Nauczyciel jako wychowawca i terapeuta w toku działań profilaktycznych w szkole

,,Szkoła w życiu dziecka nie jest
przystankiem, lecz drogą”
(Celestyn Freinet)

,,Wychowanie powinno być czynnikiem
Organizującym doświadczenia dziecka,
W toku tych doświadczeń ma się
Kształtować jego myśl i moralność”
(John Dewey)

Pedagogika wysunęła dziecko na pierwszy plan- zarówno w sferze dydaktycznej, wychowawczej jak i terapeutycznej. Dziecko ma swoisty sposób poznawania, myślenia i działania wynikający z psychofizycznych norm rozwojowych, swój odrębny świat przeżyć.
Za powszechne uznaje się dziś stwierdzenie, że pomyślność jednostki jak i społeczeństwa w dużej mierze jest uzależniona od ustroju politycznego kraju oraz od systemu edukacji w nim preferowanym. Przemiany, jakie zachodzą wyznaczają nowe zadania edukacji szkolnej. Dobra edukacja to pełny rozwój jednostki, wyposażenie w wiedzę, oraz umiejętności niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Dokonujące się przemiany w poglądach na istotę kształcenia edukacji ukazują jak ważne jest wyzwalanie w jednostce wartości wewnętrznych, ciągłe ich wzbogacanie, wzbogacanie, oraz stymulowanie aktywności poznawczej w różnych okresach życia jednostki.
W wielu państwach europejskich można zauważyć wspólne tendencje w rozwoju działań na rzecz dzieci w strategiach pedagogicznych.
U podstaw wszelkich koncepcji rozwoju oświaty znajdują się ważne elementy zarówno wychowawcze jak i terapeutyczne. Wyrażają się one w preferowanych działaniach edukacyjnych. Uzasadnieniem optymalnego oddziaływania na jednostkę jest pośrednio lub bezpośrednio określenie systemu wartości.
Efektywność szkolnej edukacji w dużej mierze zależy od udziału ucznia w procesie wychowawczo-terapeutycznym, który odbywa się pod czujnym okiem nauczyciela. Nie da się ukryć, że zawód nauczyciela należy do tych zawodów, w których bliski kontakt interpersonalny, proces zaangażowania i wymiany emocjonalnej odgrywają istotną rolę. Nauczyciel jest osobą, która ma najbardziej bezpośredni kontakt z dzieckiem i możliwości zauważenia jego mocnych i słabych stron. Od nauczyciela oczekuje się nie tylko przekazania wiedzy, ale także stworzenia warunków do optymalizacji rozwoju ucznia. Osobowość nauczyciela, jego umiejętności interpersonalne i wrażliwość na potrzeby ucznia stanowią swoiste cechy niezbędne do pracy, a równocześnie gwarantują sukcesy zawodowe. Nauczyciel dzięki takiej wiedzy i doświadczeniu powinien wspomagać dzieci w nabywaniu prawidłowych postaw, tak kierować procesami poznawczymi aby dziecko korzystając z dostępnych materiałów mogło czerpać informacje poszerzające jego wiedzę o świecie, ludziach, wzmacniać wiarę we własne możliwości. Nauczyciel jako wychowawca i terapeuta powinien służyć dziecku jako dyskretny przewodnik wskazujący właściwe drogi, którymi uczeń podąża przez świat.
Rozwinięcie procesów poznawczych, wpojenie właściwych wzorców zachowań obejmujących swym zasięgiem przestrzeganie ogólnie przyjętych społecznie norm i zasad to tylko namiastka efektów pracy nauczyciela z uczniem.
Nauczyciel ma za zadanie wykształcić człowieka obytego z wiedzą, nowinkami technicznymi, kulturowymi, ale również człowieka, który w drugim człowieku dostrzeże partnera, zdolnego do współdziałania, pracy zespołowej, prezentowania kreatywnych postaw, empatii, asertywności, wspomagać w rozwoju, aby czuły się pełnoprawnymi członkami społeczności szkolnej.
Praca wychowawcza nauczyciela to nie tylko organizacja życia klasy, działań dyscyplinujących, ale również uwarunkowanie systemu pomocy w sytuacjach trudnych. Wszelkie oddziaływania wychowawcze można intensyfikować w wybranych odpowiednio do potrzeb sferach życia jednostki.
Do priorytetów wychowawczych można zaliczyć:
• Pomoc w uzyskaniu orientacji etycznej i hierarchizacji wartości,
• Personalizacja życia jednostki w środowisku,
• Kształtowanie etyki pracy.
Koncepcja nauczyciela jako wychowawcy i terapeuty nie powinna pomijać tak ważnych pytań jak:, Ku czemu chcemy prowadzić młodego człowieka?; Do jakiego życia go przygotowujemy?; Na rozwój, których sfer jego osobowości kładziemy nacisk?
W pytaniach tych kryje się pytanie głębsze, a mianowicie pytanie o cel i sens życia człowieka. Tu w sposób jawny wychowanie styka się ze światopoglądem jednostki. Szkoła europejska nastawiona jest głównie na to, aby uczeń rozwijał się fizycznie, kształtował zmysły, uczył się kierowania emocjami, nabywał sprawności intelektualne, rozwijał się moralnie, ćwiczył wolę i jednocześnie rozwijał się duchowo.
Nie można zaprzeczyć, że rola nauczyciela w edukacji jest bardzo znacząca, zwłaszcza, jeśli weźmie się po uwagę, że dziecko samo decyduje o ostatecznym kształcie swej osoby, a poprawki dorosłych ograniczają się do usunięcia niedoskonałości rażących niedoskonałości i błędów. Mimo to nauczyciel jest właśnie tą osobą, która stwarza odpowiedni klimat i nastrój wyzwalający w uczniu zaufanie we własne siły i zapał do działania.
Rolą nauczyciela jako wychowawcy i terapeuty jest mobilizacja, doradzanie i stwarzanie sytuacji do maksymalnego wykorzystania potencjału, które posiada każde dziecko. Tej roli każdy nauczyciel powinien uczyć się i doskonalić przez całe życie zawodowe. Nauczyciel powinien być dla ucznia osobą znaczącą i nie oceniającą. Przez stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufanie dziecko samo będzie chciało się zmieniać, uczyć i przeżywać.
Można by stwierdzić, że do głównych zadań nauczyciela, wychowawcy i terapeuty należą:
• Obserwowanie i słuchanie, co i w jaki sposób mówi dziecko,
• Rozumie co ono przeżywa,
• Interpretacja, dlaczego tak się właśnie zachowuje,
• Przewidywanie negatywnych mechanizmów obronnych będących funkcją doznanych przez dziecko frustracji w wyniku blokady istniejących dla jednostki potrzeb,
• Stosowanie odpowiednich interwencji z zakresu pomocy.
O skuteczności działań wychowawczo-terapeutycznych decydują takie komponenty jak:
• Oddziaływanie ukierunkowane na trzy podstawowe środowiska, a mianowicie rodzinę, szkołę i grupę rówieśniczą,
• Tworzenie warunków do wykorzystania potencjalnych możliwości tkwiących w jednostce,
• Przeciwdziałanie czynnikom niekorzystnym,
• Umożliwienie nabywania i rozwijania umiejętności psychofizycznych.
Opracowanie i wykorzystanie odpowiedniego programu wychowawczo-
Terapeutycznego przez nauczyciela zapewnia wybór najlepszej drogi dojścia do celu, oraz efektywnego oddziaływania na jednostkę.
Szkoła europejska jest instytucją przejmującą, umacniającą i rozwijającą określony kapitał jednostki. Tutaj każdy jest odrębną istotą, jedyną w swoim rodzaju. Każdy z nas posiada indywidualne cechy osobowości, własny wygląd, własny system wartości życiowych oraz bardzo zróżnicowane postawy wobec otaczającego świata. Jednak każdą jednostkę ludzką jednoczy fakt bycia kimś szczególnym- bycia człowiekiem. Na kształtowanie się pożądanych postaw, zachowań, wartości wpływa wiele czynników, a jednym z nich jest szkoła i postawa nauczyciela. Szkoła tworzy doskonałą bazę do rozwijania oraz doskonalenia najwyższych wartości ludzkich. Jednak, aby ten proces nastąpił, nauczyciel powinien doceniać każdego ucznia, dojrzeć w nim to, co dobre i piękne.
Adekwatne byłoby tutaj stwierdzenie, że potrzebna jest nowa pedagogika na miarę naszej epoki. Potrzeba nam nauczycieli, którzy w przyjaznym kontakcie z jednostką odnajdują majestat i godność swego posłannictwa.
Taka pedagogika rodzi się wśród nas. Nie jest ona wytworem myśli jednego człowieka. Tworzymy ją wspólnie- wszyscy nauczyciele.

Oryginalność edukacji europejskiej polega nie tylko na wprowadzeniu wielkich haseł nowego wychowania, ale nieustannym wychodzeniu naprzeciw współczesności, w dostosowaniu do potrzeb jednostki. Cały system edukacji ma służyć temu, ażeby szkoła mogła lepiej realizować swoje cele zarówno wychowawcze jak i terapeutyczne.


BIBLIOGRAFIA

[1] Jackowiaka M. Kształcenie dla rozwoju- zmiana i nowe obszary w badaniach edukacyjnych i działalności praktycznej, Katowice 1994
[2] Kretschmann R. Stres w zawodzie nauczyciela, Gdańsk 2003
[3] Oślik D. Wojnarska A.[pod red], Wspomaganie rozwoju uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, Lublin 2001
[4] Person A. Nauczyciel, teoria i praktyka w kształceniu nauczycieli, Warszawa 1994
[5] Semenowicz H. Nowoczesna szkoła francuska technik Freineta, Warszawa 2002
[6] Szymański M. J. Studia i szkice z socjologii edukacji, Warszawa2004