Motywowanie ucznia trudnego do nauki

MOTYWOWANIE UCZNIA TRUDNEGO DO NAUKI

Motywacja - jest to proces powstania, podtrzymania i ukierunkowywania działania; podtrzymuje określone zachowania ludzi mające doprowadzić do osiągnięcia określonych celów.
Proces ten zachodzi, gdy spełnione są dwa warunki:
1.Osiągnięcie celu musi być postrzegane przez człowieka jako użyteczne;
2.Prawdopodobieństwo realizacji celu przez jednostkę musi być wyższe od zera.
Ogólnie przyjmuje się, że niechętny stosunek do nauki może być wynikiem:
Złe warunki materialne,
Niekorzystne stosunki w rodzinie,
Nieprawidłowe metody wychowawcze lub niekonsekwentne stosowanie właściwych metod
Niska sprawność intelektualna dziecka,
Konflikty, zarówno z rówieśnikami jak i nauczycielami
Negatywne zainteresowania i skłonności
PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH MOŻNA PODZIELIĆ NA:
przyczyny społeczno- ekonomiczne (np. złe warunki materialne, mieszkaniowe, rozwód rodziców, atmosfera w domu, wyjazdy rodziców)
przyczyny pedagogiczne (tkwiące w samym procesie dydaktycznym: brak pomocy, niestosowanie metod aktywizujących)
- przyczyny biopsychiczne (zły stan zdrowia- wada słuchu, nadpobudliwość ruchowa, dysleksja, niska sprawność intelektualna itd.)
"Motyw" oznacza w psychologii swoisty stan organizmu pobudzający osobnika do działania, które ma zaspokoić jakąś potrzebę.
Według definicji T. Tomaszewskiego motyw jest to stan wewnętrznego napięcia od którego należy możliwość i kierunek organizmu . Motyw odnosi się do potrzeb zakorzenionych psychicznie i społecznie, które z założenia są wyuczone poprzez doświadczenia osobiste. Mogą one być świadome i nie zawsze łatwo jest odróżnić pierwsze od drugich ponieważ zależy to od indywidualnych cech każdego człowieka i specyfiki jego postępowania.

TEORIE POTRZEB A MOTYWACJA
W motywowaniu uczniów ważną rolę ma zrozumienie potrzeb. Teorie potrzeb zaliczają się do pierwszych teorii motywacji. Według takich teorii zachowanie jest odpowiedzią na odczuwane potrzeby. Potrzeby zaś mogą być albo wrodzone i uniwersalne (np. instynkt samozachowawczy, głód, pragnienie), albo wyuczone poprzez uczestnictwo w kulturze i różnym stopniu rozwinięte u różnych ludzi.

Czym jest motywacja i jak można na nią wpływać?
Motywacja jest najczęściej traktowana jako ujawnianie się i rozwijanie pewnych podstawowych potrzeb i tendencji, wspierane lub budowane przez środowisko. Wyuczone przekonania na temat samego siebie, cele, oczekiwania i uczucia wpływają na motywację i na jakość działania.
Badania wykazały, że jednostka ma naturalną motywację do nauki, gdy nie musi bać się niepowodzenia, gdy przedmiot nauki traktuje jako osobiście dla niej znaczący i ważny oraz gdy może liczyć na poważanie i wsparcie
ze strony nauczycieli.
Właściwa motywacja uczenia się prowadzi do powstania odpowiednich uwarunkowań. Ona powoduje, że nauka staje się dla uczniów subiektywnie ważna i stwarza warunki kształtowania wysokiej intelektualnej i fizycznej gotowości działania. (M. Węglińska)

KLASYFIKACJA MOTYWÓW DO NAUKI:
POZNAWCZE - zawierają w sobie chęć zdobycia nowych wiadomości, poszerzenia zakresu wiedzy, rozwój zainteresowań, uczeń chce siebie postrzegać jako człowieka wykształconego, swobodnie poruszać się po różnych dziedzinach wiedzy
OSOBOWO-AMBICJONALNE - polegają na uczeniu się dla bycia najlepszym, zdobyciu dobrego świadectwa czy dyplomu, dla zrobienia kariery
SPOŁECZNO-IDEOWE - związane z altruizmem, patriotyzmem, uczeń uczy się by służyć i pomagać innym ludziom
PRAKTYCZNO-ZAWODOWE- pobudzają do uczenia się w celu zdobycia zawodu, usamodzielnienia się zdobycia pieniędzy, wyrwania się ze środowiska lub kraju
PRAKTYCZNO-SZKOLNE- uczenie się dla stopni lub ze względu na znaczenie świadectwa dla dalszego kształcenia się, dla rodziców, nauczycieli, z chęci bycia dobrym uczniem
LĘKOWE - związane z obawą przed konsekwencjami ocen niedostatecznych - karami w domu, szkole, reakcjami otoczenia.
Najczęściej występującymi motywami uczenia się szkolnego są: motywy poznawcze, ambicyjne, lękowe i praktyczne:
uczenie się dla uczenia,   
uczenie się w celach korzyści osobistych,  
uczenie się ze względu na utożsamianie się z grupą,   
pragnienie osiągnięcia powodzenia i uniknięcia niepowodzenia,   
uczenie się ze względu na nacisk i przymus,  
poczucie obowiązku,    
praktyczne cele życiowe,    
uczenie się ze względu na potrzebę społeczną.
Co to znaczy motywować uczniów?
1.Nauczać uczniów o tym, jak myślenie wpływa na ich nastrój i motywację oraz o tym, jak można panować nad myślami.
2.Pomóc uczniom ocenić samych siebie, naukę i specyficzne czynności związane z uczeniem się.
3.Stworzyć uczniom szansę realizacji takich celów nauki, jakie są dla nich osobiście ważne, wspomagając tym samym ich naturalne tendencje do uczenia się i brania odpowiedzialności za własną naukę.
4.Zachęcać do podejmowania ryzyka w trakcie uczenia się, aby powstrzymać możliwe negatywne skutki doświadczeń szkolnych, takich jak zmęczenie, obawa przed niepowodzeniem i wycofywanie się.
5.Tworzyć klimat społecznego i emocjonalnego wsparcia, w którym uczeń jest szczerze szanowany i doceniany.
MOTYWACJA MOŻE BYĆ:
Wewnętrzna - pobudza do działania, które ma wartości samo w sobie. Jej przykładem jest zainteresowanie lub zamiłowanie do czegoś.
Zewnętrzna - stwarza zachętę do działania, które jest w jakiś sposób nagradzane lub pozwala uniknąć kary.
NAUCZYCIEL POWINIEN:
Ułatwić uczniom poznanie, jak funkcjonuje ich psychika i aktywność.
Nauczyciele powinni pokazać uczniom, jak ich myśli wiążą się z ich nastrojami
i motywacją do nauki, oraz wykazać, że myśli można kontrolować. Trzeba dać uczniom wiedzę na temat podstawowych zasad funkcjonowania psychiki.
Jeśli uczeń myśli: „Szkoła to nuda i strata czasu”, to doświadczy różnych uczuć na skali od apatii i znudzenia po niepokój i alienację. Jeśli jednak uzna, że „szkoła jest interesująca, warta czasu i wysiłku”, wówczas doświadczy uczuć na skali od podniecenia i zaciekawienia aż po zainteresowanie i przywiązanie. Innymi słowy, negatywne uczucia są rezultatem negatywnych myśli, a pozytywne uczucia są skutkiem myśli pozytywnych.
Poczucie braku bezpieczeństwa to wspólny mianownik niskiej samooceny i złego zachowania.
W większości przypadków złe zachowanie w klasie jest rezultatem niskiej samooceny. Uczniowie, którzy mają skłonność do złośliwości, zwracania na siebie uwagi, zachowują się źle, bo są przestraszeni lub niepewni. Dziecko,
które wygłupia się w klasie, może się czuć niepewnie z różnych powodów: czuje się mniej zdolne od kolegów, ma kompleksy związane z pozycją społeczną lub przeżywa jakieś inne problemy, których źródła tkwią w szkole lub w domu. Gdy ułatwi się uczniom zrozumienie tego problemu, to łatwiej przywrócą do naturalnego stanu wysoką samoocenę i motywację.
Lista objawów poczucia zagrożenia- pozwalająca na rozpoznanie tego stanu zarówno u ucznia jak i u nauczyciela. Prześledź listę objawów stanu zagrożenia i zorientuj się, czy któryś z nich dotyczy Ciebie.
1.Jestem oniemiały, nic nie mówię.
2.Jestem zawstydzony.
3.Usuwam się na bok.
4.Wrzeszczę na innych, zachowuję się głośno.
5.Znęcam się nad innymi.
6.Zachowuję się, jakbym był wszystkowiedzący.
7.Staram się wszystko robić tak, jak chcą nauczyciele.
8.Skarżę na innych.
9.„Przyczepiam się”, komentuję wszystko złośliwie.
10.„Jestem do tego za dobry”.
11.Obwiniam, oskarżam innych.
12.Narzekam.
13.Udaję głupiego.
14.Boję się, zachowuję się tchórzliwie.
15.„Jestem tutaj, ale nie mam zamiaru nic robić”.
16.„Zrobię wszystko, abyście mnie polubili”.
17.„Muszę być najlepszy lub zginąć”.
Nauczyciele, którzy wyzwalają wewnętrzną motywację uczniów, to osoby:
- Znające potrzeby każdego ucznia.
- Zainteresowane rozwojem każdego ucznia.
- Konsekwentne i zdecydowane w sprawach reguł, nieprzekraczalnych granic i zadań.
- Nastawione demokratycznie.
- Dodające odwagi.
- Ciepłe emocjonalnie.
- Widzące możliwość osiągnięcia sukcesu przez każdego ucznia.
- Odnoszące się z szacunkiem do starań i wkładu pracy każdego ucznia.

Dla stworzenia w klasie przyjaznego klimatu, uważa się za ważne (w pracy nauczyciela):
- Być zrelaksowanym.
- Dostrzegać wesołe aspekty zjawisk.
- Odczuwać zadowolenie z pracy.
- Zwracać uwagę raczej na pozytywy niż negatywy.
- Być konsekwentnym w określaniu granic, jakich nie należy przekraczać.
- Utrzymywać porządek bez poniżania uczniów.
- Zachęcać uczniów do podejmowania ryzyka.
- Nie oczekiwać, że uczniowie będą doskonali.
- Mieć poczucie humoru.
- Umieć rozwiązywać sprawy dyscyplinarne z zastosowaniem jak tylko to możliwe - zindywidualizowanego podejścia do ucznia.
- Pamiętać, że uczniowie nie są źli lub ułomni, ale po prostu nie mają poczucia bezpieczeństwa.
- Umieć przebaczać i zapominać.
- Nigdy nie dawać za wygraną.
WSKAŹNIKI POZYTYWNEGO KLIMATU:
- spójność – uczniowie znają się, wzajemnie pomagają sobie i są do siebie nastawieni przyjacielsko, - różnorodność – zachęca się uczniów, by przejawiali różnorodne zainteresowania, - istnienie form – istnieją formalne reguły kierujące zachowaniem, - kooperacja uczniów, - satysfakcja – uczniowie lubią pracę w klasie, - troska – nauczyciele są wyczuleni na społeczne i emocjonalne potrzeby poszczególnych uczniów, - demokracja – uczniowie uczestniczą w podejmowaniu decyzji, - ukierunkowanie na cel – cele klasy są jasne.
WSKAŹNIKI NEGATYWNEGO KLIMATU:
- posiadanie faworytów – nauczyciel traktuje pewnych uczniów lepiej niż innych
- ,trudność – zadania stawiane przed uczniami są zbyt trudne,
- tarcia – wśród uczniów ciągle zdarzają się napięcia i kłótnie,
- współzawodnictwo – kładzie się nacisk na wzajemną rywalizację między uczniami,
- kontrola społeczna – nauczyciele przedstawiają swoje oczekiwania w sposób autokratyczny i sprawują władzę, nie uwzględniając potrzeb uczniowskich.

Aby naprawdę wyzwolić uczniowską naturalną motywację do nauki, nauczyciel musi stworzyć dobre relacje z uczniami i klimat charakteryzujący się wzajemną troską i wsparciem.
Podtrzymywanie u samego siebie dobrego stanu psychicznego jest najważniejsze, by zapewnić zdrowy poziom funkcjonowania uczniów.
„Idealnego" nauczyciela powinny charakteryzować następujące zachowania:
Umiejętność wzbudzania zainteresowania klasy; „ciekawy" sposób prowadzenia 
zajęć sprawiający, ze uczniowie oceniają zajęcia jako „warte" aktywnego uczestnictwa i dodatkowego przygotowania się do zajęć;
adekwatny do wieku, poziomu i zdolności uczniów styl prowadzenia zajęć, m.in. użycie odpowiednich metod i technik nauczania;
Umiejętności interpersonalne: umiejętność nawiązania kontaktu z uczniami i motywowania do nauki; traktowanie uczniów z szacunkiem; umiejętność zdobycia sympatii i szacunku klasy; samoopanowanie i umiejętność „panowania" nad klasą; unikanie poniżania i ośmieszania uczniów na oczach klasy,
Stosowanie przez nauczyciela w kontaktach uczeń nauczyciel modelu wielokierunkowej komunikacji interpersonalnej, gdzie nauczyciel jest głównym inicjatorem poczynań i steruje działalnością grupy, przy czym wszystkie propozycje uczestników i wypowiadane sądy bierze pod uwagę, a o stosunku do nich rzeczywiście decydują wyniki dyskusji, w której rozstrzygają argumenty.
Okazywanie, że lubi się uczniów i pracę z uczniami; - idealny nauczyciel swoim zachowaniem i słowami przekazuje uczniom komunikat, że chce i dąży do tego, aby dzieci odniosły sukces - nie dlatego, że będzie to dowodem na własną kompetencję nauczyciela, ale dlatego, iż wierzy on, ze sukcesy w nauce
i życiu szkolnym są ważne dla uczniów, 
Zaangażowanie w prace i kompetencje nauczyciela; widoczne zainteresowanie nauczanym przedmiotem; wykazywanie się wiedzą z danego przedmiotu oraz wiedzą ogólną.
Uczciwość: prawdziwe lub wyimaginowane niesprawiedliwości mogą wzbudzać urazę i wrogość u uczniów; oznacza to konsekwencję w zachowywaniu się wobec uczniów, tak aby wiedzieli, czego mogą oczekiwać; dotrzymywanie słowa.
Poczucie humoru: nauczyciele powinni być przygotowani do śmiania się wraz z klasą i do wprowadzania humoru w nauczany materiał wtedy, gdy można tak zrobić; przygotowani do śmiania się z samych siebie, zarówno w klasie, jak i poza nią na uczniowskiej liście dotyczącej zalet nauczyciela poczucie humoru często ustępuje miejsca jedynie uczciwości.
Jasne określenie wymagań, kryteriów oceny, szczegółowe wyjaśnianie zadań , które uczniowie maja przygotować, wykorzystywanie zwrotów pozytywnych   poprzez podkreślanie tego, co nauczyciel chce, żeby uczniowie zrobili, niż na to, czego mają  nie robić;
Zdobycie autorytetu przy   jednoczesnym    unikaniu   nadmiernej poufałości oraz zbytniej srogości; zbytnia srogość i zdystansowanie utrudniają relacje uczeń-nauczyciel i często uniemożliwiają nauczycielowi zdobycie szacunku i sympatii wśród uczniów; nadmierna poufałość (w dłuższym okresie czasu) negatywnie wpływa na stosunki uczeń-nauczyciel.
Oferowanie uczniom okazji do wzięcia odpowiedzialności świadczy o tym, że nauczyciel ma do nich zaufanie oraz pozwala uświadomić uczniom że to, co dzieje się w klasie, jest sprawą zarówno uczniów, jak i nauczyciela;
Pewność siebie: Nauczyciele, którzy niepewnie i z wahaniem wchodzą do klasy,
pokazują dzieciom, że oczekują kłopotów i są przygotowani na nieposłuszeństwo. Jeżeli   nauczyciele potrafią wywrzeć wrażenie, że zwykli dobrze sobie radzić z dziećmi, potraktują one to jako zaletę i zaoferują im współpracę.
Dobra organizacja: dobrze zorganizowana lekcja z uważnie przygotowanym, adekwatnym materiałem oraz z wszystkimi akcesoriami znajdującymi się pod ręką i dobrym porządkiem pracy.
Punktualność: nauczyciel, który spóźnia się na lekcję, przedwcześnie lub z opóźnieniem kończy zajęcia czy też często nie pojawia się na zajęciach (z różnych przyczyn) daje uczniom zły przykład.
Unikanie zmanierowania: maniery nauczyciela związane ze sposobem mówienia   ubiorem czy gestykulacją mogą się spotkać z irytacją (lub śmiechem) uczniów, którzy  je  obserwują, a zachowania te mogą nawet prowadzić do negatywnych zachowań ze strony klasy.
Zadaniem każdego nauczyciela, wychowawcy w koncepcji motywacji jest: 
▪   zaszczepić w dziecku wytrwałość i wolę walki;
▪   pokazać radość satysfakcji z pokonanej przeszkody;
▪   przekonać, że można i warto pracować oraz doskonalić się; 
▪  budować i wzmacniać immanentną motywację, tak, by stała się niezależna od czynników zewnętrznych.

POSTĘPOWANIE Z UCZNIAMI ZNIECHĘCONYMI
Istnieją cztery typy uczniów, którzy mają problemy z motywacją:
1. Uczniowie o ograniczonych zdolnościach, którzy mają trudności z nadążeniem za realizacją programu i u których rozwinęło się chronicznie niskie oczekiwanie, paraliżujące przyzwolenie na porażkę
2. Uczniowie, których porażki i opinie o własnych zdolnościach czynią podatnymi na wyuczoną bezradność w sytuacji niepowodzenia
3. Uczniowie, którzy obsesyjnie chronią własny wizerunek, a przez to wybierają cele popisowe, a nie dydaktyczne.
4. Uczniowie, których niskie osiągnięcia wynikają z ucieczki przed odpowiedzialnością.
Istnieją cztery rodzaje wskazówek:
Indywidualizowanie czynności i zadawanych prac (zmniejszanie poziomu trudności zadań stawianych uczniom zmagającym się z nauką, zadawanie prac opartych na ich zainteresowaniach, wyszukiwanie mocnych stron tych uczniów).
Strukturowanie zadań dla słabych uczniów ( uczniowie powinni powtórzyć udzieloną im instrukcję, żeby nauczyciel miał pewność, że wiedzą, co mają zrobić, a nauczyciel powinien przedstawić im wzór wykonania zadania).
Pomoc w wykonywaniu zadań .Trzeba upewnić słabego ucznia, że w razie potrzeby otrzyma pomoc, sposobność poprawienia ocen, powinien siedzieć przy uczniach przeciętnych, aby mogli mu służyć pomocą.
Podtrzymywanie motywacji (Mo na zachęcać ucznia do „bicia rekordów życiowych”, a nie do rywalizacji z kolegami – niech starają się osiągnąć więcej w porównaniu z zeszłym rokiem lub zeszłym tygodniem. Należy oceniać takich uczniów nie za to, jak wypadają w stosunku do reszty klasy, ale za wysiłek i rezultat).