne:

• Rozbudzanie zainteresowań dziecka własnym zdrowiem i rozwojem psychofizycznym.
• Utrwalanie nawyku troski o zdrowie.
• Kształtowanie nawyków właściwego odżywiania, które służą zdrowiu.
• Przyswajanie popularnych sposobów zachowania zdrowia i w razie potrzeby korzystania z usług służby zdrowia.
• Wyrabianie nawyku potrzeby ruchu, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
• Nabywanie umiejętności organizowania własnej pracy, wypoczynku i czasu wolnego.
• Opanowanie podst. typów ćwiczeń z zakresu różnych form aktywności fizycznej i reguł bezpieczeństwa podczas ćwiczeń i zabaw ruchowych.
• Wskazywanie czynników wpływających pozytywnie i negatywnie na zdrowie i rozwój psychofizyczny.
• Nabywanie umiejętności właściwego reagowania w kontaktach z osobami nieznajomymi.
• Nabywanie umiejętności bezpiecznego użytkowania urządzeń technicznych, elektrycznych, itp.
• Przestrzeganie przez dzieci zakazów dotyczących zabaw w miejscach niebezpiecznych.


IV Treści kształcenia

Program edukacji prozdrowotnej obejmuje następujące treści
i działania edukacyjne:
• poznanie własnego ciała;
• dbałość o zdrowie oraz higienę własną i otoczenia;
• odżywianie i zdrową żywność;
• bezpieczeństwo, a w tym:
- poruszanie się po drogach publicznych,
- rozpoznawanie sygnałów alarmujących o
niebezpieczeństwie,
- użytkowanie urządzeń elektrycznych, technicznych;
- zapobieganie oparzeniom (termicznym, słonecznym, chemicznym i elektrycznym);
- gry i zabawy ruchowe, ćwiczenia terenowe, spacery;
- umiejętności ruchowe oraz ćwiczenia korygujące postawę ciała.


V Problematyka uwzględniona w programie został ujęta w następujące działy tematyczne:

1. Higiena osobista i otoczenia.
2. Higieniczny tryb życia (praca i wypoczynek).
3. Zdrowy styl odżywiania – estetyka spożywania posiłków.
4. Substancje trujące w otoczeniu.
5. Bezpieczeństwo na drodze oraz w środkach komunikacji.
6. Korzystanie z różnych form opieki zdrowotnej.
7. Radzenie sobie w trudnych sytuacjach i umiejętność szukania pomocy.
8. Bezpieczeństwo w życiu codziennym.


Blok tematyczny:

Higiena osobista i otoczenia

Treści kształcenia i formy realizacji:
Przypomnienie pojęcia: higiena osobista.
Zasady pielęgnacji skóry całego ciała.
Czystość ubrania i obuwia.
Wycieczka do gabinetu stomatologicznego.
Uświadomienie wychowankom konieczności wizyt u stomatologa.
Kolorowanki, układanki obrazkowe, filmy edukacyjne promujące higienę jamy ustnej.
Wykonanie pracy plastycznej pt. „Zdrowy ząbek”.

Przewidywane osiągnięcia wychowanków w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw:
- dba o codzienną higienę ciała, jamy ustnej oraz estetyczny wygląd,
- wie, jaką rolę pełni stomatolog,
- zna przyczyny powstawania próchnicy,
- potrafi prawidłowo szczotkować zęby,
- pamięta jakie pokarmy są zdrowe dla uzębienia i prawidłowego zgryzu

Blok tematyczny:
Higieniczny tryb życia (praca i wypoczynek)

Treści kształcenia i formy realizacji:
Formy aktywności dziecka (nauka, praca, zabawa)
• wpływ ruchu i wypoczynku na zdrowie człowieka,
• prawidłowa postawa ciała.
Higiena pracy umysłowej i snu
• organizacja odrabiania lekcji i czasu wolnego,
• planowanie rozkładu zajęć w ciągu dnia,
• aktywne formy wypoczynku.
Wypoczynek bierny i czynny
• indywidualne i zbiorowe zabawy ruchowe na świeżym powietrzu,
• piesze wędrówki i spacery po najbliższej okolicy.

Przewidywane osiągnięcia wychowanków w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw:
- zna podstawowe formy aktywności,
- pamięta o znaczeniu ruchu dla zdrowia,
- przyjmuje prawidłową postawę podczas siedzenia czy chodzenia,
- poznaje, co to znaczy higieniczny tryb życia,
- stara się właściwie zorganizować czas w ciągu dnia,
- stara się aktywnie wypoczywać,
- zachęca rodziców do wspólnych spacerów i pieszych wędrówek.

Blok tematyczny:
Zdrowy styl odżywania – estetyka spożywania posiłków

Treści kształcenia i formy realizacji:
Zapoznanie z zasadami zdrowego odżywiania się.
Wykonanie piramidy zdrowego odżywiania się.
Wspólne układanie jadłospisu.
Poznanie niektórych sposobów przyrządzania smacznych posiłków z owoców i warzyw (zajęcia kulinarne).
Higieniczne i estetyczne przygotowywanie i spożywanie posiłków.
Nawyk kulturalnego zachowania się przy stole (zachowanie podczas spożywania posiłków, uroczystości okolicznościowe w grupie).
Niekorzystny wpływ słodyczy na stan zdrowia dzieci (zastępowanie słodyczy deserami mleczno – owocowymi).
Zorganizowanie „Dnia bez słodyczy”.

Przewidywane osiągnięcia wychowanków w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw:
- poznaje wartości odżywcze warzyw i owoców,
- zna pozycję poszczególnych grup produktów w piramidzie żywieniowej,
- stara się spożywać posiłki o regularnych porach,
- potrafi kulturalnie zachować się przy stole,
- przyrządza i spożywa posiłki w sposób higieniczny i estetyczny,
- przygotowuje prosty posiłek z pomocą wychowawcy,
- przestrzega zasad BHP podczas korzystania z przyborów kuchennych i sprzętu gospodarstwa domowego,

Blok tematyczny:
Substancje trujące w otoczeniu.

Treści kształcenia i formy realizacji:
Zapoznanie się ze skutkami palenia papierosów.
Zachowanie się w przypadku przebywania wśród osób palących.
Uczymy się odmawiać grzecznie, ale stanowczo.
Wykonanie gazetki grupowej o tematyce antynikotynowej.
Prelekcja dla rodziców nt. biernego palenia.
Przestrzeganie ostrożności w czasie przyjmowania lekarstw.
Skutki nadużywania leków.

Przewidywane osiągnięcia wychowanków w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw:
- poznaje skutki palenia papierosów,
- stara się unikać przebywania w pomieszczeniu, w którym inni palą papierosy,
- potrafi skutecznie odmawiać, gdy ktoś częstuje papierosem,
- wie, że leki podaje osoba dorosła.

Blok tematyczny:
Bezpieczeństwo na drodze oraz w środkach komunikacji.

Treści kształcenia i formy realizacji:
Zaznajomienie wychowanków z podstawowymi zasadami bezpiecznego poruszania się po drogach i w środkach komunikacji miejskiej.
Przestrzeganie zakazów zabaw w miejscach niebezpiecznych
i zabronionych.
Prelekcja dla rodziców nt. zagrożeń, z jakimi mogą spotkać się dzieci podczas ferii zimowych, letnich oraz prac polowych.

Przewidywane osiągnięcia wychowanków w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw:
- zna ogólne zasady poruszania się po drogach,
- przechodzi przez jezdnię tylko w miejscach dozwolonych,
- pamięta o noszeniu świateł odblaskowych,
- zdaje sobie sprawę z zagrożeń występujących podczas zabaw w pobliżu jezdni, wody itp.

Blok tematyczny:
Korzystanie z różnych form opieki zdrowotnej.

Treści kształcenia i formy realizacji:
Przyzwyczajanie dzieci do zgłaszania dolegliwości zdrowotnych.
Poznanie przyczyn wybranych chorób i możliwości chronienia się przed nimi.
Wycieczka do apteki – poznanie pracy farmaceuty.
Spotkanie z pielęgniarką medycyny szkolnej – pogadanka nt. wyposażenia apteczki w podstawowe środki opatrunkowe oraz zasad postępowania w przypadku skaleczeń, oparzeń itp.

Przewidywane osiągnięcia wychowanków w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw:
- zapoznaje się z pojęciami: zdrowie, choroba, przeziębienie,
- pamięta, jakie czynniki i sytuacje wpływają na zdrowie i dobre samopoczucie,
- poznaje sposoby ochrony przed chorobą,
- przyjmuje lekarstwa i stosuje się do zaleceń lekarza,
- zna zasady postępowania w przypadku drobnych skaleczeń i oparzeń.

Blok tematyczny:
Radzenie sobie w trudnych sytuacjach i umiejętność szukania pomocy.

Treści kształcenia i formy realizacji:
Przestrzeganie zakazu samodzielnego oddalania się z placu zabaw lub budynku Ośrodka.
Informowanie osób dorosłych o zagrożeniach.
Wyrabianie u dzieci umiejętności oceny sytuacji pod kątem bezpieczeństwa.
Utrwalanie własnego adresu zamieszkania i telefonu kontaktowego.
Oglądanie filmów edukacyjnych dotyczących sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu (zasady postępowania w trudnych warunkach atmosferycznych: burza, wichura itp.)
Spotkanie ze strażakiem.
Przejście drogami ewakuacyjnymi w budynku Ośrodka.
Utrwalenie numerów alarmowych.
Ćwiczenie umiejętności przekazania informacji
o zdarzeniu lub wypadku odpowiednim służbom ratowniczym.
Bezpieczeństwo w kontaktach z osobami nieznajomymi.
Bezpieczeństwo w kontaktach ze zwierzętami (udomowionymi, hodowlanymi, dzikimi).

Przewidywane osiągnięcia wychowanków w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw:
- nie oddala się od grupy,
- stara się unikać miejsc niebezpiecznych (zbiorniki wodne, przejazdy kolejowe),
- pamięta swój adres zamieszkania,
- utrwala sobie drogi ewakuacyjne w budynku Ośrodka,
- pamięta numery alarmowe,
- wie, jakie informacje powinien podać zgłaszając zdarzenie służbom ratowniczym.
- wie, że nie może wpuszczać do mieszkania nieznajomych pod nieobecność dorosłych,
- zachowuje bezpieczeństwo w kontaktach ze zwierzętami.

Blok tematyczny:
Bezpieczeństwo w życiu codziennym.

Treści kształcenia i formy realizacji:
Stosowanie zasad bezpieczeństwa w czasie korzystania z urządzeń elektrycznych.
Zachowanie kolejności czynności przy posługiwaniu się różnymi urządzeniami gospodarstwa domowego (zajęcia w pracowni gospodarstwa domowego ).
Właściwe korzystanie z urządzeń sanitarnych.
Zapoznanie z zasadami higienicznej pracy z komputerem ze szczególnym uwzględnieniem właściwie zorganizowanego stanowiska: prawidłowa postawa ciała, nieprzemęczanie wzroku, konieczność robienia przerw, kontrolowanie czasu spędzanego przed komputerem.

Przewidywane osiągnięcia wychowanków w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw:
- prawidłowo włącza i wyłącza urządzenia z sieci,
- nie plącze kabli, nie zawija ich wokół przedmiotów,
- właściwie i bezpiecznie obsługuje urządzenia audiowizualne (telewizor, radio, komputer),
- włącza i wyłącza oświetlenie
- zapoznaje się z regulaminem obsługi komputera,
- przestrzega zasad bezpiecznej pracy z komputerem,
- pamięta o prawidłowej postawie ciała podczas siedzenia i właściwej odległości wzroku od monitora.


VI Metody i formy realizacji

Podczas realizacji programu wykorzystam między innymi następujące metody i formy pracy oraz aktywności wychowanków:

• Spotkania z ludźmi odpowiedzialnymi za zdrowie i bezpieczeństwo innych (pielęgniarka, pracownicy straży pożarnej itp.);

• Tworzenie kącików tematycznych związanych z profilaktyką prozdrowotną (prace plastyczne, gazetki naścienne, plakaty);
• Organizowanie konkursów z zakresu zachowań prozdrowotnych;
• Korzystanie ze środków audiowizualnych i różnorodnej literatury o tematyce zdrowotnej (filmy z serii „Było sobie życie”, poezja i proza dziecięca, ulotki, plakaty itp.);
• Organizowanie spacerów, wycieczek rekreacyjno- sportowych (ogród botaniczny, park);
• Organizowanie gier i zabaw ruchowych – promowanie aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu;
• Udział w pogadankach tematyce prozdrowotnej;
• Organizowanie wycieczek tematycznych np.: wycieczka na targ (rozpoznawanie owoców i warzyw), wycieczka do gabinetu stomatologicznego);
• Doświadczenia praktyczne dzieci: zajęcia w pracowni gospodarstwa domowego (przygotowywanie „zdrowych” posiłków),
„Zielony ogródek” – hodowla szczypiorku i pietruszki,
doskonalenie praktycznej umiejętności radzenia sobie w sytuacji zagrożenia – wybieranie numerów alarmowych;
• Prelekcje dla rodziców nt. palenia papierosów oraz zagrożeń, z jakimi mogą spotkać się dzieci w czasie ferii zimowych, letnich a także podczas prac polowych.
• Utrwalanie pożądanych zachowań zdrowotnych poprzez właściwe organizowanie życia codziennego wychowanków;
• Inspirowanie do podejmowania spontanicznych działań prozdrowotnych.


VII Informacja o ewaluacji programu

Realizując założenia programu wezmę pod uwagę głównie zaangażowanie dzieci w proces poznawania, aktywność podczas zajęć oraz wykazywanie inicjatywy i postawy prozdrowotnej.
Proponuję poniższe sposoby oceny realizacji programu :
• Obserwacja pracy wychowanków na zajęciach;
• Rozmowy z dziećmi;
• Konkursy, zagadki, quizy, wykorzystanie literatury dziecięcej;
• Analiza wytworów pracy wychowanków;
• Udział i zaangażowanie we wszystkich działaniach prozdrowotnych;
• Wystawy prac plastycznych;
• Gazetki o tematyce prozdrowotnej;
• Wykonanie plakatu o tematyce antynikotynowej;
• Prelekcje dla rodziców dotyczące kształtowania świadomości zdrowotnej.


VIII Literatura

• Cedrowski Z., Dekalog zdrowego stylu życia. Warszawa, 1993.
• Charzyńska – Gula, Środowiskowy program wychowania zdrowotnego, Lublin 1997.
• Fedorowscy J.i G., 500 zagadek o zdrowiu i medycynie, Warszawa, 1974.
• Lipińska M., Promocja zdrowia w nowym systemie edukacji [w:] Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży. Kraków, 1999.
• Trześniowski, Gry i zabawy ruchowe, Warszawa 1995
• red. Woynarowska B., Kapica M., Teoretyczne podstawy edukacji zdrowotnej, Warszawa 1999.