Sprawdzone sposoby na udane lekcje, czyli garstka informacji o metodach aktywizujących

Jak uczyć, żeby podtrzymać i podsycać motywację ucznia? Większość proponowanych tu ćwiczeń ma za zadanie uruchamianie mózgu, stymulowanie myślenia, humor – na dzień dobry i do widzenia, wprowadzanie aktualności i nowości oraz przełamanie rutyny i monotonii uczenia.
Ćwiczenia relaksujące i podnoszące poziom energii
• Relaks ‘na szybko’:
1. Trzy głębokie oddechy.
2. Wdech lewą a wydech prawą dziurką nosa.
3. Ziewanie i przeciąganie się.
4. Siadamy wygodnie, zamykamy oczy, uśmiechamy się sami do siebie i przez minutę napinamy, a następnie rozluźniamy wszystkie mięśnie twarzy, głowy i karku.
5. Zamykamy oczy i przez minutę ‘udajemy’ całym ciałem, że jesteśmy zrelaksowani oraz bardzo zadowoleni z siebie.
• Relaks ( Policz do ...)
Zabawa trwa dokładnie minutę. Uczniowie mają za zadanie usiąść spokojnie na krześle, zamknąć oczy, zrelaksować się i wytrzymać dokładnie 1 minutę. Kto uważa, że 1 minuta już minęła, może wstać z miejsca. Nagroda za dokładność! Można to wykorzystać w uspokojeniu rozbrykanych uczniów lub po trudnym teście lub sprawdzianie.
• Przekątna
Uczniowie stają naprzeciwko siebie w dwóch rzędach. Muszą przeprowadzić ze sobą rozmowę (na dowolny lub zadany przez nauczyciela temat). Rozmowa powinna być przeprowadzona z osobą stojącą nie bezpośrednio naprzeciw, ale po przekątnej. Cel może być
nie tylko językowy lecz także dydaktyczny lub pedagogiczny np. lepsza integracja klasy.
• Sałatka owocowa
Uczniowie siedzą lub stoją w kręgu. Każdy wymienia nazwę jednego owocu. W środku siedzi lub stoi jedna osoba. Jej zadaniem jest głośno wymienić 3 lub 4 składniki sałatki owocowej spośród tych wymienionych przez grupę np. „ Mam ochotę na sałatkę owocową z pomarańczy, mango i kiwi ”. Osoby, których owoce wymieniono muszą szybko zamienić się miejscami. Osoba ze środka stara się zająć jedno ze zwolnionych miejsc. Ten, kto nie zdążył staje lub siada w środku i wymienia kolejne składniki sałatki. Ćwiczenie to można zastosować jako ‘energetyzującą’ powtórkę jakiejś porcji słownictwa, rezygnując z motywu sałatki lub na lekcji wychowawczej , aby lepiej zintegrować klasę.
• Odsłona
Nauczyciel przygotowuje intrygujące zdjęcie stanowiące nawiązanie do tematu zajęć. Nakleja na nim samoprzylepne karteczki z numerkami zakrywające zdjęcie w całości. Uczniowie, chcąc odsłonić poszczególne kartki muszą odpowiedzieć na pytania ukryte pod każdym z numerków. Po uzyskaniu poprawnej odpowiedzi, nauczyciel odkleja poszczególne karteczki i odsłania kawałek obrazka, fotografii lub ilustracji. Zadaniem grupy jest odgadnięcie tematu lekcji. Ćwiczenie to można wykorzystać prawie na każdym przedmiocie, jako interesujący początek lekcji, a przy okazji utrwalamy wcześniej nabyte wiadomości.
Metody aktywizujące – rozgrzewki i ‘lodołamacze’ stosowane nie tylko na języku angielskim

Przedstawiam poniżej kilka swoich lub podpatrzonych pomysłów, które mogą uatrakcyjnić lekcje, zaktywizować i zmotywować uczniów do działania, co bywa czasami bardzo trudne lub wydaje się niemożliwe do osiągnięcia. Można je również wykorzystać na lekcjach wychowawczych, kiedy poznajemy swoich wychowanków lub chcemy bardziej zintegrować swoją klasę .

•Herby Uczniowie otrzymują kartkę A4 z dużym konturem herbu, który jest podzielony na 3 lub 4 części. Części mogą dotyczyć różnych dziedzin z życia uczniów np. jedno pole poświęcone jest rodzinie, drugie nauce, trzecie to hobby itp. Uczniowie w każdej części piszą odpowiednie wyrazy, zwroty, zdania, rysują symbole dotyczące danej dziedziny. Potem następuje prezentacja swojego herbu. Symbole mogą być odgadywane i rozszyfrowywane przez innych uczniów. Za pomocą tego ćwiczenia możemy realizować różne treści, a tym samym osiągać różne cele, to zależy co sobie zaplanujemy i jak kreatywni będziemy /załącznik 1/.

•Jakim jestem zwierzęciem/ rośliną przedmiotem?
Uczniowie mają za zadanie wybrać dla siebie symbol i go uzasadnić. Jeśli byłbym rośliną, to byłaby to ........., ponieważ ............. Jeśli byłbym zwierzęciem, to chciałbym być ........, ponieważ......... . Zadanie to może być bardzo przydatne na początku roku, przy integracji grupy. Mogą mu towarzyszyć kredki, kartki itp.

•Ja w obrazkach
Nauczyciel przygotowuje kartkę z różnymi obrazkami. Uczeń identyfikuje się z kilkoma z nich i uzasadnia swój wybór.

•Prawda / Fałsz
Uczniowie (może być razem z nauczycielem) piszą na swój temat parę zdań np. 3 lub 4 prawdziwe i jedno fałszywe. Zdaniem reszty grupy jest odgadnięcie, które to prawda, a które fałsz. To może być zadanie użyte na początku roku z zamysłem lepszej integracji grupy lub w trakcie trwania roku szkolnego jako dobra rozgrzewka. Zdania nie powinny być zbyt łatwe i oczywiste, a stanowiące małe wyzwanie dla reszty.

•Wszyscy, którzy ...
Na środku klasy ustawiamy krzesła w kółku lub rzędach. Krzeseł powinno być o jedno mniej niż uczestników. Jedna osoba stoi, pozostali uczniowie siedzą na krzesłach. Stojący mówi: „ Wszyscy którzy np. mają psa lub kota, lubią zupę ogórkową itp. proszę wstać’’. Osoby, dla których to zdanie jest prawdziwe musza wstać i znaleźć nowe miejsce. Kto nie zdąży, zostaje w środku. Nie wolno oszukiwać! Gramy dopóki starczy nam pomysłów na zdania. Oczywiście ćwiczenie to oprócz funkcji ‘ rozgrzewki’, może też służyć ćwiczeniu nowych form gramatycznych lub leksykalnych.

•Impreza ( Cocktail party )
Przygotuj małe karteczki z nazwiskami i imionami słynnych osób (np. żółte karteczki samoprzylepne). To mogą być słynni piosenkarze, gwiazdy filmowe, naukowcy, piłkarze itp. Rozdziel je między uczniami. Poproś, aby zachowali swą nową „ tożsamość ” w sekrecie. Wyjaśnij, że uczestniczą razem w imprezie i mają za zadanie wzajemnie się poznać. Powinni się wymieszać i zadawać jeden drugiemu pytania w celu odkrycia tożsamości innych osób. Dozwolone są jedynie pytania i odpowiedzi typu „tak i nie”. Innym wariantem jest gra „Kim jestem? ”, gdzie uczniowie mają przyczepione karteczki do pleców,a inni muszą im pomóc w odgadnięciu kim są.

•Gdzie jest moja druga połówka?
Przygotuj zestaw obrazków z gazet czy kolorowych magazynów i potnij każdy w nieregularne kształty (połówki). Każdy uczeń otrzymuje taką połówkę. Przypnij ją do pleców, tak aby dany uczeń nie widział co to jest. Uczniowie wstają, opisują połówki swoich kolegów, sami też wysłuchują opis swojego obrazka i odszukują swą „drugą połówkę”. Dobre zadanie do ćwiczenia opisów osób, ubioru, wyglądu, kolorów, wzorów itp.

•Uścisk dłoni
Należy puścić jakiś kawałek muzyki. Uczniowie mają za zadanie spacerować po sali. Za każdym razem, kiedy muzyka przestaje grać, powinni skierować się do osoby, która stoi najbliżej, uścisnąć sobie dłonie , przywitać się i powiedzieć „jak się masz” (lub inne zdanie) w specyficzny sposób np. napisany na tablicy, karteczce itp. To świetne ćwiczenie na powtórkę przysłówków czy przymiotników.

•Ministerstwo dziwnych kroków ...
Ćwiczenie podobne do „Uścisku dłoni”, ale tym razem uczniowie mają za zadanie zmienić sposób chodzenia w czasie, kiedy gra muzyka. I tak jak powyżej, za każdym razem, kiedy nauczyciel zatrzymuje muzykę, pokazuje karteczkę w jaki sposób należy chodzić np. „jak lew”, „wolno jak ślimak”, „jak po gorących kamieniach” itp. Dobre ćwiczenie „energetyzujące” grupę.

•Stań tak jak ...
Przygotuj obrazki lub zdjęcia ( najlepiej zdjęcia osób w grupach ). Wybierz tylu uczniów, ile osób na zdjęciu. Następnie wybierz instruktora, który będzie uczniów ustawiał „jak do zdjęcia”. Instruktor nie może grupie pokazać zdjęcia, ale za pomocą instrukcji ma tak zaaranżować sytuację, aby przypominała tę na zdjęciu! Instruktorem może być nauczyciel,natomiast uczniowie uważnie słuchają i wykonują jego polecenia. Zazwyczaj ta zabawa powoduje wiele radości i uśmiechu. Jest dobrą powtórką opisu osób, określeń miejsc, danego słownictwa itp.

•Running dictation- dyktando na wyścigi
Uczestnicy mają za zadanie jak najlepiej i najszybciej odtworzyć tekst dyktanda umieszczonego na widocznym miejscu np. na środku sali, na tablicy. Można to zrobić, przy sprzyjających warunkach, jako wyścig lub konkurs. Przypominamy uczniom, że chodzi nie tylko o tempo, ale także dokładność, prawidłową pisownię i interpunkcję. Może to być doskonały sprawdzian nowo nabytych słówek, zasad pisowni itp.

•Na migi – 333, 222 lub 321
Pierwsza liczba oznacza ilość wybranych uczniów, druga to ilość zdań (słówek), które powinny być przez nich wymienione, natomiast trzecia liczba to ilość ustnych powtórzeń wykonanych przez pozostałych uczniów w klasie/grupie. Nauczyciel nic nie mówi, tylko zapisuje kategorię i odpowiednią liczbę.

•Magic box – zaczarowane pudełko
Koncepcję „zaczarowanego pudełka” stosuje się na różne sposoby, we wszystkich grupach wiekowych. Na początku roku szkolnego przygotowujemy pudło, do którego po każdej lekcji wrzucamy małe karteczki z zapisanymi na nich nowymi słowami, wyrażeniami i zdaniami, które poznawaliśmy na lekcji. Pod koniec roku szkolne¬go w pudle gromadzi się pokaźny stos karteczek. Dwa razy w tygodniu lub rzadziej lekcję rozpoczynamy od skrzyni skarbów: uczniowie losują po trzy karteczki i podają tłumaczenie zawartych tam słów, wyrażeń lub zdań.
Za poprawne przetłumaczenie trzech karteczek dzieci otrzymują bonus; najlepsi, którzy zdobędą największą liczbę bonusów, pod koniec roku mogą liczyć na nagrody. Dzieci uwielbiają tę zabawę,zawsze towarzyszą jej emocje: co będzie na wylosowanej karteczce – słówko z wczoraj, czy sprzed kilku miesięcy? Uważam, że to rewelacyjny sposób na utrwalenie słownictwa. Regularne powtórki sprawiają, że dzieci zapamiętują słówka. Zdaję sobie sprawę, że zaczarowane pudełko może nie zadziałać w dużych grupach - natomiast w małych sprawdza się świetnie.

•Czego brakuje?
Słownictwo możemy także utrwalić w formie zabawy „What is missing?” Na tabli¬cy umieszczamy dowolną liczbę kartoników ze słówkami. Ochotnik podchodzi do tablicy, czyta słówka i stara się je zapamiętać. Następnie odwraca się i w tym samym czasie nauczyciel zabiera jeden z nich. Następnie uczeń odwraca się i nauczyciel zadaje pytanie: What is missing? Zadaniem ucznia jest wypowiedzenie słowa, które zostało usunięte z tablicy.

•Jak na wybiegu
Zabawę tę wprowadzamy przy powtarzaniu słownictwa dotyczącego odzieży. Wyobrażamy sobie, że jesteśmy na pokazie mody. Ustalamy, gdzie w klasie znajduje się wybieg (możemy np. utworzyć ścieżkę z kartek pomalowanych na czerwono). Wybieramy chętnych uczniów, którzy będą udawać modeli i modelki, oraz reportera-komentatora. Modele i modelki wchodzą na scenę pojedynczo. Wtedy reporter mówi, co widzi np. She’s wearing a blue hat. Może też używać imion np. Tomek is wearing black trousers. Aby uatrakcyjnić zabawę, nauczyciel bądź uczniowie mogą przynieść z domu śmieszne ubrania.

•Zgadywanka
Można wprowadzać w różnych grupach wiekowych grę w zgadywankę. Na każdej ostatniej lekcji w miesiącu piszemy na tablicy jedno słówko angielskie (staramy się znaleźć takie, którego nikt nie będzie znał) i trzy opcje tłumaczenia do wyboru. Uczniowie na kartkach podają swoje typy. Osoby, które odpowiedziały
poprawnie, otrzymują plus. Pod koniec semestru osoba z największą ilością plusów otrzymuje ocenę szóstkę za aktywność . Ćwiczenie sprawia uczniom niesamowitą frajdę. Zgadywanki mogą być stosowane prawie na wszystkich przedmiotach.

•Nowa tożsamość – bądź, kim chcesz
Prosimy uczniów, by wymyślili swoją nową tożsamość – imię, wiek, kraj pochodzenia, miejscowość, upodobania itp. Następnie ich zadaniem jest uzyskanie informacji o wszystkich uczniach w grupie, co pozwala doskonalić zadawanie pytań w języku angielskim. Poza tym uczniowie, którzy mają kłopot z zadaniem pytania lub z odpowiedzią, uzyskują pomoc od tych, którzy nie mają z tym kłopotu. W czasie wykonywania zadania cała grupa ma mnóstwo zabawy i radości.

•Butelka
Znaną metodą na powtarzanie słownictwa, gramatyki czy zachęcenie uczniów, aby odpowiadali na zadane pytania, jest gra w butelkę. Siadamy w kręgu, w środku umieszczamy butelkę. Nauczyciel zadaje pytanie, opisuje problem, lub po prostu pyta o angielskie słówko i kręci butelką. Szyjka butelki wskazuje osobę, która musi odpowiedzieć. Następnie butelką kręci osoba, która udzieliła odpowiedzi. Ta gra naprawdę wywołuje emocje!

Posągi
Sposób ten stosujemy w trakcie zajęć z klasami I-III. Gdy widzimy, że dzieciaki są zmęczone i potrzebują trochę ruchu, zsuwamy ławki (żeby było więcej miejsca), włączamy muzykę i gramy w „Don’t move!”. Dzieci chodzą dookoła klasy, tańczą, podskakują – po prostu wygłupiają się. Gdy nauczyciel wyłącza muzykę i woła: Don’t move!, uczniowie muszą znieruchomieć – niczym posągi. Zabawa jest banalnie prosta, łatwa do przeprowadzenia, a dzieciaki od razu nabierają energii.

•Wejściówka
Od czasu do czasu można zorganizować krótkie powtórki na korytarzu - jeszcze przed wejściem do klasy. Każdy z uczniów musi odpowiedzieć na jedno proste pytanie z zakresu ostatnio omawianego materiału. Jeśli odpowiedź jest poprawna, uczeń dostaje „wejściówkę” do klasy. Jeśli odpowiedź jest błędna, lub uczeń jej nie udzieli – odchodzi na koniec kolejki. Wówczas ktokolwiek z kolejki może zgłosić się i odpowiedzieć na zadane przez nauczyciela pytanie. Ci, którzy już weszli do klasy, starają się pomagać tym, którzy jeszcze stoją przed drzwiami – czasami podszeptują odpowiedzi i radośnie witają przybywających. Cała aktywność zajmuje nie więcej niż 10 minut, a nauczyciel dzięki niej wie, ile uczniowie już potrafią, a co jeszcze trzeba poćwiczyć. Przy okazji mamy wszyscy mnóstwo dobrej zabawy. Do wykorzystania na rożnych przedmiotach.

Ach ta dyscyplina ...

•Sekretny uczeń
Przygotowujemy karteczki z imionami wszystkich uczniów z danej klasy. Nauczyciel losuje jedną, nie mówiąc uczniom, czyje imię zostało wylosowane. Następnie informuje wszystkich, że osoba, której imię zostało wybrane, będzie przez całą lekcję szczególnie obserwowane. Pod koniec zajęć nauczyciel zdecyduje, czy obserwowany uczeń zasługuje na pochwałę (może to być wpis do Vademecum Ucznia). Każde z dzieci stara się zachowywać jak najlepiej - nie ma bowiem pewności, czy przypadkiem nie zostało wylosowane. Poza pochwałą dla wylosowanego ucznia nigdy nie zapominamy, by również pochwalić inne dzieci, które zasłużyły na wyróżnienie.

•Silence- cisza
Na początku roku szkolnego, na początku miesiąca lub na początku tygodnia (każda opcja jest dobra) przedstawiamy uczniom wyraz SILENCE – zapisujemy go na tablicy wyraźnie, drukowanymi literami, by wszyscy zapamiętali jego pisownię i długość. Kiedy w klasie robi się za głośno, nauczyciel podchodzi do tablicy i ściera jedną literę. Klasa to zauważa i od razu robi się ciszej. Gdy to nie pomaga, stoi nadal przy tablicy i zmazuje kolejną literę. Gdy szmer klasy słabnie, wraca do prowadzenia zajęć. Jeśli jednak po raz kolejny hałas narasta, ściera kolejne litery jedna po drugiej. Uczniowie w końcu zaczynają reagować – wiedzą, że czeka ich długa i wyczerpująca praca domowa, gdy cały wyraz zniknie z tablicy.

•Sędziowskie kartki
Na zajęciach z uczniami wszystkich klas nauczyciel używa czerwonych i zielonych karteczek. Zieloną karteczkę wręcza uczniowi, który zgłosił się i prawidłowo odpowiedział na pytanie. Czerwoną dostaje osoba, która przeszkadza na lekcji lub odpowiada bez podniesienia ręki.
Pod koniec zajęć liczymy kartki. Osoby z największą liczbą zielonych karteczek otrzymują ocenę bardzo dobrą za aktywność. Uczniowiez największą liczbą czerwonych kartek sprzątają klasę lub wykonują inne zajęcia w ramach kary.

•Procenty
Na tablicy nauczyciel pisze liczbę, oznaczającą określony procent. Poprawia liczbę na większą, jeśli jest cisza. Poprawia liczbę na mniejszą, gdy zaczynają się rozmowy. Gdy liczba na tablicy zbliża się do 100%, w nagrodę śpiewamy piosenkę, gramy w grę lub proponuję inną zabawę, można też zrobić dzień bez pracy domowej . Liczba zapisana na tablicy nie może spaść poniżej 50% - wtedy cała klasa np. pisze kartkówkę ze słówek lub dostaje dodatkowe pisemne zadanie. Metoda działa – uczniowie kontrolują procenty, które co jakiś czas nauczyciel zapisuje na tablicy – a przy tym kontrolują zachowanie swoje i innych.

•Słomki i kolorowe kartki
Gdy podczas zajęć nauczyciel zauważa, że uczniowie zaczynają być znużeni, robi krótką przerwę. Rozdaje uczniom po jednej słomcei prosi o zrobienie z niej zwierzątka (bez użycia innych dodatkowych materiałów). Uczniowie mogą też wybrać jedną z kolorowych kartek, przedstawiających w danej chwili ich nastrój - co uzasadniają pozostałym uczniom. Do tego ćwiczenia nauczyciel wraca kilka minut przed końcem lekcji. Wtedy uczniowie mogą wybrać kartkę w innym kolorze, jeśli ich nastrój uległ zmianie.