Praca z uczniem zdolnym - referat

Dzieci zdolne stanowią nasze bogactwo narodowe i mogą być motorem rozwoju całego społeczeństwa. Dlatego ważne jest, by od najmłodszych lat stwarzać im specjalne warunki do maksymalnego rozwoju. Nauczyciele powinni odgrywać znaczącą rolę w zapewnieniu im pełnej samorealizacji. Pomagając dziecku w drodze do wspaniałej przyszłości, wzbogacamy nie tylko świat dziecka, ale także swój własny. Potrzebna jest dobra atmosfera, aby dzieci zdolne mogły jak najlepiej rozwijać swoje talenty.
Należy uświadomić sobie, że lista możliwości i predyspozycji człowieka jest długa i różnorodna. W poprzednich latach często popełniano błąd zawężając poszukiwania do zdolności matematycznych muzycznych czy plastycznych. Posługiwano się badaniami ilorazu inteligencji, czy szablonem, według którego trudno trafnie ocenić jednostki pracujące w odmiennym rytmie, emocjonalnie niestabilne czy prowokujące. Dzieci właśnie takie są!
Powinniśmy pamiętać, że lepiej jest zakładać, że uczeń jest zdolny, ale tego nie dostrzegamy, niż zniszczyć jego predyspozycje niepotrzebnymi komentarzami. Przykładem mogą być aktorzy, którzy z systemem szkolnym często miewają kłopoty, a należą do grupy ludzi o ponadprzeciętnej wrażliwości. Ważną rolę w rozpoznawaniu możliwości dziecka przypisuje się rodzicom, ponieważ mają oni większe możliwości obserwacji zachowań. Mogą oni jednak nieświadomie zawyżać lub zaniżać osiągnięcia dziecka, dlatego niezbędne jest porównanie opinii kilku obserwatorów. Nie należy zapominać, że negatywne sądy dotyczące uzdolnień zapadają w podświadomość i stają się przyczyną zaniechania twórczych poszukiwań dziecka. Zdecydowanie bezpieczniejsze jest wyrażanie pozytywnych oczekiwań. Mówiąc dziecku, że ma talent, że da sobie radę i że wierzymy w jego zdolności. Nauczyciel powinien zwracać uwagę rodzicom na język jakim posługuje się mówiąc o zdolnościach dzieci. Opinia nauczyciela jako specjalisty może nie dostrzec lub przecenić zdolności ucznia. Dlatego bardzo przydatne są wstępne badania predyspozycji dzieci (początek klasy I) oraz ocena poradni psychologiczno pedagogicznej. Nauczycielom wczesnego okresu edukacji z pewnością przydadzą się proste ankiety wstępnie określające kierunki uzdolnień dzieci. Kolejne źródła informacji określające poziom rozwoju umiejętności ucznia to: wyniki sprawdzianów wiadomości, wyniki uzyskane na konkursach, opinia eksperta, nominacja grupy rówieśniczej. Rzadko doceniamy wiedzę dzieci, rówieśników, na temat poziomu umiejętności kolegów. Cechy przywódcze, rzadkie zainteresowania, sportowe zacięcia uwidaczniają się bardzo wcześnie. Jeśli dziecko ma możliwość spotykania się z kolegami na podwórku, w sytuacjach nieformalnych, zostanie ocenione przez nich intuicyjnie. Wokół przywódcy szybko stworzy się grupa gotowa realizować jego pomysły, a uczeń empatyczny, przy którym inni czują się komfortowo, przyciągnie do siebie dzieci słabsze emocjonalnie.
W ten sposób obserwacja i analiza opinii rówieśników może dopomóc nauczycielowi w pełnej ocenie dziecka.
System szkolny wycenia jedynie naukowe predyspozycje uczniów, czyli ceni sobie olimpijczyków, laureatów konkursów wiedzy teoretycznej. Ważną rolę odgrywa praktyka i dostęp do różnorodnych materiałów a nie odtwarzanie informacji. Uczeń utalentowany potrzebuje zwiększonej opieki. Jego rozwój bywa czasem nieharmonijny, a kolejne kryzysy, charakterystyczne dla pokonywania barier rozwojowych, mogą zniechęcać do pracy nad sobą. Do czynników hamujących rozwój dziecka należy zaliczyć: nieharmonijny rozwój, brak wsparcia ze strony rodziny i szkoły, zbyt radykalne ograniczenie swobody działania, presję grupy rówieśniczej, niewłaściwe ocenianie, rywalizację, oczekiwanie natychmiastowych efektów. Uczeń zdolny zazwyczaj pragnie się zaznaczyć na lekcji, czasem przerywa kolegom wypowiedź, przynosi różne przedmioty mające podkreślić jego indywidualność i zabawić się w chwilach znudzenia. Bywa, że nauczyciel obserwuje jego duchową nieobecność (zamyślenie i wyłączenie się z rzeczywistości), zeszyty przypominają szkicowniki (rysowanie pomaga im się skupić). Zapominają i życiowych potrzebach, nie mają odpowiednich przyborów, nie wiążą sznurówek, muszą koniecznie wyjść w czasie zajęć pod byle pretekstem. Czasem posuwają się do złamania zasad, aby tylko nawiązać indywidualny kontakt z nauczycielem lub wyróżnić się na tle klasy. Wychowawcy mogą źle ocenić predyspozycje dziecka ze względu na jego niedojrzałe zachowania lub zaskakujące przechodzenie od stanu skupienia do pobudzenia, od aktywności do izolacji. Nieharmonijny rozwój ucznia zdolnego wymusza na opiekunach objaśnianie jego zachowań. Z tego powodu nauczyciel powinien zorganizować spotkanie z rodzicami, podczas którego zostaną przedstawione problemy i wyjaśniony zostanie mechanizm ich powstawania.
Uczeń cichy, refleksyjny gubi się w dużym środowisku, ponieważ ma odmienne potrzeby. Dzieci twórcze, eksperymentujące są narażone na klęskę. Dla nich nauczyciel może budować alternatywne zajęcia pozwalające ujawniać talenty. Będą to zarówno dobrze znane działania teatralne, jak i nowe: warsztaty modelarstwa, projektowania strojów, malowania i robótek ręcznych. Zajęcia o charakterze twórczym to wspaniała okazja do rozmowy, wspierania emocjonalnego, ujawnienia ukrytych możliwości ucznia o których on sam niewiele wiedział. Dziecku nieśmiałemu potrzebne jest wsparcie psychiczne, możliwość otwarcia się, czasem przełamania obawy przed dorosłymi.
Presja środowiska to także oddziaływanie kolegów i koleżanek. Bez dobrej atmosfery w grupie, nie ma poważnych sukcesów uczniów. Budowanie szkolnego środowiska uczącego się to najważniejsze wyzwanie dla nauczyciela. Początkowo uczniowie silnie zaznaczają swoją obecność, prowokują i sprawdzają jak daleko mogą się posunąć. Jeśli powiesz, co myślisz lub czego sobie życzysz stanowczym głosem, uczniowie zaakceptują twoje zasady.
Najpoważniejszym zagrożeniem dla ucznia zdolnego jest obojętność. Rodziny, które nie mają tradycji uczenia się, nie zaangażowane w rozwój dziecka, mogą świadomie dążyć do szybkiego usamodzielnienia się potomstwa, a więc jak najszybciej zakończyć jego edukację. Trudne jest także przezwyciężenie schematycznego myślenia, że wszystkie publikacje metodyczne poświęcone kształceniu i wychowaniu uczniów zdolnych, aktywnych, utalentowanych podkreślają ogromną rolę nauczyciela. Jeśli umie on wspierać, to zapewne okazuje życzliwość i wsparcie, toleruje niecodzienne myślenie czy postępowanie uczniów i doradza, kiedy zderzają się z wymogami społecznymi. Nauczyciel świadomy nie oczekuje natychmiastowych efektów swojej pracy w postaci wygranych konkursów, zdaje sobie sprawę, że umiejętności mogą rozkwitnąć później.
Uczniowi zdolnemu potrzebna jest: życzliwość ze strony rodziny, rówieśników i nauczycieli, wiedza na temat funkcjonowania ludzi nietypowych w społeczeństwie, uśmiech, empatia oraz różnorodność i zmienność warunków edukacyjnych.


Bibliografia:
1) Bates J. , Munda S. ,,Dzieci zdolne, ambitne i utalentowane’’, Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa 2005.
2) McGregor C., ,,Kształtowanie twórczej osobowości dziecka’’, WSiP, Warszawa 1998.
3) Nęcka E., ,,Trening twórczości’’, Impuls, Kraków 1998
4) Nowaczyk C., ,,Uczeń zdolny’’, Instytut Kształcenia Nauczycieli im. W.Spasowskiego, Jelenia Góra 1998

Dorota Petera