Twój głos to skarb, czyli jak mówić z przyjemnością

Dlaczego jesteśmy zafascynowani prezenterem, który w jakiś sposób mówi, czy to zależy od tego, co mówi, czy też jak mówi i jak interpretuje pewne treści? Dlaczego niektóre głosy nas poruszają a inne denerwują bądź wręcz odpychają? Dlaczego jedni mogą mówić godzinami, a inni chrypną po kwadransie?
Czy wiesz jak bardzo ważny jest głos w niektórych zawodach: nauczyciela, dziennikarza, aktora, prezentera, prawnika, przedstawiciela handlowego, ale również w wielu sytuacjach życiowych każdego z nas? Głos to skarb, o który należy dbać!
Przekonałam się o tym w tym roku w pewien mroźny styczniowy dzień, kiedy wygrałam w RADIO Plus (96, 5 FM) zaproszenie na dwudniowe warsztaty z emisji głosy do wybitnej specjalistki z dziedziny logopedii, pani Urszuli Folczak, prowadzącej terapię logopedyczną na każdym szczeblu edukacji, poczynając już od dzieci trzyletnich.
Tak się złożyło, że jako początkująca nauczycielka, akurat trafiłam na te warsztaty z problemem uporczywego kaszlu, który pojawiał się, gdy tylko chciałam coś powiedzieć. Byłam już po leczeniu gardła dwoma antybiotykami, myśląc, że to tylko przeziębienie, a problem nie znikał. Ostre mrozy, przeziębienia, wysuszone powietrze w pomieszczeniach to prawdziwy koszmar dla naszej krtani i gardła. Niewłaściwe posługiwanie się głosem, długotrwałe przeciążenie krtani oraz mówienie w hałaśliwym otoczeniu może przyczynić się do powstania zaburzeń głosu, czego sama byłam doskonałym przykładem. Nadmierna praca krtani wpływa bardzo niekorzystnie na głos, doprowadzając niejednokrotnie do zmian wymagających interwencji chirurgicznej. Jak poważne jest to zjawisko, potwierdza statystyka, która wymienia dysfunkcje krtani na pierwszym miejscu wśród chorób zawodowych nauczycieli.
Na zajęciach dowiedziałam się wielu ważnych informacji o emisji głosu i o tajemnicach z nią związanych m.in., czym jest głos, skąd i w jaki sposób się wydobywa, dlaczego mówimy w określony sposób? Poznałam również wielu ciekawych ludzi, na co dzień pracujących oczywiście głosem, którzy przyjechali często z bardzo odległych stron Polski, by wziąć udział w tych niezwykłych warsztatach.
Pani Folczak wyjaśniała, że głos jest związany z człowiekiem. Sporo osób ma piękny zdrowy głos, ale jest też liczna grupa ludzi, których głos brzmi nienaturalnie, gdyż mają problemy z artykulacją bądź wadę wymowy. Poprzez nabywanie świadomości, od czego zależy głos, możemy pracować nad jego doskonaleniem. Naszych rozmówców spostrzegamy różnymi zmysłami, m.in. wzrokiem, więc jeżeli głos nie współgra z osobą, z jej wyglądem, to coś nam przeszkadza i zakłóca komunikację. Głos musi być wiarygodny, dopasowany do nas, musi harmonizować z naszym wyglądem, pełnioną rolą, z płcią, z wiekiem i z sytuacją, w której używamy tego głosu. Osobowość, temperament, role życiowe wpływają na nasz głos. Inaczej będzie mówił do dzieci nauczyciel wychowania fizycznego mężczyzna a zupełnie inaczej kobieta polonistka, inna będzie barwa ich głosu i siła przekazu. Głos informuje o cechach fizycznych i charakterze danej osoby. Wpływamy na siebie głosem, czytając dziecku bajki na dobranoc, kłócąc się, informując bądź ogłaszając coś dużej/małej grupie ludzi, rozmawiając z dyrektorem, koleżanką, w sklepie. W każdej z tych sytuacji używamy różnych głosów.
Każdy z nas od urodzenia ma piękny naturalny głos. U małego płaczącego dziecka można zaobserwować jak pięknie oddycha przeponą, gdy żebra się rozszerzają a jego głos jest nośny. Potem przychodzą różne stresy, wymagania, zaczynamy mieć krytyczny stosunek do siebie albo ma go otoczenie, pojawiają się wygórowane wymagania, którym nie można sprostać, stresy dnia codziennego, szkoła; zazwyczaj nie jesteśmy bardzo chwaleni a krytykowani; i to się odbija w naszych głosach. Inny głos mamy, kiedy jesteśmy radośni, rozluźnieni, natomiast, kiedy pojawia się trema, zaciska się gardło, jest sucho w buzi, głos staje się cieniutki, wysoki, łamie się i rwie – opowiadała nam pani Urszula Folczak.
Wielu z nas głos kojarzy się tylko z buzią, jednak nic bardziej mylnego. Również sposób oddychania, napięcie mięśni w całym ciele, praca żuchwy w sposób kluczowy wpływają na naszą artykulację. Na wszystkie te elementy mamy jednak wpływ i możemy je odpowiednio ćwiczyć i usprawniać.
Świadomi swojego ciała, wiemy, które partie mięśni możemy napinać, a które nie, aby skutecznie wydobywać głos. Prawidłowa postawa ciała, czyli dobre osadzenie się w podłożu, jak zakorzenione drzewo, ale nie sztywne tylko elastyczne, gwarantuje piękny pełny głos. Głowę trzymamy prosto, czyli nie unosimy brody do góry, bo wtedy wprowadzamy napięcie w szyi, gdzie jest krtań, a krtań jest niezwykle ważna. W przeciwnym razie głowa wysunięta jest do przodu jak u sępa i krtań jest w bardzo niedobrym miejscu. Prawidłowo oddychając mamy rozluźnione ciało, co zapewnia nam dobry oddech, czyli dobrą fonację.
Emisja głosu to, zdaniem logopedy pani Folczak, praca z ciałem i z wyobraźnią, rodzaj terapii ruchowej. Mowa jest sztuką opanowania odpowiednich części naszego ciała. Warsztaty z emisji głosu polecam każdemu, kto chce bardziej poznać siebie i swoje możliwości głosowe. Ćwiczenia w grupie, gdzie obserwujemy siebie nawzajem i czerpiemy ze swoich bogatych i różnorodnych doświadczeń pod okiem biegłego eksperta w dziedzinie głosu to świetna okazja do doskonalenia siebie. Spotkałam się nawet z opinią, że tego typu warsztaty powinny być obowiązkowe w szkołach dla uczniów i nauczycieli.

Tekst powstał na podstawie warsztatów z emisji głosu, w których uczestniczyła autorka w dn.22-23.01.11, a także audycji Miry Jankowskiej z 16.01.11 www.radioplus.pl/mam

Ewelina Adamczyk
nauczycielka języka polskiego
w szkole podstawowej i gimnazjum
w ZS nr 80 z Oddziałami Integracyjnymi
w Warszawie
26.04.2011 Warszawa