Wpływ muzyki na rozwój osobowości dziecka - referat

Wpływ muzyki na rozwój osobowości dziecka.
Referat opracowała i wygłosiła Joanna Balcer

Mówiąc o wrażliwości estetycznej mamy zazwyczaj na myśli umiejętności reagowania na piękno, spostrzegania go i przezywania. W wypadku muzyki chodzi o gotowość poddawania się jej działaniu, wywołania zainteresowania i wzruszenia. U małych dzieci obserwujemy spontaniczną reakcję na muzykę. Muzyka wzbudza często śmiech, radość, pod wpływem muzyki dzieci przytupują, klaszczą, wykonują rytmiczne ruchy, niekiedy Aś na odwrót, uspokajają się, poważnieją. Są to reakcje mimowolne, nieświadome, wynikające z natury psychofizycznej dziecka. W miarę obcowania z dźwiękiem i zdobywania nowych doświadczeń muzycznych, dzieci zaczynają wykazywać pewne upodobania i zainteresowania, zaczynają zauważać muzykę i wartościować ją. Ich podtrzymywanie, rozbudzanie chęci nowych kontaktów z dźwiękiem, umożliwianie dziecku znajdywania w tych kontaktach przyjemności, radości i satysfakcji.
Aby osiągnąć cel, utrzymać intensywność i urok przeżyć estetycznych dziecka należy pamiętać, że obcowanie z muzyką nie może być przykrym, męczącym obowiązkiem, zajęcia nie mogą zawierać zbyt trudnych, zniechęcających ćwiczeń, ich treść, formy i metody powinny być podporządkowane wewnętrznym potrzebom, zainteresowaniom i upodobaniom dziecka.
Zainteresowanie muzyką kształtuje się u dzieci w wieku przedszkolnym w pewien szczególny sposób. Już we wczesnym dzieciństwie obserwuje się przykłady muzycznej ekspresji dzieci; gdy podczas zabawy z zapałem wyśpiewują swoje własne, prymitywne, oparte na 2-3 dźwiękach wyliczanki, wierszyki, śpiewanki. Bawi je rytmizacja słów, zmiana akcentów, różnorodność brzmienia poszczególnych sylab i słów.
Dzieci 3-4 letnie interesują się szczególnie barwą dźwięku, słuchają z upodobaniem niektórych instrumentów i głosów. Pełne, zaangażowanie emocjonalne, radość i odprężenie daje ruch muzyce- forma zaspokajająca naturalną potrzebę aktywności fizycznej dziecka. Dzieci o wiele chętniej słuchają utworów rytmicznych o żywym tempie, wyraźnych akcentach niż wolnych, spokojnych. Lirycznych. Interesują je utwory o charakterze ilustracyjnym, szczególnie te, w których występuje elementy komizmu. Dzieci w wieku przedszkolnym zdolne są do emocjonalnego przezywania zarówno niewielkich utworów o prostej, nieskomplikowanej fakturze, jak i krótkich charakterystycznych fragmentów wielkich dzieł muzycznych.
Mówiąc o wychowaniu muzycznym w przedszkolu nieprzypadkowo wysuwamy na pierwszy plan konieczność pełnego zaangażowania, aktywności i zainteresowania dziecka. Jest to bowiem podstawowy warunek realizacji procesu umuzykalniania, jeśli zważyć, że przez muzykalność rozumiemy zdolność emocjonalnego przezywania muzyki.
Na muzykalność składają się następujące składniki uzdolnień:
1) Zdolności specjalne (muzyczne)
2) Zdolności ogólne
Grupa pierwsza obejmuje tzw. Podstawowe zdolności muzyczne, które na etapie przedszkolnym sprowadzają się do następujących:
1. Poczucie rytmu muzycznego
2. Poczucie wysokości dźwięku (słuch melodyczny(
3. Zdolność do tworzenia wyobrażeń słuchowych
4. Wrażliwość na barwę dźwięku
5. Wrażliwość na dynamikę dźwięku i jej zmiany.

POCZUCIE RYTMU MUZYCZNEGO
Poczucie rytmu w muzyce należy zrozumieć jako umiejętność spostrzegania, pamiętania, odtwarzania i tworzenia stosunków czasowych między dźwiękami. Poczucie rytmu pozostaje w ścisłym związku z ruchem. Jest to zdolność najbardziej powszechna wśród dzieci. Trzylatek nieświadomie , intuicyjnie poddaje się rytmowi muzyki wykonując niektóre proste ruchy rąk, nóg, całego ciała. Dziecko 6-letnie potrafi już zapamiętać rytm piosenki, odtworzyć go ruchem, zagrać na instrumencie, potrafi odczuć regularnie powtarzające się akcenty metryczne w taktach dwu- trzy-czteromiarowych, umie też tworzyć swoje własne rytmy w mowie, śpiewie i ruchu.

POCZUCIE WYSOKOŚCI DŹWIĘKU
Zwane często słuchem melodycznym, jest to umiejętność spostrzegania i rozpoznawania melodii. Zdolność tę dzieci osiągają przeważnie w wieku 4-5 lat. W najstarszej grupie przedszkola dzieci kształcone muzycznie potrafią nie tylko spostrzegać i rozpoznawać melodię, ale też odróżniać wysokość dźwięków odległych o sekundę, uchwycić kierunek oraz charakter linii melodycznej.

ZDOLNOŚĆ DO TWORZENIA WYOBRAŻEŃ SŁUCHOWYCH
Zdolność do tworzenia wyobrażeń rozumiemy jako zdolność wyobrażania sobie muzyki „w myśli”, operowania obrazami muzycznymi, podobnie jak to czynimy posługując się w myśleniu mową. Jest to uzdolnienie niezmiernie ważne. Bez niego niemożliwa jest wszelka forma odtwarzania muzyki (śpiew, gra na instrumentach). Zasób i jakość wyobrażeń muzycznych zależy od różnorodności i wartości estetycznej utworów, z którymi zetknęło się dziecko , jak również od intensywności ich przeżywania.
Wyobraźnia muzyczna może mieć charakter odtwórczy wiążący się z zapamiętywaniem słyszanej muzyki lub odtwórczy, gdy zdobyte doświadczenia muzyczne zostają wykorzystane do tworzenia własnych, nowych pomysłów. Rozwijanie twórczej wyobraźni muzycznej stanowi jeden z podstawowych celów wychowania muzycznego w przedszkolu.

WRAŻLIWOŚĆ NA BARWĘ
Wrażliwość na barwę występuje już u trzylatków, a nawet wcześniej. Początkowo jest to spostrzeganie i odróżnianie zjawisk akustycznych w przyrodzie i w otoczeniu. Ukierunkowane kontakty z muzyką są okazją do spostrzegania i zapamiętywania barw instrumentów i głosów brzmiących pojedynczo i w zespole. Dzieci z najstarszej grupy bez trudu poznają takie instrumenty, jak fortepian, trąbka, flet, skrzypce, wyodrębniają instrument akompaniujący soliście, odróżniają chóry: męski, żeński i mieszany, kameralny zespół smyczkowy, orkiestrę symfoniczną itp.

WRAŻLIWOŚĆ NA DYNAMIKĘ DŹWIĘKU I JEJ ZMIANY
Wrażliwość na intensywność dźwięku czyli tzw. Słuch dynamiczny, jest zdolnością powszechną i występuje u dzieci bardzo wcześnie. Celem kształcenia słuchu dynamicznego powinna być nie tylko zdolność zauważania zmian w dynamice dźwięku , lecz również rozbudzanie wrażliwości na estetyczne funkcje dynamiki, jej rolą w utworze jako środka wyrazu.
Omówione wyżej podstawowe zdolności muzyczne należą do uzdolnień specjalnych. Do grupy zdolności ogólnych można zaliczyć: ogólną wrażliwość emocjonalną, uwagę, pamięć, inteligencję, aktywność.
Między zdolnościami ogólnymi i specjalnymi istnieje ścisły związek i wzajemna współzależność, często nie zauważana i nie doceniana. Przyczyna słabej muzykalności i braku zainteresowania muzyką tkwi niejednokrotnie w nieprawidłowym funkcjonowaniu ogólnych psychicznych dyspozycji dziecka. W tych przypadkach rozwój muzyczny dziecka może nastąpić tylko wówczas, gdy zlikwidowane zostaną hamujące ten rozwój przyczyny ogólne.
Przy prawidłowym prowadzeniu zajęć umuzykalniających i doborze odpowiednich form pracy, kształtujemy i rozwijamy zarówno podstawowe zdolności muzyczne , jak i dyspozycje ogólne. Kontakty z muzyką mogą być źródłem odpowiednich stanów uczuciowych, wzruszeń, nastrojów. Zdolne są do ich przeżywania nawet bardzo małe dzieci. Obcowanie z muzyką wywołuje u dzieci najczęściej zadowolenie i radość- bardzo istotne uczucia dla ich prawidłowego rozwoju. Radość potęguje się, gdy dziecko uczestniczy czynnie w powstawaniu muzyki( śpiew, muzykowanie), a także wtedy, gdy muzyka jest motywem jego działania (zajęcia ruchowe, tańce). W wyniku przeżytej radości dzieci najczęściej wykazują chęć ponownego kontaktu z muzyką, są aktywniejsze, bardziej podatne na wpływ wychowawczy.
Dzieci bardzo wrażliwe i nerwowe mogą znaleźć w muzyce odprężenie i uspokojenie. Jej kojące działanie przy stanach nerwicowych wykorzystuje psychoterapia. Dużo uwagi poświęcamy w przedszkolu tym formom wychowania muzycznego, które pobudzają ogólną wyobraźnię i inwencję twórczą dziecka (improwizacje rytmiczne, melodyczne, ruchowe, własne interpretacje słuchanych utworów).
Zajęcia tego typu kształtują samodzielność, pomysłowość, fantazję, aktywność, umiejętność dokonania wyboru cechy niezmiernie cenne w życiu człowieka współczesnego.
Praca nad umuzykalnieniem wpływa na rozwój procesów poznawczych. Odnosi się do formy słuchania muzyki. W młodszej grupie program przewiduje obserwacje zjawisk akustycznych- barwy dźwięku. W grypie sześciolatków realizujemy zadania wiążące się z szeregiem operacji myślowych.
Zajęcia muzyczne mają duże znaczenie dla zdrowia dziecka. Ruch przy muzyce rozwija mięśnie , poprawia postawę, koordynuje ruchy, pobudza pracę serca, wzmacnia system nerwowy. Śpiew wpływa dodatnio na rozwój aparatu głosowego i klatki piersiowej, pomaga w doskonaleniu wymowy.
Muzyka jest w przedszkolu skutecznym środkiem wychowawczym. Współdziałanie w grupie podczas zabaw ruchowych uczy dyscypliny, porządku, solidarności, współodpowiedzialności. Wykonanie indywidualnych poleceń daje satysfakcję, poprawia samopoczucie, dodaje wiary w siebie dzieciom nieśmiałym i zahamowanym. Wysiłek podczas trudniejszych ćwiczeń (muzykowanie) uczy pokonywania trudności, wzbudza szacunek dla pracy. Cenny środek wychowawczy stanowią teksty piosenek. Dają one możliwość utrwalania i poszerzania materiału przewidzianego przez program.